Πριν έντεκα μήνες συνάντησα τον Δ/ντα Σύμβουλο της ΕΡΤ κ Βασίλη Κωστόπουλο για να τον ενημερώσω επί τη αναλήψει των καθηκόντων του για τα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου (ΣΚΕ) της ΕΡΤ για την ίδρυση και λειτουργία των οποίων ήμουν υπεύθυνος ως Προϊστάμενος του ΚΕΕΠ (Κέντρο Επικοινωνίας και Ενημέρωσης Πολιτών) της ΕΡΤ. Γνωρίζοντας ότι έχει ισχυρή νομική παιδεία και εμπειρία ως πρώην νομικός σύμβουλος της ΕΡΤ και επειδή τα ΣΚΕ προβλέπονται από το Νόμο 4324/15, θεωρούσα ότι θα είχαμε μια εύκολη και ρέουσα συζήτηση που θα επέλυε μερικά προβλήματα και θα οδηγούσε στην καλύτερη λειτουργία και αξιοποίησή τους για τη βελτίωση της ΕΡΤ.

Μετά τις αναγκαίες πρώτες εκδηλώσεις αμοιβαίας τυπικής ευγένειας έμεινα έκπληκτος από την άμεση και θυελλώδη αρνητικότητα των απόψεών του για τα ΣΚΕ. Να τα καταργήσουμε, δεν έρχεται κανένας, είναι πέντε άτομα που τσακώνονται μεταξύ τους για τη διαδικασία, δεν εκπροσωπούν ούτε αντιπροσωπεύουν την κοινωνία αλλά μόνο τον εαυτό τους. Και μας βρίζουν και από πάνω. Τον διέκοψα, λέγοντάς του «Ποιος σας είπε αυτά τα πράγματα; Προβλήματα συμμετοχής υπάρχουν αλλά σε προηγούμενη Ολομέλεια υπήρχε συμμετοχή 35 ατόμων από το σύνολο 110 μελών για τρεις ολόκληρες ώρες στο Ραδιομέγαρο, ποσοστό απίστευτο για εθελοντικό, συλλογικό σώμα στην Ελλάδα.

Και αυτό συμβαίνει κάθε μήνα για ενάμιση χρόνο. Έχουμε ένα σχετικά τυχαίο δείγμα πολιτών που υποστηρίζουν την ΕΡΤ και θέλουν να συμμετάσχουν εθελοντικά σε ένα πείραμα συμμετοχικής λογοδοσίας για την βελτίωση της ΕΡΤ και μου λέτε να το διαλύσουμε; Στο εξωτερικό θα πλήρωναν γι’ αυτό». Ο Δ/νων Σύμβουλος όπως κατάλαβα τότε, δεν συζητά επιχειρήματα και γεγονότα. Έχει απλά προειλημμένες απόψεις και αποφάσεις. Που θέλει μάλιστα να τις εφαρμόζει ανεξαρτήτως του οποιουδήποτε κόστους για την ΕΡΤ. Η συζήτησή μας τελείωσε τότε παγερά, όταν του εξήγησα ότι, ως Προϊστάμενος του ΚΕΕΠ – που είναι η μοναδική θέση ευθύνης στην ΕΡΤ που με ενδιαφέρει, εκτός βέβαια από τις δημοσιογραφικές εκπομπές μου και αυτό γιατί πιστεύω στο συμμετοχικό εγχείρημα – δεν θα δεχόμουν σε καμία περίπτωση την υποβάθμιση ή την κατάργηση των ΣΚΕ, και θα εξαντλήσω όλα τα περιθώρια εφαρμογής του νόμου και τις αποφάσεις του ΔΣ της ΕΡΤ.

