Η ιστορική μνήμη πρέπει να φυλάσσεται, να καταγράφεται, να διδάσκεται από στόμα σε στόμα, από γενιά σε γενιά και να αντιμετωπίζεται σαν κληροδότημα αξιών και ήθους.

Αυτές τις μέρες που το αβγό του φιδιού έχει εκκολαφθεί και που η κυρίαρχη τάση της μεταμοντέρνας αυτής περιόδου είναι η ισοπέδωση, ο συμψηφισμός και η θεωρία των δυο άκρων, έχουμε συλλογική ευθύνη να μην αφήσουμε τίποτα ανείπωτο και να μην αφήσουμε τίποτα να ξεχαστεί, από εκείνες τις μαύρες εποχές των διωγμών, των δολοφονιών, της κατάλυσης της Δημοκρατίας.

Γιατί η αλήθεια είναι ότι κατά τη διάρκεια της νεότερης ιστορίας του έθνους μας, υπήρξαν υπερασπιστές της Δημοκρατίας και πολέμιοί της, υπήρξαν θύματα και θύτες, υπήρξαν άνθρωποι που στάθηκαν με παρρησία και με κόστος στη μια πλευρά του ποταμού, στην πλευρά του αγώνα για Ελευθερία και υπήρξαν και άλλοι που στάθηκαν στην ακριβώς απέναντι πλευρά του ποταμού- αυτή της βίας, της κατάχρησης εξουσίας, της λογοκρισίας, του Φασισμού.

Αν θέλουμε να σταθούμε, αντικειμενικά, απέναντι στην Ιστορία δεν πρέπει να αφήσουμε ούτε μια μαρτυρία από εκείνα τα Πέτρινα Χρόνια που να μην αποτυπωθεί, που να μην μείνει παρακαταθήκη για τις νεότερες γενιές, ώστε να κατανοήσουν βαθιά, δια στόματος όσων έζησαν τις θηριωδίες, τι σημαίνει να είσαι ένας δημοκράτης πολίτης

που αρνείσαι να βλέπεις τη χώρα σου, έρμαιο στις ορέξεις φασιστοειδών, κατακτητών, δικτατόρων, δοσίλογων, ταγματασφαλιτών, βασανιστών.

Γιατί πρέπει να γίνει κτήμα όλων των Πολιτών ότι η Δημοκρατία είναι ένα αγαθό που δεν είναι δεδομένο, που κατακτιέται με αγώνες και χρειάζεται συνεχή εγρήγορση.  

Εκτιμάται ότι μεταξύ 1928 και 1971, χρησιμοποιήθηκαν συνολικά 29 νησιά του Αιγαίου ως τόποι εξορίας και φυλακής:

Άγιος Ευστράτιος, Αίγινα, Γαύδος, Γυάρος, Θήρα, Ικαρία, Λέρος, Λήμνος, Μακρόνησος, Νάξος, Πάρος, Σαμοθράκη, Σκύρος, Τρίκερι, Φολέγανδρος, Φούρνοι, κα.

Νησιά που πολύ πριν γίνουν ιδανικοί τουριστικοί προορισμοί, για εκατομμύρια επισκέπτες, αποτελέσαν τόπους εξορίας, βασανιστηρίων και φυλακών για χιλιάδες αγωνιστές της Ελευθερίας.

Σημαντική ήταν η στάση των τότε κατοίκων απέναντι στους ανθρώπους αυτούς που βίωναν τον εγκλεισμό, τη βία και την απομόνωση.

Είναι πολλές οι μαρτυρίες που έχουν καταγραφεί και που περιγράφουν το πώς συμμετείχαν οι νησιώτες σε παράνομους μηχανισμούς μεταφοράς πληροφοριών μέσα στις φυλακές ή ακόμη και πως πρόσφεραν απλόχερα από τα λιγοστά υπάρχοντά τους, ώστε να αντιμετωπιστεί η πείνα, η ασθένεια, η κακουχία.

Το ίδιο εκείνο σθένος και η ανθρωπιά ήταν που αναβίωσε, το καλοκαίρι του 2015,όταν οι νησιώτες μας υποδέχτηκαν και αγκάλιασαν στα ίδια μαρτυρικά νησιά, πλήθος ανέστιων και ανήμπορων ανθρώπων, θύματα της παράλογης βίας,

διδάσκοντας την Ευρώπη την πανανθρώπινη αξία της αλληλεγγύης και αποδεικνύοντας τον πραγματικό πλούτο των νησιών: τους ίδιους τους κατοίκους τους.

Οι Μέρες Μνήμης και Δημοκρατίας που διεξάγονται αυτές τις μέρες στη Λέρο, αποτελούν αναβίωση ενός θεσμού που έπαψε να λαμβάνει χώρα εδώ και 10 χρόνια τώρα, με την αιτιολογία ότι δεν «χωρούσε» στο κατά τα άλλα πλούσιο πρόγραμμα της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου.

Η Πολιτεία, σε μια δημοκρατική κοινωνία, δεν επιτελεί το ρόλο της, αν δεν διαφυλάσσει την ιστορική μνήμη και δεν ενισχύει το συλλογικό ασυνείδητο.

Ως Υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής θεωρώ υποχρέωσή μου να αφήσω παρακαταθήκη, εκτός από το έργο στα νησιά- που θα κριθεί από τους ίδιους τους πολίτες- και την θεσμοθέτηση σε ετήσια, επαναλαμβανόμενη και σταθερά επιδοτούμενή δράση από το ΠΔΕ της ΓΓΑιΝΠ, των Ημερών Μνήμης και Δημοκρατίας, πάντα με την συμβολή του ΣΦΕΑ.

Για αυτό το λόγο ήδη ετοιμάζεται η σχετική Υπουργική Απόφαση που θα κατοχυρώσει πλήρως τις Μέρες Μνήμης ως θεσμό του Υπουργείου Ναυτιλίας.

Αυτοί οι τόποι είναι η Ιστορία μας, αυτοί οι άνθρωποι είναι τα δικά μας παραδείγματα αγώνα και αυτοθυσίας.

Στην εποχή που ο Φασισμός έχει σηκώσει κεφάλι, στην εποχή που αίμα χύνεται από χέρια νοσταλγών της Χούντας και των Ναζί, οφείλουμε όλοι να πάρουμε θέση.

Να δηλώσουμε σε ποιο μετερίζι στεκόμαστε χωρίς αμφισημίες, χωρίς υπεκφυγές, χωρίς αν, χωρίς γελοίες θεωρίες περί αναλογικότητας ηλικίας και ιστορικής γνώσης.

Αυτή η χώρα έχει περάσει πολλά και ενώ τα τραύματα στα σώματα έχουν επουλωθεί, οι ψυχές ακόμη πονάνε.

Από σεβασμό, από θαυμασμό, από αναγνώριση, από ηθική υποχρέωση, από χρέος απέναντι στα ιδανικά της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας, εμείς, με υπομονή, επιμονή και προσπάθεια, δε θα αφήσουμε τίποτα να θαφτεί στο χρόνο.

Το χρωστάμε άλλωστε στις επόμενες γενιές.    

* Ομιλία του Νεκτάριου Σαντορινιού, υφυπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στις «Μέρες Μνήμης και Δημοκρατίας» που διεξάγονται στη Λέρο.