Για μία πόλη που ανήκει στο στενό οικιστικό ιστό της Αττικής, όπως η Δραπετσώνα, το βιομηχανικό της παρελθόν θα έπρεπε ν’ αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα ανάπτυξης, όπως συνέβη στο Μπιλμπάο της Ισπανίας και σε αμέτρητες άλλες πόλεις, που είχαν την τύχει να «κουβάλανε» ένα τόσο δυνατό στοιχείο ταυτότητας. Ωστόσο, για τη Δραπετσώνα η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική, καθώς τα δύο μεγάλα πλεονεκτήματα της πόλης, που είναι το βιομηχανικό της παρελθόν και η γειτνίαση της με τη θάλασσα, για περισσότερο από έναν αιώνα αξιοποιούνται μονόπλευρα για την εξυπηρέτηση επιχειρηματικών συμφερόντων και σε βάρος της ποιότητας ζωής των κατοίκων της πόλης.

Ads

Η παλιά βιομηχανική ζώνη

Πολλοί ίσως πιστεύουν ότι για την Δραπετσώνα η βιομηχανική της ιστορία είναι μία σειρά ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Ωστόσο, η ιστορία αυτή δεν είναι τόσο παρελθόν και σίγουρα δεν είναι ρομαντική.
Η βιομηχανική ζώνη της Δραπετσώνας γεννήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Η πόλη της Δραπετσώνας χτίστηκε από αυτούς τους εργάτες των εργοστασίων. Στην πλήρη της ανάπτυξη περιελάμβανε 640 στρέμματα γης και περισσότερα από 100 εργοστάσια. Στη βιομηχανική ζώνη λειτουργούσαν εργοστάσιο τσιμέντου, λιπασμάτων, γυαλιού, κ.α. Παράλληλα, λειτουργούσαν εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών, ενώ λίγο πιο κάτω, στο Κερατσίνι, το πρώτο εργοστάσιο της ΔΕΗ (η ιστορική Ηλεκτρική) έκαιγε μαζούτ.

Η ζωή των εργοστασίων δεν τελειώνει σε ένα μακρινό ιστορικό παρελθόν, αλλά αρχίζει να φθίνει στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 εξαιτίας της πολιτικής αποβιομηχάνισης της Ελλάδας. Το 1999, μετά από την πτώχευση του Ομίλου Μποδοσάκη, κλείνει το εργοστάσιο των Λιπασμάτων και μαζί του κλείνει και ένας κύκλος για την βιομηχανική ζωή της Δραπετσώνας. Η περιουσία του εργοστασίου περνάει στην Εθνική Τράπεζα. Συνολικά 240 στρέμματα γης θα μετατραπούν σε μια νεκρή ζώνη δίπλα από την πρώτη Πύλη του λιμανιού του Πειραιά. Το τσιμεντάδικο (σήμερα LAFARGE) συνεχίζει τη λειτουργία του, αλλά πλέον δεν παράγει τσιμέντο, μεταφορτώνει δια θαλάσσης χύδην τσιμέντο και το συσκευάζει. Οι δεξαμενές πετρελαίου της BP και των ΕΛΠΕ παραμένουν ανενεργές, αλλά δεν ξηλώνονται, και έτσι εμφανίζεται η κατάλληλη επιχειρηματική ευκαιρία για τις πρώτες το 2012. Το παλιό εργοστάσιο της ΔΕΗ, λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω, στο Κερατσίνι, 93 χρόνια από την ίδρυση του και 56 χρόνια από την Μάχη της Ηλεκτρικής, παραμένει ανενεργό και αναξιοποίητο.

Ads

Η διεκδίκηση του χώρου – ένα ανοιχτό πεδίο συγκρούσεων για δεκαετίες

Το αίτημα για την ανάπλαση της παλιάς βιομηχανικής ζώνης ενέπνευσε επί δεκαετίες κινητοποιήσεις των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά. Οι κάτοικοι διεκδικούσαν αυτό που για δεκαετίες πλήρωσαν με τις ζωές τους: να τους αποδοθεί ο χώρος και ν’ αναπτυχθούν χρήσεις κοινωνικής ωφέλειας.