Ένα πρωτοποριακό πείραμα Συμμετοχικής Λογοδοσίας της ΕΡΤ

Τα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου της ΕΡΤ (ΣΚΕ) είναι ανεξάρτητα συλλογικά όργανα εξωτερικού ελέγχου της ΕΡΤ και έχουν συμβουλευτικό χαρακτήρα προς το Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας με σκοπό τη βελτίωσή της. Τα εγχειρήματα συμμετοχικής διαβούλευσης και κοινωνικού ελέγχου των πολιτών κερδίζουν σταδιακά έδαφος παντού. Στην πράξη τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα αλλά τα στοιχεία από τη λειτουργία των ΣΚΕ Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας τα τελευταία δυόμισι χρόνια είναι άκρως ενθαρρυντικά. Το ΣΚΕ Αττικής πραγματοποίησε 29 τρίωρες Ολομέλειες, έχει 7 θεματικές Επιτροπές, 80% των 110 μελών έχουν συμμετάσχει σε τουλάχιστον 3 Ολομέλειες, ο μέσος όρος συμμετοχής είναι 30 άτομα, 300 ώρες αφιερωμένες σε συσκέψεις  σε εντελώς εθελοντική βάση χωρίς καμία αμοιβή ή άλλο  όφελος, έχουν ήδη κατατεθεί τα πορίσματα 5 Επιτροπών στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΡΤ από τον Δεκέμβριο 2017.

Τα Συμβούλια έχουν εκλέξει προεδρείο, αποφασίζουν μόνα τους ποιους καλούν σε ακρόαση εντός και εκτός ΕΡΤ, έχουν ήδη καλέσει και συνομιλήσει με 10 Βουλευτές της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, έχουν δικιά τους ραδιοφωνική εκπομπή στην ΕΡΤopen, παρουσία στα social media, ενώ διοργανώνουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες συζητήσεις για κοινωνικά θέματα (Ειδική Εκπαίδευση ΑΜΕΑ, συνταγματική αναθεώρηση και Ρ/Τ, σχέσεις των φύλων, περιβάλλον). Είναι ήδη δηλαδή κοινωνικά κύτταρα Δημόσιου Διαλόγου. Το ΚΕΕΠ λειτουργεί ως ένας αμφίδρομος διαμεσολαβητικός δίαυλος ανάμεσα στην Κεντρική Διοίκηση και την κοινωνία διαμέσου των ΣΚΕ που αποτελούν την «καρδιά» του προγράμματος κοινωνικής ευθύνης της ΕΡΤ. Σε αντίθεση με τις ιδιωτικές τηλεοράσεις και επιχειρήσεις που εντάσσουν τις δράσεις κοινωνικής ευθύνης στην εταιρική επικοινωνία χρησιμοποιώντας τες συχνά ως άλλοθι και ως διαφημιστικά εργαλεία προβολής, η ΕΡΤ και πολλές Δημόσιες Ρ/Τ της EBU, έχουν επιλέξει την οργανωτική μορφή της αυτοτελούς υπηρεσίας που λειτουργεί ως ένα είδος «εσωτερικής ανεξάρτητης αρχής» για να τονίσουν τον Δημόσιο χαρακτήρα τους, την αμεροληψία τους και τον σεβασμό τους στους πολίτες που τις χρηματοδοτούν.

Πορίσματα επιτροπών ΣΚΕ στο ΔΣ της ΕΡΤ χωρίς απάντηση

Από το Δεκέμβριο 2017 έχουν κατατεθεί στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΡΤ τα πορίσματα πέντε επιτροπών (Περιβάλλοντος, Δικαιωμάτων και Ισότητας, Δημόσιας Υγείας, Παραγωγικής Ανασυγκρότησης και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Παιδείας και Πολιτισμού) προς απάντηση, αμοιβαίο σχολιασμό και διάδραση όπως επιβάλλει ο νόμος και οι αποφάσεις των ΔΣ της ΕΡΤ (οι αποφάσεις περιέχονται στα κείμενα ‘Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας ΣΚΕ και ‘Δεσμεύσεις της ΕΡΤ προς το ΣΚΕ. Ο ρόλος του ΚΕΕΠ’ που βρίσκονται αναρτημένα στην ιστοσελίδα polites.ert.gr).

