Η νίκη στον πόλεμο έχει πάντα ονοματεπώνυμο.

Από τότε που ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, αντιγράφοντας τον Γάλλο πρόεδρο Μακρόν, παρομοίωσε τον αγώνα τα ανθρωπότητας εναντίον της θανατηφόρου πανδημίας του κορωνοϊού με πόλεμο, όλο και περισσότερο κερδίζει έδαφος στην κοινή συνείδηση όλων, βοηθούντων και των καλοπληρωμένων από την κυβέρνηση φιλοκυβερνητικών ΜΜΕ, ότι βρισκόμαστε σε πραγματικό πόλεμο.

Μέσα στο ζόφο του γενικευμένου πολεμικού κλίματος μια ξεχωριστή φωνή, ο Φρανκ Σνόουντεν, ο γνωστός ιστορικός, με ειδίκευση στις μεγάλες επιδημίες της ιστορίας και συγγραφέας του βιβλίου: «Επιδημίες και Κοινωνία: Από τον μαύρο θάνατο ως σήμερα», ο οποίος, σαν κανονικός διανοούμενος αποκαθιστά την αλήθεια, αποκρούοντας με εμφατικό τρόπο τον χαρακτηρισμό του αγώνα απέναντι στην πανδημία του κορωνοϊού, ως πολέμου.

Η φωνή των διανοούμενων, δυστυχώς, υπερκαλύπτεται από τις κραυγές των ΜΜΕ που πρόθυμα αναπαράγουν τις ανοησίες ή τις σκοπιμότητες και τις ιδιοτέλειες της κυβερνητικής εξουσίας. Η οποία, εν μέσω πρωτόγνωρης υγειονομικής κρίσης με σοβαρές κοινωνικές συνέπειες, η οποία εξελίσσεται γρήγορα και σε οικονομική κρίση, αναγορεύεται σε κεντρικό τροφοδότη και απόλυτο αφεντικό και των υποτιθέμενα ανεξάρτητων ιδιωτικών ΜΜΕ.

Έτσι, παντού σήμερα στη χώρα έχει επιβληθεί μια πρωτοφανής πολεμική ατμόσφαιρα που σιωπηρά επιβάλλει έναν ιδιότυπο στρατιωτικό νόμο. Με ό,τι αυτό σημαίνει για την ενημέρωση, την πολυφωνία, την ελεύθερη έκφραση και τα δημοκρατικά δικαιώματα που απειλούνται και κινδυνεύουν.

Πολεμικό κλίμα είναι οι ιαχές για τον θρίαμβο της ελληνικής κυβέρνησης και οι θούριοι που παιανίζουν στις τηλεοράσεις για τον ηρωισμό του πρωθυπουργού. Ο οποίος, ως άλλος Ουίνστον Τσώρτσιλ, πολεμώντας έξυπνα, αλλά και γενναία και με ηρωισμό, κατατρόπωσε τον εχθρό, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει με τους ηγέτες της υπόλοιπης Ευρώπης. Εδώ, οι ανάγκες του πολέμου αποκρύπτουν την αλήθεια για τις αναπτυξιακές και οικονομικές συνθήκες που καθυστέρησαν την έλευση και εξάπλωση του ιού στην Ελλάδα, ευνοώντας τη χώρα μας, όπως άλλωστε και τις υπόλοιπες χώρες της Α. Ευρώπης, σε σχέση με ό,τι ισχύει σήμερα στη Δ. Ευρώπη. 

Όπως εν μέσω πολέμου συμβαίνει, όλα ανάγονται στην ενός ανδρός αρχή. 

Η νίκη στον πόλεμο έχει πάντα ονοματεπώνυμο. 

Πολεμικό κλίμα όμως δημιουργεί και το σκληρό στρατιωτικό ύφος του αρμόδιου για την πολιτική προστασία υφυπουργού κάθε απόγευμα στα κανάλια, που σε αντίθεση με το ευγενικό και ήπιο ύφος του καθηγητή Τσιόδρα, υπενθυμίζει σε όλους ότι εκτός από την επιστήμη και τα μαθηματικά μοντέλα, τον πόλεμο κατ’ εξοχήν τον διεξάγουν οι πολέμαρχοι. Έτσι, εμφανιζόμενος με αυστηρό στυλ λοχαγού φοβερίζει τους ήδη τρομοκρατημένους από την απειλή της αρρώστιας πολίτες – τηλεθεατές με πρόστιμα και απειλεί με ποινές όποιον τολμήσει να παρακούσει τις στρατιωτικές εντολές του.

Το πολεμικό κλίμα επεκτείνεται και στα υποκριτικά χειροκροτήματα από τα μπαλκόνια, κατόπιν προτροπής της συζύγου του στρατηγού – πρωθυπουργού, για τους… ήρωες αυτού του πολέμου. Τους «ανθρώπους με τις άσπρες μπλούζες», όπως τους αποκαλούν, λες και το λειτούργημά τους δεν έχει όνομα και οι ίδιοι στερούνται τίτλου επιστημονικής ειδικότητας. 

Οι οποίοι, όπως και στην χαρακτηριστική κωμωδία του Αλέκου Σακελλάριου: «Ένας ήρωας με παντούφλες», μένουν στο τέλος με τις δάφνες, φτωχοί και περιθωριοποιημένοι, όπως ήταν και πριν από τον… πόλεμο.

Καθώς όταν εξαγγέλλονται τα οικονομικά μέτρα, η δημόσια υγεία και οι ίδιοι οι πρωτεργάτες του… πολέμου βρίσκονται έξωθεν του νυμφώνος, αφού τα χρηματικά βραβεία και οι κυβερνητικές χορηγίες πηγαίνουν πάντα σε αυτούς που στήνουν τις παρελάσεις, εν προκειμένω στα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ που παίρνουν τη μερίδα του λέοντος από το έτσι κι αλλιώς πενιχρό οικονομικό πακέτο.

Πολεμικό όμως κλίμα δημιουργεί και ο ιδιότυπος στρατιωτικός νόμος της «σιωπής των… αμνών» που επιβάλλουν οι… χωροφύλακες της ελεύθερης έκφρασης στα κοινωνικά δίκτυα και την τηλεόραση, σε όποιον τολμά να σηκώσει το κεφάλι από την απομόνωση και να εκφράσει διαφορετική από την κυρίαρχη άποψη. 

Επικαλούμενοι την ανάγκη εθνικής ομοψυχίας σε ώρα πολέμου, αποδίδουν κατηγορίες επιπέδου… εσχάτης προδοσίας σε όσους δεν αναπαράγουν την κυρίαρχη ρητορική, σε όσους αμφισβητούν τα κυβερνητικά έπη ή σε όσους υποβάλλουν προτάσεις για βελτίωση της ακολουθούμενης… στρατηγικής. 

Κορυφαίο παράδειγμα η ειρωνεία και η απαξία με την οποία ο κυβερνητικός εκπρόσωπος και το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης αντιμετώπισαν τις άκρως εποικοδομητικές, τεκμηριωμένες και κοστολογημένες οικονομικές προτάσεις που ο παρέχων πρωτοφανείς για τα ελληνικά πολιτικά δεδομένα συνθήκες συναίνεσης, αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο Αλέξης Τσίπρας, υπέβαλε στην κυβέρνηση. 

Όποιος αποκλίνει των στρατιωτικών εντολών και εκφράζει διαφορετική άποψη την ώρα της μάχης, ακόμη και καλοπροαίρετα και εποικοδομητικά, ρίχνεται στο πυρ το εξώτερο της επικοινωνιακής ειρωνείας και της κοινωνικής απαξίας.

Παντού θούριοι και στρατιωτικές εντολές και εκφοβισμός και αυστηροί έλεγχοι και απαγορεύσεις και σιγή ασυρμάτου. 

Τέτοια ησυχία, τέτοια βουβαμάρα και τέτοια ομοφωνία, από την εποχή του στρατιωτικού νόμου, επί δικτατορίας συνταματαρχών έχει να… ακούσει η δική μας τουλάχιστον η γενιά, που δεν πρόλαβε να ζήσει αληθινό πόλεμο, αλλά μόνο στρατιωτικό νόμο.

Πόλεμος και ειρήνη

Αν θέλουμε, ως οργανωμένη και δημοκρατική κοινωνία, να είμαστε στοιχειωδώς σοβαροί, εν μέσω πολεμικής πλειοδοσίας των κυρίαρχων διαμορφωτών της κοινής γνώμης, πρέπει να ορίσουμε και πάλι τις βασικές έννοιες.

Τι σημαίνει πόλεμος και τι ειρήνη και ποια η διαφορά τους από την υγειονομική κρίση που με τη μορφή πανδημίας μαστίζει την ανθρωπότητα, με πρωτόγνωρες κοινωνικές συνέπειες και οικονομικές επιπτώσεις, τις οποίες τα οργανωμένα πολιτικά, κοινωνικά και επιστημονικά συστήματα σε όλον τον πλανήτη προσπαθούν να αντιμετωπίσουν.

Και πρώτα τα βασικά: Στον πόλεμο το διακύβευμα είναι η ειρήνη, ενώ στην καταπολέμηση της πανδημίας, η οποία διεξάγεται σε συνθήκες ειρήνης, το διακύβευμα είναι η διασφάλιση της δημόσιας υγείας.

Δεύτερη κεφαλαιώδης διαφορά μεταξύ πολέμου και υγειονομικής κρίσης είναι ότι στον αληθινό πόλεμο, η επιτυχία εξαρτάται, αλλά και η τελική νίκη μετριέται με τον θάνατο των εχθρών. 

Σε αντίθεση με τον αγώνα απέναντι στην πανδημία, όπου η νίκη αποτιμάται με ανθρώπινες ζωές που σώζονται από τον θάνατο.

Στον πόλεμο δηλαδή κυριαρχεί το μίσος και ο φανατισμός, που οδηγούν τους ανθρώπους να αφαιρούν τη ζωή άλλων ανθρώπων. 

Ενώ αντίθετα, στην υγειονομική κρίση κυριαρχεί ο αγώνας για ζωή, η αγάπη  και η αλληλεγγύη των ανθρώπων μεταξύ τους.

Αλλά κι ακόμη περισσότερο, ο πόλεμος προϋποθέτει τη σύγκρουση μεταξύ λαών, κρατών, πολιτισμών ή και μεταξύ διαφορετικών θρησκειών. Αντίθετα, στην υγειονομική κρίση ο αγώνας βρίσκει την ανθρωπότητα για πρώτη φορά ενωμένη στην κοινή προσπάθεια να αντιμετωπίσει έναν ύπουλο παγκόσμιο κίνδυνο. 

Τον οποίο δημιούργησε, άθελα ή ακόμη και σκοπίμως, ο ανθρώπινος πολιτισμός και η ανθρώπινη αλαζονεία, με τον επεκτατισμό της επιθετικής οικονομικής ανάπτυξης στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, σε βάρος της φύσης και των βιοτόπων όπου κάποτε ενδημούσαν απομονωμένοι οι επικίνδυνοι ιοί.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι ηθελημένα ή όχι, αυτός ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας που κυριαρχεί στην υγειονομική κρίση, αυτή η μοναδική στιγμή έκφρασης αγάπης για τον άνθρωπο και εκδήλωσης αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων, αυτή η σπάνια για την ιστορία του ανθρώπου στιγμή ενότητας όλων των λαών, των φυλών, των πολιτισμών και των θρησκειών απέναντι σε μια κοινή απειλή, χάνεται όταν παρομοιάζεται με πόλεμο η υγειονομική κρίση της πανδημίας.

Ποιος σκέφτηκε, για παράδειγμα, να μη λυπηθεί τον Βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος ακολουθώντας τα ίχνη της τραγικής ειρωνείας που δίδαξε η αρχαία τραγωδία, έπεσε ο ίδιος θύμα της νόσου που με αλαζονεία περιφρόνησε αρχικά, μιλώντας για χιλιάδες αναγκαστικά θύματα που έπρεπε να χαθούν προκειμένου να επιτευχθεί η ανοσία της αγέλης και να σωθεί η Βρετανική οικονομία;

Η τρίτη σημαντική διαφορά πολέμου και υγειονομικής κρίσης, αναφέρεται στο ρόλο της επιστήμης, ως του κυρίαρχου και μοναδικού μέσου για την καταπολέμηση της πανδημίας, με τελικό σκοπό τη διασφάλιση της ζωής.

Σε αντίθεση με τον πόλεμο, όπου η επιστήμη χρησιμοποιείται για την κατασκευή όπλων, συμβατικών ή μη, (είναι γνωστή η ιστορία του πως κατασκευάστηκε η πρώτη ατομική βόμβα στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο), που αποστολή έχουν να σκορπίσουν τον θάνατο.

Η επιστήμη δηλαδή στον πόλεμο χρησιμοποιείται για να αφαιρέσει ανθρώπινες ζωές, σε αντίθεση με την υγειονομική κρίση, όπου η επιστήμη χρησιμοποιείται για τον ακριβώς αντίθετο λόγο, για να σωθούν δηλαδή οι ανθρώπινες ζωές.

Τι εξυπηρετεί η στρατιωτικοποίηση μιας κοινωνικής απειλής;

Τι κρύβεται όμως πίσω από την πολεμοχαρή τακτική της στρατιωτικοποίησης μιας κοινωνικής απειλής σε καιρό ειρήνης; 

Ποια ιδιοτέλεια και ποια συμφέροντα καθοδηγούν εκείνους που θέλουν να ισοπεδώσουν τον ευγενή αγώνα για ζωή που δίνει σήμερα ενωμένη και αλληλέγγυα η ανθρωπότητα, παρομοιάζοντάς τον με το μίσος και τον φανατισμό που καθοδηγεί τις άγριες αιματοχυσίες μεταξύ εχθρικών στρατευμάτων στις πολεμικές συρράξεις;

Η πιο απλοϊκή, η πιο αθώα και η σε πρώτο επίπεδο εξήγηση, κρύβεται πίσω από την αλήθεια ότι οι πόλεμοι μπορεί να έχουν απώλειες και νεκρούς, γεννούν όμως και ήρωες. Πίσω από τη δημιουργία πολεμικού κλίματος λοιπόν, κρύβεται η αγωνιώδης προσπάθεια όσων το επικαλούνται, να εκμεταλλευτούν πολιτικά τη συγκυρία και να προβληθούν σαν ήρωες που κατατρόπωσαν τον αόρατο εχθρό, εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτόν υστεροφημία και δημοφιλία. 

Η δημοσιοποίηση δημοσκοπήσεων εν μέσω πανδημίας και η διαρροή σχεδιασμών για εκλογές αμέσως μετά, αλλά και τα 32 εκ. Ευρώ της «χορηγίας» προς τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ για το διαρκές λιβάνισμα και τη συστηματική… εικονογραφία του πρωθυπουργού, την ώρα που η εξάπλωση του κορωνοϊού μετριέται με θανάτους, επιβεβαιώνουν αυτή την εκδοχή.

Αν ήταν όμως μόνο αυτό, τα πράγματα θα ήταν μάλλον απλά. Γιατί η επικοινωνία είναι εντυπώσεις και οι εντυπώσεις είναι πυροτεχνήματα που κάνουν μια εκθαμβωτική διαδρομή για να σβήσουν γρήγορα, μόλις οι πολίτες συνειδητοποιήσουν το πραγματικό νόημα που είχε για τη ζωή τους η ηρωοποίηση του πρωθυπουργού. 

Που θα το αντιληφθούν όταν κληθούν να πληρώσουν οι ίδιοι, από τις τσέπες τους, το τίμημα της δόξας της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού, σε αντίθεση με κάποιους που και πάλι θα βρεθούν κερδισμένοι και με το πορτοφόλι γεμάτο.

Η καλλιέργεια κουλτούρας φόβου και ο κίνδυνος για τη δημοκρατία

Υπάρχουν και χειρότερα. Γιατί η επιβολή πολεμοχαρούς κλίματος και στρατιωτικής ατζέντας, μπορεί να είναι για κάποιους η ευκαιρία για την πολιτική εκμετάλλευση του φόβου που αισθάνονται οι πολίτες απέναντι στην πανδημία. Αν είναι έτσι, τότε η στόχευση είναι πιο σοβαρή, πιο μόνιμη και πιο μακροπρόθεσμη από την προσωρινή δημοφιλία μιας κυβέρνησης και ενός πρωθυπουργού.

Καθώς η επιδίωξη στην περίπτωση αυτή είναι, μέσω της θεσμοθέτησης αυστηρών κανόνων ελέγχου των έγκλειστων πολιτών και της επιβολής αστυνομικών μέτρων με πρόσχημα την «κοινωνική αποστασιοποίηση», η επιβολή του νόμου της σιωπής, η σταδιακή κατάργηση της ελεύθερης έκφρασης και η επιβολή ομοφωνίας. 

Με κίνδυνο την κατάλυση των δημοκρατικών δικαιωμάτων των πολιτών και εντέλει την εμπέδωση κλίματος αυταρχισμού στην κοινωνία.

Ακούγεται σαν φρικιαστικό σενάριο επιστημονικής φαντασίας. 

Αν όμως είναι αληθινό, τότε ο πόλεμος που επικαλείται ο πρωθυπουργός μπορεί και να είναι προφητικός.

Δεν θα αφορά όμως την καταπολέμηση της πανδημίας, αλλά θα είναι ένας πόλεμος ολόκληρης της κοινωνίας απέναντι σε εκείνους που, μέσω της μονοφωνικής τηλεόρασης, των εξαγορασμένων ΜΜΕ και της προπαγάνδας, μέσω της καλλιέργειας κουλτούρας φόβου και μέσω της επιβολής του νόμου της σιωπής, επιβουλεύονται τις ελευθερίες και τα δημοκρατικά δικαιώματα των πολιτών.

Αν αυτό το σενάριο επιστημονικής φαντασίας αποδειχθεί αληθινό και αν είναι αυτό που κρύβεται πίσω από τη… στρατιωτικοποίηση της υγειονομικής κρίσης και του αγώνα που δίνει σήμερα ενωμένη η ανθρωπότητα για ζωή, τότε μετά την πανδημία θα ξεσπάσει ένας πραγματικός, αλλά κοινωνικός αυτή τη φορά πόλεμος που θα είναι σκληρός, ανελέητος και μέχρι τελικής πτώσης…

* Του Γιάννη Α. Μυλόπουλου, Καθηγητή ΑΠΘ, Μέλους της Κεντρικής Επιτροπής Ανασυγκρότησης του «ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία»