Το επιστημονικό επίτευγμα των εμβολίων, θα ήταν τραγικό το να μην οδηγήσει σε εξάλειψη του κινδύνου απλώς και μόνον λόγω της απροθυμίας εμβολιασμού του κοινού. Οι διάφορες εκδηλώσεις επιφυλακτικότητας ποικίλουν αναλόγως ηλικίας, μόρφωσης, γεωγραφικής θέσης, πολιτικής τοποθέτησης κλπ. Τα μηνύματα πρέπει να είναι αντιστοίχως διαφοροποιημένα άλλως τα οφέλη στην μία ομάδα συνοδεύονται με ζημίες σε μια άλλη. Κατά πολλούς, για την επιτυχή ‘τροποποίηση συμπεριφοράς’ του απαραίτητου μέρους του κοινού θα χρειαστεί κι ένας δεύτερος επικοινωνιακός άθλος μετά τον επιστημονικό.

ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΒΟΛΙΑΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Με γενική επίδοση (22% πλήρως και 38% ατελώς) και με τους ηλικιωμένους να παραμένουν ανεμβολίαστοι κατά το 1/3, πλησιάζουμε πλέον στο τέλος του τρίτου κύματος. Τα πράγματα δεν είναι αισιόδοξα, όσον αφορά στην επίτευξη τείχους ανοσίας, δεδομένου ότι θα ακολουθήσει περίοδος χαλάρωσης. αν και το κλίμα πολιτικής πανηγύρεως έχει δώσει την θέση του σε προβληματισμό. Εξαντλήθηκε η δυνατότητα για άνοιγμα νέων ομάδων ενηλίκων, ο ημερήσιος ρυθμός παρουσιάζει σαφή κάμψη και η συνέντευξη Θεοχάρη στο BBC τράβηξε την προσοχή όλων στους συγκριτικούς διεθνείς πίνακες. Ωστόσο, ο κ. Θεμιστοκλέους διαβεβαίωσε σήμερα ότι το τείχος ανοσίας θα επιτευχθεί μέσα στο καλοκαίρι.
Η κρίσιμη ομάδα δεν είναι οι εξαρχής πρόθυμοι (~50%) ούτε οι ‘σκληρά’ απρόθυμοι (15%) αλλά οι ενδιάμεσοι, που εφευρίσκουν διάφορους λόγους αναβολής και συχνά δηλώνουν ψευδώς εμβολιασμένοι ή ακόμη και υπέρμαχοι. Κύρια αιτία είναι η υιοθέτηση μιας στάσης λαθρεπιβάτη (free rider), δηλαδή η επιδίωξη ωφέλειας χωρίς καταβολή όμως του όποιου προσωπικού κόστους. Πρόκειται για μια κατ’ εξοχήν άδικη στάση και ισοδυναμεί με άδικη προσπόριση αγαθών, μιας και η αποφυγή κινδύνου είναι μια μορφή αγαθού.

Θα πρέπει, φυσικά, να αντιμετωπιστούν και μια σειρά προβλήματα (ενημέρωσης, διαθεσιμότητας, παραδειγματισμού κοκ) προκειμένου να συμμετάσχει ολόκληρη η «πρόθυμη» ομάδα, πράγμα που δεν έχει επιτευχθεί ακόμη. Δεν πρέπει, επίσης, να ξεγράψει κανείς όλους τους έχοντες «σκληρή» αντίρρηση, ιδιαίτερα όταν αυτό συμβαίνει καθ’ ομάδες.

ΣΥΧΝΑ ΤΣΑΛΑΒΟΥΤΗΜΑΤΑ

Όλοι γνωρίζουν τους κομπασμούς και τον κυβερνητικό αυτοεγκωμιασμό για το εμβολιαστικό πρόγραμμα Όποιος φέρελπις πολιτευτής, έπρεπε να ταυτιστεί στανικώς με το εμβολιαστικό «θαύμα». Αν και τα νέα δεν είναι τόσο καλά, ο επικοινωνιακός καταιγισμός για τους «θαυματοποιούς» επιμένει. Όποιος δεν καταλαβαίνει τη ζημία που κάνει σε μια τέτοια υπόθεση η πολιτική ιδιοτέλεια της οικειοποίησης του επιστημονικού στόχου ας δει στις ΗΠΑ, όπου η φθηνή, ακίνδυνη και αποτελεσματική μάσκα συνάντησε τόσο ισχυρές αντιστάσεις γιατί βλακωδώς, η χρήση της ταυτίστηκε με συγκεκριμένη πολιτική τοποθέτηση.

Στο δύσκολο θέμα της υποχρεωτικότητας του εμβολίου για τους υγειονομικούς το πρόβλημα είναι ότι και ο εμβολιασμένος συνεχίζει να μεταδίδει, είτε πολύ είτε λιγότερο. Αν αυτό δεν συνέβαινε, τότε ο εμβολιασμένος και ο μη εμβολιασμένος υγειονομικός θα ξεχώριζαν εύκολα. Ο ένας θα κυκλοφορούσε και θα συμπεριφερόταν όπως πριν, ενώ ό άλλος θα ήταν υποχρεωμένος να φέρεται ως εάν η πανδημία είναι παντοτινή. Όμως φευ μεταδίδουν και οι εμβολιασμένοι, οπότε η εν λόγω δίκαιη «διάκριση» είναι ανέφικτη. Δυστυχώς, και η συζήτηση περί «προνομίων» των εμβολιασμένων, συχνά υπόκειται σε παρόμοιους τεχνικούς περιορισμούς. Ο όρος προνόμια ίσως ακούγεται κάπως παράδοξος, κατά τη στιγμή που η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων δεν διαθέτουν ακόμη το προνόμιο, του εμβολιασμού.

Η έλλειψη διαύγειας στους σχετικούς χειρισμούς μπορεί να δουλέψει έμμεσα υπέρ των επιφυλάξεων για την ασφάλεια του εμβολίου, πράγμα που αποτελεί την βασική ανάσχεση. Ας σημειωθεί ότι ακόμη και στους «προθύμους» υπάρχει σοβαρό ποσοστό που διατηρεί επιφυλάξεις για την ασφάλεια! Χαρακτηριστικές τέτοιες αναξιόπιστες συμπεριφορές υπήρξαν η ατάκα της κας Πελώνη ότι ο Αρχηγός της αξιωματικής Αντιπολίτευσης, κ Τσίπρας, είναι «ψεκασμένος» λόγω των επιφυλάξεων του για το ΑΣΤΡΑ στους νέους ως μοναδική μάλιστα επιλογή, οι καταγγελίες για πλημμελή διερεύνηση των παρενεργειών που συνοδεύτηκαν με παραιτήσεις στον ΕΟΦ, οι αναρτήσεις του Πρωθυπουργού που μπέρδευε τις δόσεις και τους ανοσοποιηθέντες κά

Ο πατερναλισμός, που χαρακτηρίζει γενικότερα τον τρόπο άσκησης της ιατρικής στην χώρα, θεώρησε ότι όφειλε αρχικά να καθησυχάσει το κοινό με απλοικά επιχειρήματα περί απόλυτης ασφάλειας των εμβολίων και να το εξοικειώσει με τους κινδύνους λίγο-λίγο. Αυτό οδήγησε σε  πανικό με τις λιγοστές, αναμενόμενες και αναπόφευκτες παρενέργειες

Η προσπάθεια παραποίησης των στοιχείων στο εξωτερικό το μόνο που πετυχαίνει είναι η τρώση της αξιοπιστίας μας ως χώρας αλλά και ως τουριστικό προιόν. Κι επειδή η Ελλάδα θα συνεχίσει να ζει από τον τουρισμό, η ζημιά μπορεί να είναι μεγάλη.

Ειδική αναφορά χρειάζεται στην υπονομευτική επίδραση επί κάθε έννοιας δημόσιας εμπιστοσύνης, του φαινομένου  κλοπής στην σειρά εμβολιασμού που συνέβη καθ’ έξη. Δήμαρχοι, περιφερειάρχες, πρυτάνεις, διοικητές, δημοσιογράφοι κι επιχειρηματίες αποτέλεσαν μια νομενκλατούρα που κλόνισε την όποια διαδικαστική αξιοπιστία. Στην Ιταλία ο Πρωθυπουργός έστειλε την αντίστοιχη υπόθεση στην Εισαγγελία για την Mafia.

ΕΙΔΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Οι ιατροί της Α’ βάθμιας αποτελούν τον κύριο φορέα για να πειστεί ο μέσος άνθρωπος για τέτοιες υποθέσεις. Το Βατερλώ της πανδημίας υπήρξε όμως η έλλειψη Α’βάθμιας. Για να ακριβολογούμε, κατά μία άποψη η πρωτοβάθμια αποτελούσε υπόθεση των ιδιωτών ιατρών και οι αναιμικές προσπάθειες για δημόσια εκδοχή της (ΤΟΜΥ κλπ) θα έτρωγαν «Χ» άμα της εκλογής της ΝΔ. Ασχέτως της ορθότητας αυτής της άποψης, οι ιδιώτες ιατροί ως μεγάλοι απόντες της μάχης, είναι αρκετά δύσκολο να επιτελέσουν αποτελεσματικά το ρόλο τους.

Χρειάζεται γενικά μεγαλύτερη εμπλοκή της κοινότητας στην εκστρατεία εμβολιασμού Ειδικά για κρίσιμες ομάδες καθοριστικοί είναι οι θρησκευτικοί τοπικοί ηγέτες. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται, λιγότερο, και για φυλετικές ομάδες όπου μπορούν να συνυπάρχουν και επιπλέον προβλήματα γλώσσας Πρέπει να εξεταστεί μια πολιτική κινήτρων σε όσους διαμορφωτές της κοινής γνώμης μπορούν να επηρεάσουν θετικά αυτές τις ομάδες.

Στην επιχείρηση ΓΑΛΑΖΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ένα επιπλέον πρόβλημα μπορεί να είναι το «σύνδρομο παρθένων περιοχών». Η εμβολιαστική απροθυμία χαρακτηρίζει περιοχές  μικρής μέχρι τώρα έκθεσης με το φαινόμενο και σε ότι αφορά το κοινό αλλά και όσον αφορά την ευαισθητοποίηση των υγειονομικών. Κάποια εμβολιαστικά κέντρα (Σάμος, Κέρκυρα κά) είτε έκλεισαν είτε επαναπροσδιόρισαν σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο τους στόχους τους.

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

 Στην χώρα μας οι επιστήμες συμπεριφοράς (behavioral sciences) είναι σχεδόν εκτός εκπαίδευσης και οι Έλληνες επιστήμονες στερούνται τέτοιων δεξιοτήτων. Έτσι ο καθένας επιστρατεύει τεχνικές από την προσωπική του εμπειρία. Ένα πρόγραμμα του υπουργείου ταχείας εκπαίδευσης σε ειδικές τεχνικές επικοινωνίας με τους πληθυσμούς στόχους, κατάλληλο για τους υγειονομικούς διαμορφωτές της κοινής γνώμης, θα βοηθούσε.

Για παράδειγμα, σε όποιον αρέσκεται σε περιπτωσιολογία η απάντηση δεν μπορεί να είναι ένα διάγραμμα αλλά μια άλλη «θετική» προσωπική ιστορία. Ή για άτομα που νοιώθουν ιδιαίτερα και ξεχωριστά η ύπαρξη πολλών «εξατομικευμένων» σκευασμάτων ενίοτε δίνει λύση. Η χρήση κονκάρδας ή άλλου αναγνωριστικού σημείου, δρα ισχυρά διαφημιστικά όπως και οι φαραωνικές εγκαταστάσεις. Η χρήση στο λόγο απλοικών μεταφορών όπως ο «πόλεμος με τον ιό» ή «η παρενέργεια του εμβολιασμού είναι πιο σπάνια κι από το τροχαίο» είναι χρήσιμα τεχνάσματα. Η προβολή των πιονιέρων ή η εμφατική προτεραιοποίηση διαφόρων εκτεθειμένων ομάδων δημιουργεί την αίσθηση ενός επιθυμητού σπανίζοντος προνομίου. Κάπως έτσι λειτουργεί εξάλλου και το σημερινό «προνόμιο» της νησιωτικότητας (σαν τις πατάτες του Καποδίστρια) ή και η πολυθρύλητη κυοφορούμενη πολιτική «προνομίων» Πρόκειται για την παραδοσιακή διαφημιστική τεχνική «μην το χάσεις!» Αληθινά κίνητρα θα μπορούσαν να είναι κάποια δωρεάν εισιτήρια για αθλητικά η καλλιτεχνικά γεγονότα ενώ έχουν εφαρμοστεί, σπανιότερα, ακόμη και άμεσα οικονομικά κίνητρα.