1. Διαβάζοντας τα Δελτία Τύπου του Υπουργείου Παιδείας και τις δηλώσεις της πολιτικής ηγεσίας, μένει κανείς με την εντύπωση ότι απευθύνονται σε μία κοινωνία που έχει «παραλύσει» λόγω κάποιας έντονης χιονοθύελλας, γι αυτό και έκλεισαν τα σχολεία και τα πανεπιστήμια και σε λίγο καιρό με το λιώσιμο του χιονιού θα επανέλθει η κανονικότητα.

2. Η όποια ανακοίνωση του Υπουργείου και οι λύσεις που προτείνονται είναι για να ολοκληρωθεί η ύλη, να μην χαθεί το εξάμηνο, για να εφαρμοστούν τρόποι που να δίνουν την αίσθηση ότι «προχωράμε κανονικά» και απλώς περιμένουμε να ανέβει η θερμοκρασία και να λιώσουν οι πάγοι. 

3. Έχουν στο Υπουργείο Παιδείας καταλάβει ότι είμαστε στην αρχή μιας μακροχρόνιας κρίσης την οποία θα βιώσουμε όλες και όλοι με ιδιαίτερα περίπλοκους και δύσκολους τρόπους; Δεν είμαστε μόνον στην αρχή μιας επιδημίας, αλλά στην αρχή μιας κοινωνικής και οικονομικής κρίσης οι επιπτώσεις της οποίας θα μας κάνουν να ξεχάσουμε ακόμη και αυτήν καθαυτή την επιδημία σε λίγους μήνες;

4. Όσα έχουμε ζήσει μαζί και με τις τεράστιες αβεβαιότητες και απροσδιοριστίες ως προς την «συμπεριφορά» του ιού και, άρα, της επιδημίας, θα πρέπει να μας κάνουν να είμαστε πολύ απαισιόδοξοι ως προς τους επόμενους μήνες που πάντα είναι εξαιρετικά κρίσιμοι για την εκπαίδευση. Είναι πολύ πιθανό να μην μπορούν και, βεβαίως, να μην πρέπει να ανοίξουν τα σχολεία και τα πανεπιστήμια μετά την Κυριακή του Θωμά. Η μετάθεση των Πανελληνίων είναι σίγουρη, και δεν είναι απίθανο να γίνουν ακόμη και τον Σεπτέμβριο. Αυτά δεν είναι αντιπολιτευτικά σενάρια, αλλά πιθανές εξελίξεις για τις οποίες θα πρέπει όχι μόνον να ετοιμαστούμε αλλά και να μην κάνουμε ότι δεν υπάρχουν «στο τραπέζι».

5. Ως τρόπος αντιμετώπισης μέρους των συνεπειών της πανδημίας στον εκπαιδευτικό χώρο προκρίνεται η εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Σίγουρα, υπό προϋποθέσεις, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση μπορεί να προσφέρει εκπαιδευτικά και οπωσδήποτε με κοινά αποδεκτό δεδομένο ότι δεν υπάρχει περίπτωση να αντικαταστήσει το κανονικό μάθημα. Το ερώτημα, όμως, είναι τι ακριβώς θα αντιμετωπίσει το ακροατήριο της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης το επόμενο διάστημα ώστε να μπορεί να παίξει αυτός ο τρόπος εκπαίδευσης έναν ουσιαστικό ρόλο. Το γεγονός ότι, ιδίως υπό τις παρούσες συνθήκες, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση κινδυνεύει να διευρύνει ακόμη περισσότερο τις κοινωνικές ανισότητες, δεν φαίνεται να απασχολεί τους σχεδιαστές των μέτρων.

6. Αναλογιστήκαμε τι θα γίνεται στα σπίτια μας τις επόμενες εβδομάδες; Η όποια εξ αποστάσεως εκπαίδευση  μπορεί να εξακολουθεί να υπάρχει, αν και μάλλον για επικοινωνιακούς λόγους. Τα παιδιά, όμως, θα είναι οι αποδέκτες εξαιρετικά σοβαρών ψυχοσυναισθηματικών εντάσεων λόγω των προβλημάτων που θα αναδείξει η πανδημία είτε στο στενό είτε στο ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον: πολλοί γονείς θα βιώνουν εργασιακή ανασφάλεια, επιχειρήσεις θα καταρρεύσουν, όσοι ζουν από τον τουρισμό δεν θα ξέρουν τι να κάνουν, ενώ κάποια μέλη τής οικογένειας μπορεί να νοσήσουν ή και να πεθάνουν. Το πιθανότερο είναι η πνιγηρή αυτή καθημερινότητα να οδηγήσει πολλά παιδιά και σε έναν μηδενισμό, σε μία απόρριψη των αξιών, σε έναν γενικευμένο κυνισμό.

7. Εδώ, λοιπόν, θα πρέπει να αναδειχθεί ο αναντικατάστατος ρόλος της δημόσιας εκπαίδευσης και των λειτουργών της: πώς θα συμβάλουν και θα βοηθήσουν τα παιδιά να περάσουν αυτήν την περίοδο με όσα λιγότερα τραύματα γίνεται, να αντέξουν μία καθημερινότητα που θα τους είναι εξαιρετικά καταπιεστική, να ετοιμαστούν ψυχικά και κοινωνικά για την επόμενη μέρα και, το κυριότερο, να έχουν τους λειτουργούς της εκπαίδευσης για να μιλάνε μαζί τους, να συζητούν τα προβλήματά τους, να αναζητούν μαζί τις σταθερές που θα χρειαστούν για να αντιμετωπίσουν τη νέα κατάσταση που θα διαμορφώνεται προς το τέλος του χρόνου. Και, μαζί με αυτά, να βρουν τρόπους να συνεχίσει μία ήπια εκπαιδευτική διαδικασία.

8. Κάποιοι καλοπροαίρετα θα αναρωτηθούν αν είναι αυτός ο ρόλος των εκπαιδευτικών ή χρειάζονται ψυχολόγοι για κάτι τέτοιο. Έχουν, προφανώς, και οι ψυχολόγοι τον δικό τους ρόλο, αλλά οι εκπαιδευτικοί είναι οι μόνοι που θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στα προβλήματα των παιδιών, όσον αφορά την διαδικασία κοινωνικοποίησης που είναι το σχολείο. Σίγουρα υπάρχουν πολλοί, πάρα πολλοί εκπαιδευτικοί που είναι  σε θέση να λειτουργήσουν με αυτούς τους τρόπους.

9. Δεν χάλασε ο κόσμος αν τα παιδιά δεν κατανοήσουν κάποιο νόμο της φυσικής, αν δεν μάθουν κάποια χημική αντίδραση, αν τους ξεφύγουν ορισμένες λεπτομέρειες της έξωσης του Όθωνα. Το διακύβευμα δεν είναι να «βγει η ύλη». Το διακύβευμα είναι να μην καταρρεύσουν ψυχικά οι μαθητές και οι φοιτητές. Το διακύβευμα είναι να δώσουμε στα παιδιά τα εφόδια να στηρίξουν τους οικοίους τους πολλοί από τους οποίους θα καταρρεύσουν. Και σε αυτό μπορεί να συμβάλει μονάχα η δημόσια εκπαίδευση, οι λειτουργοί της και όλο το πλαίσιο στήριξης που υπάρχει.

10. Και κάτι ακόμη: ούτε οι εκπαιδευτικοί είναι έξω από τα προβλήματα που θα φέρει η κρίση. Θα έχουν και αυτοί να αντιμετωπίσουν πολλά και σύνθετα προβλήματα στις οικογένειές τους, με τους αγαπημένους τους, με τους φίλους τους. Η Πολιτεία, λοιπόν, πρέπει να προστατέψει και αυτούς. Να μην τους εξαντλήσει. Και ο μόνος τρόπος να το κάνει είναι να τους ακούσει, να ακούσει τι λένε οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί για το τι μπορούν να κάνουν. Αλλιώς και ύλη δεν θα βγει, και τα παιδιά θα αφεθούν μόνα τους σε αυτήν την τόσο κρίσιμη περίοδο.

* Άρθρο του ακαδημαϊκού, συγγραφέα και πρώην υπουργού Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου στο Tvxs.gr