Όποιος διατηρεί μια στοιχειώδη επαφή με την καθημερινότητα γνωρίζει καλά ότι η εσωκομματική φλυαρία κι οι ανταγωνισμοί δεν ενδιαφέρουν κανέναν. Ο κόσμος σκέφτεται τα προβλήματά του και δεν τον απασχολεί πού βάζει άνω τελεία ο ένας και πού τρικλοποδιά άλλος. Ακόμα και στο παραπολιτικό επίπεδο, ο βυζαντινισμός δεν πουλάει, γιατί οι περισσότεροι πιστεύουν ότι οι κομματικοί μηχανισμοί κάνουν την τρίχα τριχιά και δουλεύουν για πάρτη τους.

Ads

Η κρίση του κομματικού φαινομένου είναι κρίση αντιπροσώπευσης, που προσλαμβάνει μια ιδιαίτερη μορφή στην Αριστερά. Στα αριστερά κόμματα υπήρχε ανέκαθεν ένας εσωτερικός «μαζικός χώρος», την καθηγεμόνευση του οποίου διεκδικούσαν διάφορες οργανωμένες ομάδες ή συγκυριακοί συνασπισμοί. Αυτό είναι το εξελικτικό υπόλειμμα και η άλλη όψη του «κόμματος των εξ επαγγέλματος επαναστατών» που μας κληροδότησε ο Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν. Η εποχή του Λένιν και του «υπαρκτού σοσιαλισμού» παρήλθε ανεπιστρεπτί, μας έμειναν όμως κάποιες κακές συνήθειες:  σκελετός ενός κόμματος-διευθυντηρίου, η νομενκλατούρα κι οι ανταγωνισμοί για οφίτσια.  Πρόκειται βέβαια για χαριτωμένα πράγματα: σε μια αντι-ηρωϊκή εποχή, τα κομματικά αξιώματα και τα παράσημα δεν έχουν κοινωνική αντιστοιχία.

Παρακολουθούμε τις τελευταίες βδομάδες μια δημόσια ανταλλαγή απόψεων σε ό,τι αφορά τον τρόπο οργάνωσης του νέου ΣΥΡΙΖΑ. Αντικειμενικά, το θέμα έχει μεγάλο ενδιαφέρον, διότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ο μόνος πολιτικός σχηματισμός που θα μπορούσε να στεγάσει τους προοδευτικούς πολίτες και να αποτελέσει το αντίπαλο δέος της Νέας Δημοκρατίας. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: δίκτυο μελών και eSYRIZA ή «κλασσικό» κόμμα –προφανώς, κάπως διευρυμένο; Νέο πολιτικό σχέδιο αφού γίνει πρώτα ο απαραίτητος απολογισμός ή βιαστική «φυγή προς τα εμπρός», χωρίς πολλές-πολλές κουβέντες; Δεν πρόκειται για μια αθώα, τεχνική συζήτηση. Πίσω από αυτά τα διλήμματα στοιχίζονται πρόσωπα, επιδιώξεις, μύχιες σκέψεις, αλλά και η αγωνία για το (κομματικό) αύριο.

Σε κάποιο μέτρο και σε κάποιο βαθμό, οι προσωπικές φιλοδοξίες είναι θεμιτές. Όποιος έχει ξοδέψει ένα μεγάλο μέρος της ζωής του για να υπηρετήσει έναν πολιτικό θεσμό δικαιούται να διεκδικεί την ηθική του επιβράβευση και την αναγνώριση του έργου του. Μόνο που αυτό ισχύει για ολους, στελέχη και απλούς  «εργάτες», που δουλεύουν αγόγγυστα στη βάση του κόμματος.

Ads

Αν ο ΣΥΡΙΖΑ αποφασίσει να μιμηθεί άλλα ευρωπαϊκά κόμματα –όπως νομίζω ότι πρέπει να πράξει- ανοίγοντας ένα βήμα διαλόγου και διαβούλευσης με το «πλατύ κοινό» πρέπει οριστικά να απαλλαγεί από τα στεγανά της κομματικής γραφειοκρατίας. Στο χώρο της Αριστεράς, το κόμμα-συνεταιρισμός συνειδητών μελών έχει μέλλον˙ το κόμμα καθοδηγητών και καθοδηγουμένων, το κόμμα του «εσύ βγάζεις τη δουλειά κι εγώ βγάζω τον λόγο» δεν έχει καμία προοπτική. Πειρατείες τέλος. Όλοι πια –ιδιαίτερα οι νέοι- διεκδικούν τον ρόλο που τους αξίζει και τη θέση που τους αντιστοιχεί.

Η συγκρότηση ενός νέου φορέα, που διαθέτει πραγματικές προσφύσεις στην κοινωνία και επικοινωνεί σε πραγματικό χρόνο με τους πολίτες, προϋποθέτει την αλλαγή σε αυτή την κατεύθυνση της κομματικής κουλτούρας και του τρόπου με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις. Αν μη τι άλλο, προκύπτει ένα ερώτημα ηθικής τάξεως και πολιτικής αποτελεσματικότητας: δεν μπορεί, για παράδειγμα, τα μέλη–και οι followers-  να κινούνται προς μια ριζοσπαστική κατεύθυνση κι η ηγεσία του κόμματος να αναλώνεται σε συμβιβασμούς κορυφής˙ ούτε και το αντίστροφο, να εκστρατεύουν δηλαδή οι επιτελείς στο κενό σαν σύγχρονοι Δον Κιχώτες, ενώ η βάση του κόμματος είναι μαγκωμένη κι επιφυλακτική.

Η πολιτική διακήρυξη που ψηφίστηκε μόλις στην Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ, όσο στρογγυλεμένη κι αν είναι, φαίνεται να κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Κόμματα αγγέλων δεν υπάρχουν, αλλά ούτε και κοινωνίες αγίων. Στην καταταλαιπωρημένη λέξη «λαϊκό» που συνοδεύει τον όρο «κόμμα» στο κείμενο δίνεται ένα νέο περιεχόμενο που υπερβαίνει τα τετριμμένα. Με όλα τα άλλα να έχουν προ πολλού απαξιωθεί, αυτό κυρίως είναι που γεννάει ελπίδα.