Περιλαμβάνουν πάνω από 35 προτάσεις στους προαναφερόμενους τομείς. Παρά τα παρατεταμένα αιτήματα από το ΣΚΕ και το προεδρείο του και τις συνεχείς υπενθυμίσεις του ΚΕΕΠ προς το γραφείο του Δ/ντος Συμβούλου/ΔΣ δεν υπήρξε καμία απάντηση, ούτε καν υποψία ενασχόλησης.  Η Κ.Ζ. κληρωτό μέλος του ΣΚΕ, συντονίστρια της Επιτροπής Περιβάλλοντος, σκληρά εργαζόμενη πολίτης που αφιέρωσε τουλάχιστον 10 ώρες τον μήνα στην ΕΡΤ για δυόμισι χρόνια έστειλε δύο επιστολές στον Διευθύνοντα και στο Δ.Σ. ζητώντας απάντηση ενώ το ΚΕΕΠ εξάντλησε τα όρια ‘φορτικότητας’ για το ίδιο θέμα. Καμία απάντηση. Αίτημα του προεδρείου του ΣΚΕ να απευθύνει ο νέος Διευθύνων Σύμβουλος έστω ένα συμβολικό χαιρετισμό στην Ολομέλεια. Καμία απάντηση.

Τους τελευταίους δέκα μήνες το ΚΕΕΠ με κάθε ευκαιρία αλλά και με συνεχείς υπενθυμίσεις δια μέσω εσωτερικής ηλεκτρονικής αλληλογραφίας πρσπάθησε για το ίδιο θέμα. Κανένα αποτέλεσμα. Με μία και μόνη εξαίρεση. Όταν ήλθε ο αναπληρωτής του Διευθύνοντος κ. Γιώργος Θαλασσινός για να τον εκπροσωπήσει, ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω, έκανε μια εξαιρετική πρόταση «θα ήταν καλό να κάνει το Δ.Σ. μια ανοικτή συνεδρίαση στην Ολομέλεια του ΣΚΕ», χωρίς βεβαίως να υπάρξει κάποια συνέχεια. Είναι ποτέ δυνατόν να μιλάει κάποιος για χαμηλή συμμετοχή των μελών του ΣΚΕ στις Ολομέλειες και δυσλειτουργίες στην οργάνωσή του όταν η κορυφή της εταιρείας δεν ανταποκρίνεται στοιχειωδώς στα αιτήματα του μοναδικού συλλογικού οργάνου εξωτερικού ελέγχου της ΕΡΤ;

Θερμή υποδοχή των ΣΚΕ από την EBU. Η ΕΡΤ εξάγει καινοτομία

Στις 23-25 Μαΐου εκπροσώπησα την ΕΡΤ στην πανευρωπαϊκή σύσκεψη της EBU (European Broadcasting Union ή Ένωση των Δημόσιων Ραδιοτηλεοράσεων) στις Βρυξέλλες με θέμα: «Contribution to Society» (Συνεισφορά στην κοινωνία). Εκεί χρησιμοποιώντας ένα σύντομο βίντεο, στοιχεία, αριθμούς και κείμενα από την λειτουργία των ΣΚΕ της ΕΡΤ παρουσίασα αυτό το πειραματικό καινοτομικό εγχείρημα στους εκπροσώπους 17 Δημόσιων Ραδιοτηλεοράσεων.

Η αντιμετώπιση ήταν από ενθουσιώδης (Αυστριακή ORF, Ελβετική SRE/SSR, France Television) έως πολύ θετική και διευκρινιστική από τους υπόλοιπους.  Λεπτομερής περιγραφή της συζήτησης υπάρχει στο άρθρο μου με τίτλο: «Λογοδοσία της ΕΡΤ προς την ελληνική κοινωνία: Τα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου» (tvxs, 12/6). Με δεδομένο το γεγονός ότι όλες οι δημόσιες ραδιοτηλεοράσεις αντιμετωπίζουν πίεση από τμήματα του πολιτικού κόσμου και τις κυβερνήσεις συζητήθηκε γενικά ότι οι τέτοιου είδους πρωτοβουλίες  όπως τα ΣΚΕ της ΕΡΤ μπορούν όχι μόνο να βελτιώσουν τη σχέση με την κοινή γνώμη των πολιτών αλλά και ότι θα αποτελέσουν στο μέλλον ένα από τα βασικά εργαλεία άμυνας απέναντι σε όσους αμφισβητούν τη χρησιμότητα και την συνεισφορά Δημοσιων Ρ/Τ προς την κοινωνία.

Στις 12/6 στο κείμενο της  EBU με τα συμπεράσματα της σύσκεψης που μοιράστηκε στο σύνολο των 56 μελών υπάρχει ειδικό κεφάλαιο με τίτλο «Dialogue with Citizens. Open Dialogue with Citizens as the way forward» (Ο ανοιχτός διάλογος με τους πολίτες ανοίγει το δρόμο προς το μέλλον). Το κείμενο μετουσιώνει κυρίως την εμπειρία των ΣΚΕ της ΕΡΤ ενώ το διεθνές λογότυπο της ΕΡΤ φιγουράρει μαζί με την ORF ( που ζήτησε ήδη να στείλει τηλεοπτικό συνεργείο στην Ολομέλεια του Σεπτεμβρίου) και την SRE/SSR, ενώ το BBC ζήτησε επίσημες διευκρινήσεις για να τις εντάξει σε εισήγηση του Δ/νος Συμβούλου του). Σε ορισμένους τομείς η ΕΡΤ εξάγει καινοτομικές πρακτικές, δεν εισάγει.
Υποβάθμιση ή και μελλοντική κατάργηση των Συμβουλίων Κοινωνικού Ελέγχου της ΕΡΤ

Πριν λίγες μέρες,  και έντεκα μήνες μετά την πρώτη συνάντηση με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΕΡΤ και με την ευκαιρία της διαδικασίας επιλογής Προϊσταμένου του ΚΕΕΠ επαναλήφθηκε εντελώς πανομοιότυπα η ίδια συζήτηση Του εξήγησα ότι συμμετείχα στη σύσκεψη της EBU όπου υπήρξε σχεδόν ενθουσιώδης υποδοχή για τα ΣΚΕ. Δεν άκουγε.  Δεν έδωσε καμία σημασία. Του εξήγησα ότι πρέπει σε δέκα μέρες να κάνουμε την επίσημη διαδικασία κλήρωσής νέων μελών του ΣΚΕ ( έχουμε πεντακόσιες νέες εθελοντικές αιτήσεις από πολίτες ύστερα από ανοιχτή δημόσια πρόσκλησή) και ότι ως ΚΕΕΠ τα έχουμε όλα προγραμματίσει. Πάγος. Να τα αναβάλετε για τα τέλη Ιουλίου.

“Ήμαρτον άνθρωπέ μου, Διευθύνων Σύμβουλος είσαι, όχι ιδιοκτήτης της ΕΡΤ. (Δεν του το είπα, αν και έπρεπε, αλλά σέβομαι την ηλικία του, τη μόρφωσή του και τις καλές τυπικές σχέσεις που έχουμε και είχαμε παρ’ ολ’ αυτά). Λίγες ώρες μετά ανακοίνωσε στη ‘Διαύγεια’ την καθαίρεσή μου από τη θέση του Προϊσταμένου του ΚΕΕΠ, το διορισμό στην ίδια θέση ενός άλλου συναδέλφου, τον οποίο δεν ήξερα, που τον γνώρισα πριν δυο μέρες και μου φάνηκε ως άνθρωπος πολύ συμπαθής. Που όμως δεν έχει καμία εμπειρία σε συλλογικά εγχειρήματα τύπου ΣΚΕ και καμία γνώση για την έννοια της κοινωνικής ευθύνης που αποτελούν και τα δύο βασικά καθήκοντα του Προϊσταμένου του ΚΕΕΠ. Ο συνάδελφος δεν το κρύβει και είναι όπως μου είπε αθλητικός συντάκτης. Δεν θεωρώ ότι όλη αυτή η θλιβερή ιστορία και εξέλιξη αφορά κυρίως εμένα προσωπικά (παρότι εξ ’αντικειμένου μου προκαλεί μια εντελώς αδικαιολόγητη υλική, ηθική και επαγγελματική ζημία). Αφορά κυρίως την υποβάθμιση ή και μελλοντική κατάργηση των Συμβουλίων Κοινωνικού Ελέγχων της ΕΡΤ που είναι μια από τις πιο καινοτομικές δράσεις της ΕΡΤ μετά το 2015. Θα βλάψει καίρια την εικόνα και την επιρροή της ΕΡΤ προς την Κοινωνία αλλά και στη   EBU στο εξωτερικό.