Ωστόσο, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιοχής κρατούσαν την παλιά βιομηχανική ζώνη ψηλά και στην ατζέντα των διεκδικήσεων των επιχειρηματικών κύκλων. Το 2012, η OIL ONE, που έχει αναλάβει το έργο της επεξεργασίας των υγρών και στερεών αποβλήτων των πλοίων που εισέρχονται στο λιμάνι του Πειραιά, εξαγοράζει της παλιές εγκαταστάσεις της BP. Ο Δήμος Κερατσινίου – Δραπετσώνας δεν θα αντιδράσει καν. Το 2014 η τότε κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ – ΝΔ θα περάσει στο νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας – Θεσσαλονίκης τον επαναχαρακτηρισμό της έκτασης ως «βιομηχανικής», την αύξηση του συντελεστή δόμησης και την απόδοση της ευθύνης πολεοδόμησης από τον Δήμο στο ίδιο το Υπουργείο. Η εταιρεία θα πάρει εντέλει την άδεια λειτουργίας από τον υπηρεσιακό Υπουργό Περιβάλλοντος 4 ημέρες πριν από τις εθνικές εκλογές του 2015 (!).

Από την έναρξη της λειτουργίας της OIL ONE, η Δραπετσώνα αρχίζει να βιώνει ξανά παλιούς εφιάλτες.

Αγώνας αντοχής για μία ανθρώπινη ανάπτυξη

Η λειτουργία της OIL ONE πυροδοτεί ένα νέο κύκλο κινητοποιήσεων με κεντρικό αίτημα την απομάκρυνση των εγκαταστάσεων και την αξιοποίηση της παλιάς βιομηχανικής ζώνης προς όφελος της πόλης.

Οι εκλογές του 2015 θα αλλάξουν άρδην το πολιτικό σκηνικό. Ωστόσο, ο δρόμος για την υλοποίηση ενός νέου οράματος για την ανάπτυξη της περιοχής είναι στρωμένος μάλλον με αγκάθια και όχι με ροδοπέταλα.

Το νέο δημοτικό συμβούλιο Κερατσινίου – Δραπετσώνας με δημοτική αρχή του ΑΛΛΟΥ ΔΡΟΜΟΥ θα εισηγηθεί το «ξήλωμα» των ρυθμίσεων του ΡΣΑ. Η νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, δικαιώνοντας τους αγώνες τον κατοίκων, με Υπουργό Περιβάλλοντος αρχικά το βουλευτή Β’ Πειραιά, Παναγιώτη Λαφαζάνη, και μετέπειτα τον Πάνο Σκουρλέτη, θα περάσει την αλλαγή των χρήσεων γης από βιομηχανικές σε αναψυχής, πρασίνου, πολιτισμού, τη μείωση του συντελεστή δόμησης και την επαναφορά της πολεοδομικής ευθύνης στο Δήμο. Την ίδια χρονιά, από την πώληση του λιμανιού του Πειραιά στην COSCO θα εξαιρεθεί η λιμενική ζώνη των Λιπασμάτων συνολικής έκτασης 86 στρεμμάτων, η οποία παραχωρείται στο Δήμο.

Ο Δήμος θα προχωρήσει άμεσα σ’ ένα σχέδιο ανάπλασης της περιοχής, ζωντανεύοντας το όραμα για μία ανθρώπινη ανάπτυξη προς όφελος της πόλης και των κατοίκων. Με ίδια μέσα καθαρίζει τους εκατοντάδες τόνους σκουπιδιών, δενδροφυτεύει, δημιουργεί υποδομές και υπαίθρια γήπεδα. Ταυτόχρονα, συντηρεί δημοτικές καντίνες για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών και δημιουργεί τον πολιτιστικό θεσμό του «φεστιβάλ στη θάλασσα». Οι κάτοικοι της περιοχής αποκτούν έναν ελεύθερο χώρο και οι κάτοικοι ολόκληρης της Αττικής θα μαγευτούν από το παλιό βιομηχανικό τοπίο δίπλα στη θάλασσα. Ο Πολυχώρος Λιπασμάτων θα καθιερωθεί ως πόλος υπερτοπικής έλξης. Την ίδια περίοδο, ο Δήμος σε συνεργασία με τον τότε Αντιπεριφερειάρχη Πειραιά, Γιώργο Γαβρίλη, κινητοποιούν της διαδικασίες για τα μελλοντικά σχέδια. Δήμος και Περιφέρεια Αττικής θα προχωρήσουν στη διεξαγωγή διεθνούς Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού και θα ξεκινήσουν τη διαδικασία για απαλλοτρίωση των 240 στρεμμάτων της Εθνικής Τράπεζας, η οποία αντιδρά έντονα στα σχέδια ανάπλασης, διώκοντας δικαστικά το Δήμο Κερατσινίου-Δραπετσώνας και το Δήμαρχο Χρήστο Βρεττάκο.

Η πραγματικότητα εξακολουθεί ν’ απέχει κατά πολύ από τον χαρακτηρισμό «ιδανική». Η OIL ONE εξακολουθεί να κατακλύζει την ατμόσφαιρα της Δραπετσώνας. Το 2017 θα πετύχει από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με Υπουργό Περιβάλλοντος το Γιώργο Σταθάκη την ψήφιση της παράτασης εγκατάστασης για 20 χρόνια. Η αλλαγή των χρήσεων γης προκαλούσε τη μετεγκατάσταση της μονάδας, αλλά η νέα νομοθετική ρύθμιση έρχεται να προστατέψει την εταιρεία.

Η κατάσταση στην περιοχή παραμένει αφόρητη, αλλά στις έντονες διαμαρτυρίες των κατοίκων και του Δήμου οι ελεγκτικοί μηχανισμοί απαντούν ότι η μονάδα λειτουργεί «υποδειγματικά». Ο Δήμος Κερατσινίου-Δραπετσώνας και η Περιφέρεια Αττικής προχωρούν, σε συνεργασία με το Αστεροσκοπείο και το Δημόκριτο, στην τοποθέτηση μετρητών της ατμόσφαιρας για ν’ αποδείξουν αυτό που κάθε περαστικός από την περιοχή διαπιστώνει με την όσφρηση του.

Η κίνηση αυτή σε συνδυασμό με τις συνεχείς διαμαρτυρίες θα προκαλέσει την οργή της εταιρείας, η οποία στοχοποιεί το Δήμαρχο Χρήστο Βρεττάκο προχωρώντας σε προσωπική δικαστική δίωξη. Ο Δήμαρχος θα δώσει στη δημοσιότητα τις πρώτες μετρήσεις που δείχνουν αυξημένες τιμές του βενζολίου και θα διατυπώσει ξεκάθαρα αυτό που όλοι καταλαβαίνουν, αλλά ελάχιστοι διατυπώνουν ρητά.

Ή εμείς ή αυτοί

Η δύναμη των επιχειρηματικών συμφερόντων στην πόλη μας παραμένει ισχυρή. Ωστόσο, η αποφασιστικότητα των κατοίκων της πόλης παραμένει κι αυτή ανυποχώρητη. Για δεκαετίες ήμασταν η «πίσω αυλή» της Αττικής. Εδώ λειτούργησαν οι πλέον ρυπογόνες βιομηχανικές μονάδες, η χαβούζα, ενώ λειτουργεί ακόμα η Ψυττάλεια. Τα σχέδια για το μέλλον της πόλης είναι εφιαλτικά, από τις εγκαταστάσεις της OIL ONE και της LAFARGE, την ανάπτυξη της δραστηριότητας της COSCO, έως και το νέο πλάνο της Περιφέρειας Αττικής για μονάδα διαχείρισης απορριμμάτων στο Σχιστό. Η πόλη, όμως, δεν μπορεί να γυρίσει πίσω στις εποχές που τα γεράνια άνθιζαν μόνο στα τραγούδια, γιατί στην πραγματική ζωή δεν άντεχε ούτε ξερόχορτο. Δώσαμε ψήγματα της νέας προοπτικής της πόλης, μίας προοπτικής ανάπτυξης με ανθρώπινο πρόσωπο, προς όφελος όχι μόνο των κατοίκων του Κερατσινίου και της Δραπετσώνας, αλλά ολόκληρου του λεκανοπεδίου Αττικής. Αυτός ο αγώνας είναι ένας διαρκής αγώνας αντοχής, αλλά για εμάς είναι μονόδρομος!
 
* Η Σταυρούλα Συράκου είναι Δημοτική Σύμβουλος Κερατσινίου – Δραπετσώνας

Πηγή: Ενθέματατα