Προχθές ο κ. Χ. Θεοχάρης είχε μια δύσκολη ώρα στο BBC. Αρκετοί αναφέρθηκαν στον δημοσιογράφο Stephen Sackur που του παρουσίαζε δεδομένα με την Ελλάδα στις πέντε χειρότερες χώρες στον εμβολιασμό στην Ευρώπη και στο κόκκινο χρώμα ως τουριστικός προορισμός.  Όμως ο Sackur είπε και κάτι άλλο που κανείς δεν επεσήμανε: Ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική Ευρωπαϊκή χώρα με τόσο ψηλό ποσοστό (20%) του ΑΕΠ εξαρτημένο από τον τουρισμό, ότι το μέλλον της τουριστικής βιομηχανίας θ’ αλλάξει και οι τουρίστες θα μειωθούν σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, επίσης ρώτησε τον κ. Θεοχάρη τι κάνετε για το ένα τρίτο των νέων που είναι άνεργοι.

Ads

Φυσικά δεν ρώτησε τον Έλληνα υπουργό τι κάνετε για τους 300.000 Έλληνες επιστήμονες που είναι στο Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ) και παρακολουθούσαν τη συνέντευξη.  Ανόητος είναι να τους υπενθυμίσει να φύγουν από το ΗΒ;  Μια χαρά συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της χώρας του.

Κι ενώ η κυβέρνηση θα έπρεπε να αυξήσει δραματικά τις επενδύσεις σε Έρευνα & Ανάπτυξη (Ε&Α) για να ανθίσουν νέοι υποσχόμενοι τομείς της 4ης Βιομηχανικής εποχής, ρίχνει δισεκατομμύρια Ευρώ στα όπλα, διατηρώντας το ποσοστό των δαπανών σε Ε&Α στο χαμηλότερο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα δε ΑΕΙ ας περιμένουν μόνο τα ΕΣΠΑ, στον πάτο κι αυτά του ΑΕΠ. Καλά, να ενισχυθεί η άμυνα, την ενισχύει και το Ισραήλ, αλλά αυτοί επενδύουν και 4-5% του ΑΕΠ σε Ε&Α εδώ και τριάντα χρόνια. Και δεν λέει κανείς σ’ αυτή τη χώρα, «σταθείτε βρε, τι κάνετε; Όχι κι άλλες αγορές όπλων σε βάρος της Ε&Α και της παιδείας!».  Μήπως και χαλάσουν την πρεμούρα των εθνικιστών με επίπεδο παιδείας χειρότερο και απ’ των ρωμιών στα σκοτεινότερα χρόνια της τουρκοκρατίας.

Σα να μην άλλαξε τίποτε απ’ τις προ-μνημονιακές δεκαετίες, όταν τα κυβερνώντα κόμματα ανταγωνιζόταν στις αγορές του αιώνα… και στα ανάλογα σκάνδαλα αγορών εξοπλισμών.  

Ads

Για δεκαετίες, διατηρώντας την επένδυση του ΑΕΠ σε Ε&Α στο 0.5% – ενώ το αντίστοιχο ήταν 2-5% στις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες χώρες του ΟΟΣΑ- οδηγώντας την χώρα στη χρεωκοπία. Διότι χωρίς έρευνα ρε φίλε δεν ξέρεις που πατάς και πού πηγαίνεις σαν χώρα, ούτε κι αναπτύσσεις τίποτε της προκοπής που ν’ αντέχει στο χρόνο. Πουλάς φύκια για μεταξωτές κορδέλες.  Ακόμη και στον τουρισμό, ξέρεις μόνο να ρίχνεις στην πιο όμορφη παραλία του κόσμου δυο ξαπλώστρες, δυο ομπρέλες ένα τσαντίρι που πουλά φραπέ και μια ταμπέλα «ανοίξαμε και σας περιμένουμε».  Κι αν θες να την καταστρέψεις μια και καλή, βρίσκεις επενδυτές να χτίσουν κανένα πολυώροφο ξενοδοχείο πάνω στην άμμο, μήπως και φέρουν τουρίστες τρεις μήνες το χρόνο.

Και όταν ο ξένος δημοσιογράφος σε βάζει δύσκολα, όπως για τους νέους άνεργους στη χώρα, κάνεις πως δεν κατάλαβες. Έτσι κύριε Θεοχάρη μας; Στρέφουμε τη συζήτηση για το ποιος είναι πιο μάγκας για μέτρα κορωνοϊού στον τουρισμό, συζητάμε μόνο το προσωρινό που μας απασχολεί αυτό το καλοκαίρι και σιωπή για το πώς θα φτιάξουμε μια έγκυρη μελέτη για μια διαφορετική ανάπτυξη στο μέλλον. Μια μελέτη που φυσικά θα εστιάζει και στην ανάπτυξη του τουρισμού, αλλά με όρους βιώσιμης ανάπτυξης και μεγιστοποιώντας τα οφέλη της 4ης Βιομηχανικής Εποχής και σ’ αυτόν το τομέα. 

