Έστω ένας νεαρός από την Νότιο Αφρική, την χώρα των αγάπανθων, που μόλις ολοκλήρωσε τις δικές του αγγλοσαξονικές εξετάσεις. Έστω, ότι στην λογοτεχνία των εισαγωγικών του έπεσε φέτος θέμα ένα ποίημα του παλιού γνωστού της περιοχής και μετέπειτα νομπελίστα, Γεωργίου Σεφέρη. Το ποίημα έλεγε για κάτι αηδόνια που δεν σ΄ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες κι ο κουρασμένος νέος σκέφθηκε να κάνει τις διακοπές του σ’ ένα τέτοιο χρυσοπράσινο φύλο, ριγμένο στο πέλαγο.

Κάπως έτσι έμαθε και για τα σχεδόν 50 χρόνια κατοχής στην Κύπρο, την θεώρησε πια οιωνεί διχοτομημένη αλλά έψαξε, από καθαρή περιέργεια, να καταλάβει το τι έγινε εκεί και γιατί. Αφού βεβαιώθηκε ότι δεν είναι το ίδιο με τα υψίπεδα του Γκολάν, που κατέχονται ακόμη περισσότερα χρόνια και όμως συνεχίζουν να απασχολούν την παγκόσμια κοινότητα, διαπίστωσε το μακραίωνο μίσος.

Στον 20ο αιώνα, στην άκρη της Ευρώπης, κατέστη πρόσφυγας ένας στους τρεις Ελληνοκύπριους καθώς και οι 60.000 Τουρκοκύπριοι, που μετακινήθηκαν προς τον κατεχόμενο βορρά. Χώρια οι νεκροί, τα βασανιστήρια, οι αγνοούμενοι, οι συστηματικοί βιασμοί της εθνοκάθαρσης. Κάπως σαν τον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας του ακούστηκε, σαν μια από τις τελευταίες μάχες του ξεχασμένου Ψυχρού πολέμου.

Σταθμοί μνήμης

Σαν χθες, διάβασε, ότι εισέβαλαν οι Τούρκοι (20-7-74). Εκείνοι βέβαια λένε ότι η επιχείρηση τους αποτελούσε μια ειρηνευτική επέμβαση νομιμοποιημένη από το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων (συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου). Εξ ου και ο τίτλος, που σημαίνει «ειρηνευτική επιχείρηση Κύπρου» και είναι ο τουρκικός ευφημισμός για τον Αττίλα.

Πληροφορήθηκε ακόμη ότι ο ποιητής από τον οποίο γνώρισε την Κύπρο, συμμετείχε σε αυτές τις συμφωνίες. Μάλιστα τινές φαντασιόπληκτοι συμπατριώτες του, θεώρησαν το Nobel του ως το αντάλλαγμα των δυτικών για τον όχι «καθαρό» ρόλο του ως διπλωμάτη, σε αυτές τις προβληματικές συμφωνίες. Πως λέμε ότι οι Γερμανοί έδωσαν στον Τσίπρα την άδεια να μην κόψει τις συντάξεις ως αντάλλαγμα για τις «Πρέσπες»; Υπάρχει μακρά παράδοση υψηλής ποιότητας αναλύσεων της διεθνούς πολιτικής, βασιζόμενη στο αξίωμα ότι συνωμοτεί το σύμπαν προκειμένου να επηρεάσει τις εσωτερικές εξελίξεις.

Δεν θα μπορούσε να μην προσέξει ο νέος  ότι πέντε μόλις ημέρες πριν την εισβολή, είχε προηγηθεί το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου από την δικτατορική κυβέρνηση των Αθηνών, με την συνεργασία των τοπικών προδοτικών δυνάμεων της ΕΟΚΑ Β’. Η ανατροπή του «αδέσμευτου» Αρχιεπισκόπου Μακαρίου θεωρήθηκε από την Χούντα ως ικανό «δώρο» προς τις ΗΠΑ, που εκείνο τον καιρό είχαν χείριστες σχέσεις με τους Τούρκους. Η συγκυρία θεωρήθηκε ιδανική για το τυχοδιωκτικό εγχείρημα των καραγκιόζηδων που κυβερνούσαν από επταετίας τον τόπο.

Δεδομένου, ότι  ο νέος «Πρόεδρος», Νίκος Σαμψών, άλλαξε κράτος και ανακήρυξε την «Ελληνική Δημοκρατία της Κύπρου», διαρκείας μόλις μιας εβδομάδας, η πρόφαση στους Τούρκους είχε δοθεί. Παρότι ο Μακάριος διέφυγε της εκτέλεσης των προδοτών, η επέμβαση των «εγγυητών», προφανώς δεν οδήγησε στην αποκατάσταση της νομιμότητας αλλά στην κατοχή που στα 1983 πήρε μάλιστα την μορφή του ψευδοκράτους του Ντενκτάς

Η Χούντα εγκαθιδρύθηκε με το μυαλό στην Κύπρο, ενήργησε συστηματικά εναντίον της Κύπρου και κατέρρευσε χάρη στην Κύπρο. Ο Σεφέρης ως έμπειρος διπλωμάτης, ευαίσθητος ποιητής και ηλικιωμένος πιά, διέκρινε ότι το τέλος της Χούντας θα επέλθει με εθνική καταστροφή ενώ υποψιάζονταν και την φυσική σκηνή του επιλόγου. Προειδοποίησε λοιπόν  με ανατριχιαστική ακρίβεια στο κύκνειο άσμα του, δύο χρόνια προ του θανάτου του (28 Μαρτίου 1969 –  δήλωσή στο BBC)

Κάπου εδώ ο νεαρός Αγγλοσάξονας πιθανώς θα σταματούσε την ιστορική αναδίφηση, θεωρώντας ότι όλα δρομολογήθηκαν τότε.

Δημοκρατία

Ωστόσο, η δημοκρατία που προέκυψε κληρονόμησε και την τραγωδία Για την ακρίβεια, αυτή ολοκληρώθηκε στα χέρια της μιας και ο Αττίλας ΙΙ (3.000 νεκροί, 120.000 εκτοπισμένοι, 20.000 εγκλωβισμένοι) διεξήχθη τον Δεκαπενταύγουστο του 74 ενώ δηλαδή κυβερνούσε ήδη από μηνός η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Οι πολιτικές προσπάθειες που ακολούθησαν όλα αυτά τα χρόνια, στο πνεύμα του ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ, δεν πήγανε χαμένες. Το ψευδοκράτος παρέμεινε πρόβλημα κι όχι ευκαιρία για την Τουρκία και ο πληθυσμός του αντί για γέφυρα με την Ευρώπη κατέστη εμπόδιο. Ακριβώς γι’ αυτό συνεχίζεται η τουρκική προκλητικότητα στα ενεργειακά, στην Αμμόχωστο κλπ Δεν παύει και για την απέναντι πλευρά η σημερινή κατάσταση να αποτελεί μια καθόλου επικερδή εκκρεμότητα. Το ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ παραμένει πολιτικά επίκαιρο και δεν πρόκειται για απλό παιγνίδι με τις λέξεις για λόγους επικοινωνίας ή κερδοσκοπίας επί της μνήμης

Δεν βοηθά στην σύγχρονη πολιτική για το κορυφαίο εθνικό θέμα ούτε η εύκολη θυματοποίηση των ανιστόρητων ούτε ο κυνισμός της real politic. Περισσότερο από όλα, δεν βοηθά η εργαλειοποίηση του Κυπριακού ως προέκταση της εσωτερικής πολιτικής ή αντιθέτως ως ευκαιρία οικονομικής ανάπτυξης και κρυφών deals των μεγάλων εταίρων μας.

Επίλογος

Η πολιτική ζωή φαίνεται να περιστρέφεται ακόμη γύρω από την συνέχεια της πολιτικής παράδοσης του Ανδρέα Παπανδρέου. Δημιούργησε ένα εθνικό και λαικό κίνημα που προσπάθησε να αλλάξει τον τόπο και τον τρόπο που οι  Έλληνες έβλεπαν τον εαυτό τους. Η διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη, καθόλου τυχαία, ξεκινούσε με την Κερύνεια. Σε ποιά χέρια πέρασε η σκυτάλη από τον γιατρό Βάσσο Λυσαρίδη της ΕΔΕΚ, που «έφυγε» την Άνοιξη, πλήρης ημερών;

Αν δεν σηκώσει κανείς επάξια την σκυτάλη, η δημοκρατία που αποκαταστάθηκε το 1974 θα σέρνει για πάντα το προπατορικό της αμάρτημα. Ότι αναθεμελιώθηκε πάνω σε έναν εθνικό ακρωτηριασμό, τον οποίο δεν κατάφερε ή ίδια ούτε να αποτρέψει ούτε να ανατρέψει. Σιγά σιγά, φαίνεται ότι αποφεύγει πιά ακόμη και να μιλάει για το «τραύμα».

Σε μια τέτοια περίπτωση, τι θα θυμούνται οι νεότεροι Έλληνες από την 20η Ιουλίου; Μήπως το κατόρθωμα των 50 πόντων του Γιάννη Αντετοκούμπο με τους Μιλγουόκι Μπακς;