Συμπέρασμα

Η ιστορία αυτή φαίνεται εκπληκτική, και είναι. Ένας Δ/νων Σύμβουλος που είχε για κάποιους λόγους ισχυρή προϋπάρχουσα αρνητική προδιάθεση από τις πρώτες ημέρες των καθηκόντων του απέναντι σε έναν θεσμό Λογοδοσίας που παρά τις αδυναμίες του λειτουργούσε και είχε ιδρύσει η προηγούμενη Διοίκηση στη βάση του Ν.4324/15 κατορθώνει απρόσκοπτα να καθαιρέσει έναν χρόνο μετά τον υπεύθυνο οργάνωσης και λειτουργίας με κατάφωρη παραβίαση  και των πιο στοιχειωδών αρχών τεκμηρίωσης, καλής πίστης και συγκριτικής αξιολόγησης και σε ατομικό και σε επίπεδο υπηρεσίας. Αυτό και μόνο το γεγονός καταστρέφει κάθε έννοια Λογοδοσίας και συλλογικής λειτουργίας υπονομεύει καίρια τη βάση νομιμοποίησης των Συμβουλίων Κοινωνικού Ελέγχου σπέρνει κύματα εργασιακής ανασφάλειας και αυθαίρετης Αναξιοκρατίας και ιδίως ανάμεσα σε αυτούς που παίρνουν πρωτοβουλίες και προτείνουν καινοτομικές λύσεις. Αλλά πάνω απ’ όλα φέρνει πάλι στο προσκήνιο ένα σχεδόν μόνιμο πρόβλημα της ΕΡΤ τα τελευταία τριάντα χρόνια.

Τον τρόπο διακυβέρνησης της ΕΡΤ. Τον τρόπο επιλογής της Κεντρικής Διοίκησης, τον τρόπο ελέγχου και εποπτείας της. Επί του θέματος αυτού μάλιστα υπάρχει μία ψηφισμένη απόφαση από την Ολομέλεια του ΣΚΕ με τίτλο: «Η επικείμενη Συνταγματική Αναθεώρηση, η ΕΡΤ και ο ραδιοτηλεοπτικός τομέας». Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα.

Ο σημερινός τρόπος Διοίκησης της ΕΡΤ την καθιστά απίστευτα ευάλωτη απέναντι σε αυτούς που περιμένουν και προωθούν μία παραλλαγή νέου «ΜΑΥΡΟΥ» και οι οποίοι χαίρονται όταν βλέπουν να ξεθεμελιώνονται αυθαίρετα Θεσμοί Λογοδοσίας τους οποίους αντιπαθούν βαθιά εκτός των άλλων γιατί τους θυμίζουν το παρελθόν. Γιατί τα Συμβούλια Κοινωνικού Ελέγχου προέρχονται ως φιλοσοφία αλλά και ως συμμετοχή των μελών του από την κινητοποίηση δεκάδων χιλιάδων ελλήνων πολιτών στο πλευρό των εργαζομένων της ΕΡΤ. Ο Δ/νων Σύμβουλος της ΕΡΤ σε αυτό ειδικά το θέμα είχε από την αρχή και έχει και τώρα ριζικά λάθος απόψεις. Και δεν υπάρχει κανείς να τον σταματήσει από το να τις μετατρέψει σε πράξεις με αρνητικές συνέπειες για το μέλλον της εταιρείας. Κάτι σημαίνει αυτή η κατάσταση.

Δείτε το πλήρες κείμενο στο koinoniapoliton.gr

* Περικλής Βασιλόπουλος, Δημοσιογράφος, Προϊστάμενος του ΚΕΕΠ της ΕΡΤ (2007-2013 και 2015- Ιούνιος 2018) [email protected]