Στην κυβέρνηση τις μελέτες τις εννοούν τύπου Πισσαρίδη, χωρίς δεδομένα πλατιάς και βαθιάς έρευνας, παρά μόνο με αναφορές σε επιλεγμένους πίνακες της Eurostat και υποκειμενικές εκτιμήσεις για την ποιότητα του επιστημονικού δυναμικού της χώρας, με βάση δυο λίστες που δεν κατατάσσουν τα Ελληνικά ΑΕΙ μεταξύ των πρώτων 100 του κόσμου.  Κι όταν τους παρουσιάζεις δεδομένα ότι το επίπεδο έρευνας των Ελληνικών ΑΕΙ είναι κορυφαίο στον κόσμο με βάση τις μηδαμινές επενδύσεις σε Ε&Α, άκρη του τάφου σιωπή. Τσιμουδιά γι’ αυτό και στα μεγάλα ΜΜΕ, μήπως και ξυπνήσει κανένας αναγνώστης τους και αναρωτηθεί «Πού πάμε ρε παιδιά; Ξανά στην καταστροφή;” Πόσα share να γίνουν σε άρθρα σαν κι αυτά στα κοινωνικά δίκτυα, μπας και ξυπνήσει κανένας αποκοιμισμένος;

Και ο διευθυντής του οικον. Γραφείου του πρωθυπουργού, ο κ. Πατέλης, μιλάει για τεμπέληδες διδάκτορες, προτρέποντας τους νέους να κάνουν καριέρες χωρίς διδακτορικά. Και ένα κόμμα δε βρέθηκε να του πει «στην Ελλάδα, καριέρα σε τι ρε φίλε χωρίς διδακτορικό; ως ντελιβεράς, ή ως μπράβος της νύχτας;».  Και όταν ο κ. Πατέλης διόρθωσε είπε ότι εννοούσε καριέρα στον ….φοβερό Ελληνικό τραπεζικό τομέα, δηλαδή στο πιο σύντομο τραγικό ανέκδοτο στη χώρα. Ακόμη και έτσι, αρνήθηκε ν’ αναγνωρίσει ότι το διδακτορικό του τον βοήθησε στην καριέρα του στις τράπεζες!

Καλά, αυτός πλάκα μας κάνει, αλλά ένας πρύτανης δεν βγήκε να ζητήσει την παραίτησή του!  Όταν με τις δηλώσεις του όχι μόνο υπονομεύει με τον χείριστο τρόπο την έρευνα των Ελληνικών ΑΕΙ αλλά και την ανάπτυξη της χώρας;  Απ’ την φιλοκυβερνητική ΠΟΣΔΕΠ διαμαρτυρίες για τις δηλώσεις Πατέλη δεν περίμενε κανείς, άλλωστε ποτέ στην ιστορία της δεν βροντοφώναξε «πού είναι οι δαπάνες για Ε&Α βρε άρχοντες; Mε 0.5% του ΑΕΠ σε Ε&Α για 100 συνεχή χρόνια πόσες χρεωκοπίες μετρήσαμε;».

Σιγά να μη τα πουν, τόσο η ΠΟΣΔΕΠ, όσο και η Ακαδημία Αθηνών και οι πρυτάνεις και όλοι οι υπεύθυνοι-ανεύθυνοι ηγέτες της επιστημονικής ανάπτυξης της χώρας, έχουν άλλα πιο σοβαρά να πουν, αυτά θα τα πει ο κούκος.  

Διορίζουν 1000 αστυνομικούς στα ΑΕΙ που έχουμε τους περισσότερους στην Ευρώπη αντί για 1000 πανεπιστημιακούς που έχουμε τους λιγότερους. Κι η Ακαδημία Αθηνών όχι μόνο δε μίλησε, κάποια μέλη της επιβράβευσαν κιόλας την κυβέρνηση γι’ αυτό.  Τι τους θέλουμε τους πολλούς ερευνητές και την περισσευούμενη παιδεία. Ίσως κάποιοι αβρόφρονες της Ακαδημίας να σκέφτηκαν, «κοτζάμ Ακαδημία Αθηνών, γι’ αυτά θα μιλάμε;”  Όχι άρχοντές μου, μη χαλιέστε μ’ αυτά. Κι αυτά θα τα πει ο κούκος.

Τι να πρωτοπεί ο κούκος;  Ότι απ’ τη δεκαετία του ‘70 που ο Α. Παπανδρέου στην αντιπολίτευση έλεγε «να μη χάσει η Ελληνική οικονομία το τραίνο της τεχνολογίας»… βλέπαμε διαρκώς αυτά τα τρένα να περνούν μπροστά μας χωρίς στάση; Πάει το τραίνο των υπολογιστών, πέρασε και των κινητών τηλεφώνων, πάει και του διαδικτύου, περνάει και της βιοπληροφορικής και των εμβολίων χωρίς στάση.  Τουλάχιστον αυξήθηκε ο αριθμός των ΑΕΙ, έστω με τις λιγότερες δαπάνες στην Ευρώπη, αλλά λεφτά σε Ε&Α δεν πήγαν. Οι Ελληνικές επιχειρήσεις για δεκαετίες επένδυαν σε Ε&Α το 0.1% του ΑΕΠ, όταν στις χώρες που αναπτύσσονταν ιλιγγιωδώς ξεπερνούσαν το 2-3%. Πώς ν’ ανέβουν οι επιχειρήσεις μας στα τρένα της τεχνολογίας;

Πώς να μη καταλήξουμε σε ακόμη μια χρεωκοπία και σε νέα μνημόνια, βρε άρχοντες που δεν λέτε λέξη γι’ αυτά; Αφήστε, δεν χρειάζεται, θα τα πει o κούκος.

Λένε κάποιοι «γνωρίζουμε πανεπιστημιακούς που κορόϊδεψαν επιχειρήσεις για έρευνες και τελικά τίποτε δεν έγινε, πώς να εμπιστευτούν οι επιχειρήσεις τα πανεπιστήμια;». Κι εγώ γνωρίζω, όπως γνωρίζω και στελέχη μεγάλων επιχειρήσεων που δήθεν έκαναν έρευνα κοροϊδεύοντας τον βιομήχανο, αλλά και ο βιομήχανος δεν το έψαχνε, παρά μόνο να πουλήσει τη βιομηχανία του σε τιμή ευκαιρίας είχε προτεραιότητα. Στη χώρα μας, η συνεργασία επιχειρήσεων-ΑΕΙ για Ε&Α ακόμη δε γεννήθηκε ή είναι στη βρεφική ηλικία, μέχρι να φτάσει στην ενηλικίωση θα γίνουν πολλά λάθη.  Επίσης οι επιχειρήσεις θα μάθουν ότι η επένδυση σε Ε&Α δεν φέρνει άμεσα αποτελέσματα, συχνά το σημαντικότερο άμεσο αποτέλεσμα είναι η κατάρτιση, η ενδυνάμωση και η παρακίνηση του προσωπικού τους, το οποίο όμως είναι κρίσιμης σημασίας για την παραγωγικότητά τους.

Απαιτείται επιμονή σε διαχρονικά σταθερές υψηλές επενδύσεις για Ε&Α, διαχρονικές σταθερές σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων-ΑΕΙ, ώστε πέρα από την ενδυνάμωση του προσωπικού κάποια στιγμή να προκύψουν καινοτομίες, ο οποίες τότε θα φέρνουν απότομα τεράστια οφέλη.

Το 2000, ως επισκέπτης καθηγητής στη Φιλανδία, πρώτη φορά άκουσα ότι στα πανεπιστήμιά τους εργάζονται επιστήμονες που πληρώνονται με μισθό πανεπιστημιακού για να παρέχουν έργο αποκλειστικά ως ερευνητές. Μου έλεγαν ότι μετά τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο η χώρα ήταν έρημος, κρανίου τόπος. Τότε αποφάσισαν να επενδύσουν στο μόνο που είχαν: στους ανθρώπους τους. Έχτισαν πανεπιστήμια και επένδυαν σταθερά σε Ε&Α πάνω από το 3% του ΑΕΠ ώστε να γίνουν παγκόσμια χώρα πρότυπο ανάπτυξης και ποιότητας ζωής. Πάντα φοβούνταν εισβολή των Ρώσων, αλλά αντί να ρίξουν όλα τα ρέστα τους σε αγορές όπλων προτίμησαν να δώσουν προτεραιότητα στην Ε&Α και στην εκπαίδευση. Πόνταραν σε συμμαχίες, μπήκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Φιλανδία είναι η μόνη Σκανδιναβική χώρα στο Ευρώ. 

Το μεταπτυχιακό είναι το ελάχιστο προσόν για να διοριστεί Φιλανδός εκπαιδευτικός κ. Πατέλη μας. Αλλά πού να σκεφτείτε ότι αυτό έχει σχέση με το Φιλανδικό μοντέλο εκπαίδευσης που θεωρείται κορυφαίο στον κόσμο. Αν το σκεφτόσασταν ίσως το συσχετίζατε και με το ότι είναι κορυφαία χώρα παγκοσμίως σε όλους τους δείκτες που υποδηλώνουν σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή.

Αν σας ένοιαζε πραγματικά, εσάς και τους φίλους σας στα μεγάλα ΜΜΕ και στις τηλεοράσεις, θα αναφέρατε ως παραδείγματα αντιμετώπισης της πανδημίας την Φιλανδία και όχι την Βραζιλία ή την Ουγγαρία. Πριν ένα χρόνο ο κορωνοϊός έπιασε τους Φιλανδούς απροετοίμαστους, στην αρχή είχαν πολύ περισσότερους θανάτους από εμάς, αλλά στη συνέχεια σχεδίασαν ώστε να φτάσουν σ’ ένα χρόνο να έχουν από τις χαμηλότερες αναλογίες θανάτων/εκ. κατοίκους χώρας:  168 στη Φιλανδία, 1091 στην Ελλάδα, 2024 στη Βραζιλία και 3020 στην Ουγγαρία. Κι ας είναι δίπλα στη Σουηδία που τελικά παραδέχτηκε ότι ακολούθησε τραγική πολιτική με την ανοσία της αγέλης…αλλά όπως πάμε πλησιάζουμε τους Σουηδούς και θα τους ξεπεράσουμε: 1406 θάνατοι κορωνοϊού/εκ. κατοίκων Σουηδίας.

Δυστυχώς για εμάς, η Φιλανδία, οι Σκανδιναβικές χώρες, το Ισραήλ δεν είναι τα μόνα παραδείγματα χωρών που αποδεικνύουν ότι διαχρονικά σταθερές υψηλές δαπάνες σε εκπαίδευση και άνω του 3% του ΑΕΠ σε Ε&Α είναι απαραίτητες προϋποθέσεις ανάπτυξης μιας χώρας.  Στις παραπάνω προσθέστε τις χώρες της Δ. Ευρώπης, όλες τις Αγγλοσαξωνικές και πλέον πολλές Ασιατικές. Δεν υπήρξε χώρα άνω του 1 εκ. κατοίκων στον πλανήτη που να πέτυχε ανάπτυξη χωρίς 3% του ΑΕΠ σε Ε&Α, με το μεγαλύτερο μέρος αυτού του % να προέρχεται από τις επιχειρήσεις. Με βάση την στατιστική, οι πιθανότητες να αναπτυχθεί χώρα χωρίς 3% του ΑΕΠ σε Ε&Α και χωρίς ψηλές δαπάνες σε εκπαίδευση είναι μικρότερη του 1%.

Όλα αυτά οι επιστήμονές μας τα ξέρουν εδώ και δεκαετίες. Αλλά όλα αυτά τα χρόνια, όλοι αυτοί οι τρανοί ηγέτες των Ελλήνων επιστημόνων, πρυτάνεις, ΠΟΣΔΕΠ, Ακαδημία Αθηνών, κλπ., δεν μίλησαν, δεν φώναξαν, δεν διεκδίκησαν τίποτε παραπάνω από το ξεφτιλισμένο 0.5% του ΑΕΠ σε Ε&Α.  Για 100 συναπτά χρόνια βλέπουν τα τραίνα της τεχνολογίας να περνούν το ένα μετά το άλλο. Δεν μίλησαν, δεν φώναξαν, δεν διεκδίκησαν,  τ’ άφηναν και συνεχίζουν να τ’ αφήνουν να το πει… ποιος άλλος; ο κούκος, ο μόνος.

Αναφορές:

1.  Organisation for Economic Co-operation and Development (2020). Gross domestic spending on R&D.  https://data.oecd.org/rd/gross-domestic-spending-on-r-d.htm
2.  Παπαϊωάννου, Α. (2020).  Οι δαπάνες για έρευνα σε Έλληνες πανεπιστημιακούς πιάνουν τόπο καλύτερα από οποιασδήποτε χώρας!  https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/ereyna-oi-dapanes-gia-ereyna-pros-el…
3. Sheehan, J., & Wyckoff, A. (2003). Targeting R&D: Economic and policy implications of increasing R&D spending. Organisation for Economic Co-operation and Development.    https://www.oecd.org/science/inno/33719708.pdf

Ο Αθανάσιος Παπαϊωάννου, είναι κοσμήτορας ΣΕΦΑΑΔ στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας