Όπως λέγαμε στο προηγούμενο άρθρο για την ιστορία της, οι Καθολικοί Ρεπουμπλικάνοι του Sinn Féin κέρδισαν τον Μάϊο για πρώτη φορά τις εκλογές στην Βόρεια Ιρλανδία. Είναι μια χώρα που τα σύνορα της έχουν σχεδιαστεί από τους Άγγλους με ένα αποικιοκρατικό τέχνασμα που θα κρατούσε του Προτεστάντες Ενωτικούς για πάντα στην εξουσία.

Η νίκη των Καθολικών είναι αποτέλεσμα της δημογραφικής αλλαγής που τους δίνει μια μικρή πλειοψηφία, της στροφής του Sinn Féin προς αριστερές πολιτικές αλλά και της απόρριψης από πολλούς Προτεστάντες του πρωτόκολλου που επέτρεψε στο Ηνωμένο Βασίλειο να αποφύγει τον πλήρη αποκλεισμό από την ενιαία αγορά μετά το Brexit. 

Το πρωτόκολλο διατηρεί την Δημοκρατία και την Βόρεια Ιρλανδία σε ενιαίο οικονομικό χώρο για να αποφευχθεί η δημιουργία φυλακίων στα σύνορα τους. Αυτό σημαίνει όμως ότι ένα συμβολικό σύνορο έχει μπει μεταξύ της Βρετανίας και της Ιρλανδίας. Οι Προτεστάντες δεν το αποδέχονται και αποφάσισαν να μην συμμετάσχουν στην τοπική κυβέρνηση.

Έτσι ένα μέρος τους εγκατάλειψε το μετριοπαθές Ενωτικό κόμμα DUP για μικρότερα ακραία κόμματα ενώ ένα άλλο ψήφισε το κεντρώο κόμμα της Συμμαχίας που αρνείται τις δύο παραδόσεις και θρησκευτικούς ανταγωνισμούς.  Χωρίς την συμμετοχή των Προτεσταντών, που απαιτούν την κατάργηση του πρωτοκόλλου,  δεν μπορεί να δημιουργηθεί κυβέρνηση σύμφωνα με την Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής του 1998 (Good Friday Agreement). Η επαρχία διοικείται από το Λονδίνο.

Αντιδρώντας στην ήττα των συμμάχων τους η κυβέρνηση του Boris Johnson ανακοίνωσε ότι θα επαναδιαπραγματευτεί το πρωτόκολλο. Αν δεν δεχτούν οι Ευρωπαίοι αλλαγές θα το αναθεωρήσει μονομερώς με Βρετανικό νόμο. Μια πρόταση είναι να δημιουργηθεί ένα «πράσινο κανάλι» για την μεταφορά εμπορευμάτων από την Βρετανία στην Βόρεια Ιρλανδία, που δεν προορίζονται για την Δημοκρατία, χωρίς ελέγχους όπως τώρα. Ο πρεσβευτής της ΕΕ στο Λονδίνο απέρριψε την ιδέα λέγοντας ότι το μελάνι του πρωτόκολλου δεν έχει ακόμη στεγνώσει. Μονομερής τροποποίηση του θα οδηγήσει σε αντίποινα και πιθανό εμπορικό πόλεμο. 

Έτσι μερικούς μήνες μετά το Brexit, οι δηλητηριασμένες σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου και Ευρωπαϊκής Ένωσης μπαίνουν πάλι στο προσκήνιο. Η πανδημία δεν έχει επιτρέψει να γίνει μια πρώτη αποτίμηση των αποτελεσμάτων του διαζυγίου. Αλλά οι πρώτες εντυπώσεις είναι αρνητικές. Χαοτικές σκηνές στα λιμάνια της Βρετανίας και Ευρώπης με εκατοντάδες φορτηγά να περιμένουν για μέρες εξ αιτίας των νέων γραφειοκρατικών ελέγχων.

Άδεια ράφια και ελλείψεις σε βασικά αγαθά στα σουπερμάρκετ, αδυναμία μικρών επιχειρήσεων να καλύψουν τα έξοδα για εξαγωγές στην Ευρώπη. Μεγάλη αύξηση του αριθμού των ανέργων, των αστέγων και των νεοπτώχων και αύξηση του πληθωρισμού στο 9%. Και πάνω σε όλα αυτά και το partygate.

Ο Johnson απέκρυψε την επανειλημμένη συμμετοχή του σε πάρτι στην 10 Downing Street που παραβίαζαν τους περιορισμούς του lockdown. Την περασμένη εβδομάδα απολογήθηκε στην Βουλή για τις ψευδείς αρνήσεις του. Στην Βρετανία, σε αντίθεση με την Ελλάδα, αναληθείς δηλώσεις στην Βουλή και παραβίαση των νόμων από αυτούς που τους ψήφισαν παίρνονται σοβαρά. Έτσι γύρω στους είκοσι βουλευτές ζητούν ξανά την απομάκρυνση του.

Χρειάζονται 54 για να ξεκινήσει η διαδικασία εκλογής αρχηγού των Συντηρητικών. Φαίνεται ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία εκτός από το Μπάϊντεν και το ΝΑΤΟ βοήθησε και τον Johnson να αποφύγει προσωρινά τα αποτελέσματα της μεγάλης ήττας στις αυτοδιοικητικές εκλογές και την Βόρεια Ιρλανδία. Η ανάσυρση του Brexit και η συζήτηση για την αναθεώρηση του πρωτόκολλου αποτελεί κι αυτή μέρος της επιχείρησης «Σώστε τον Johnson»

Την περασμένη εβδομάδα διέρρευσαν από Ρώσους χάκερς, απ’ ότι φαίνεται, τα emails μιας συνωμοτικής ομάδας ανωτέρων δημοσίων λειτουργών και επιχειρηματιών. Με αρχηγό πρώην διοικητή της υπηρεσίας κατασκοπείας ΜΙ6, η «Επιχείρηση Έκπληξη» το 2018 αποσκοπούσε να σταματήσει την προσπάθεια της τότε Πρωθυπουργού May να συμφωνήσει ένα συναινετικό διαζύγιο με την ΕΕ.

Οι συνωμότες σχεδίαζαν να ανατρέψουν την May αν χρειάζονταν και να την αντικαταστήσουν με «κατάλληλο» πρωθυπουργό. Παρ’ ότι το σχέδιο δεν μπήκε σε άμεση εφαρμογή, η ιδέα του πέτυχε. Ο Johnson παραιτήθηκε από Υπουργός Εξωτερικών της May και μπήκε στην διαδικασία εκλογής νέου αρχηγού των Συντηρητικών. Ξέρουμε τα υπόλοιπα. Γιατί υπάρχει αυτή η βαθειά αντιπάθεια της άρχουσας τάξης για την Ευρώπη;

Γιατί Brexit;

Το καλοκαίρι του 1974 μόλις είχα φτάσει στο Λονδίνο συνάντησα έναν τυπικό ηλικιωμένο Άγγλο σε ένα πάρκο. Φορούσε σακάκι τουίντ, είχε στριφτό μουστάκι και ένα άγριο μπουλντόγκ.  «Από πού είσαι;» με ρωτάει. «Από την Ελλάδα». «Είναι στην Ασία η Ελλάδα;». «Όχι» του λέω «όπως και η Αγγλία στην Ευρώπη». «Η Αγγλία δεν είναι στην Ευρώπη» μου απαντάει εκνευρισμένος. «Ξέρω ότι υπάρχουν πέντε ήπειροι» του λέω λίγο μασημένα καθώς ο σκύλος είχε αρχίσει να δείχνει τα δόντια του. «Αν δεν είναι στην Ευρώπη, πού είναι;». 

«Η Αγγλία είναι μόνη της» μου απαντάει με περηφάνια. Ο κύριος με το μπουλντόγκ αντιπροσωπεύει την κυρίαρχη άποψη των οπαδών του Brexit. «Ομίχλη στη Μάγχη [οι Βρετανοί την αποκαλούν «Αγγλικό κανάλι»], αποκόπηκε η Ευρώπη» έλεγαν οι μετεωρολόγοι στις ειδήσεις του ΒΒC μέχρι το 1950. Ήταν η περίοδος που επίσημη αγγλική ιδεολογία ήταν η «εξαίσια απομόνωση» από την Ευρώπη. Όπως έγραφαν τα σχολικά βιβλία στις αρχές του 20ού αιώνα, το 90% της υφηλίου διοικούνταν άμεσα ή έμμεσα από τη Βρετανία. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, όμως, η αυτοκρατορία είχε διαλυθεί.

Υπάρχει στη βρετανική ψυχή ένα βαθύ μετα-αποικιοκρατικό τραύμα. Πρώτα, η οδυνηρή και γρήγορη έξοδος από την Ασία και την Αφρική, μετά η απώλεια των πρωτείων από τους Αμερικανούς οι οποίοι τους διαδέχθηκαν ως ηγέτες του δυτικού κόσμου που τους αντιμετωπίζουν όμως σαν πολιτισμικά κατώτερους. Είμαστε σας τους Αθηναίους, μου έλεγε συνάδελφους, χάσαμε από τους Ρωμαίους αλλά τους διδάξαμε ότι ξέρουν. 

Όπως είπε ο Tζορτζ Μπέρναρντ Σο, oι Άγγλοι και οι Αμερικανοί είναι δύο λαοί που χωρίζονται από μία κοινή γλώσσα. Ένας λαός που υπερηφανεύεται ότι «σε όλα τα μέρη του κόσμου υπάρχει ένα μικρό κομμάτι της Αγγλίας» έπρεπε να συμβιβαστεί με δύο δύσκολες ιδέες. Πρώτον ότι η Βρετανία έχει γίνει μία δύναμη δεύτερης κατηγορίας που εξαρτάται οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά από μία πρώην αποικία της. Δεύτερον ότι αναγκάστηκε να γίνει μέλος ενός «κλαμπ» την κυρίαρχη δύναμη του οποίου είχε νικήσει σε δύο παγκόσμιους πολέμους.

Συνάντησα τη στωική και αυτοσαρκαστική αγγλική μελαγχολία σε παμπ εργατών γεμάτες ιστορίες για τη βρετανική ανδρεία, συντροφικότητα και στωικότητα στους πολέμους. Είχαν πολεμήσει γενναία, είχαν θυσιαστεί στους πολέμους και τώρα έβλεπαν την άρχουσα τάξη, που δεν έχει αλλάξει εδώ και τρεις αιώνες, να τους οδηγεί στην παρακμή, όπως οι στρατηγοί είχαν οδηγήσει τη νεολαία της Βρετανίας σε σίγουρο θάνατο στις πεδιάδες της Γαλλίας και του Βελγίου κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. «Lions led by donkeys” είναι η πικρή εκτίμηση του κόσμου.

Τα «γαϊδούρια», τα μέλη της άρχουσας τάξης που μεγάλωσαν με τις εμπειρίες ή τις μνήμες της αυτοκρατορίας, δεν δέχονται να είναι μέλη σε έναν «όμιλο» που δεν διοικούν. Είδα αυτή την αγγλική μελαγχολία στα clubs των gentlemen του Λονδίνου, των «υπερφίαλα κωμικών» εκπροσώπων της ταξικής ανωτερότητας. Τη συνάντησα στην ποίηση του T S Elliot, του John Benjeman και του Philip Larkin.  Συνάντησα την ίδια υπόγεια θλίψη στην πρώτη πανκ σκηνή. Εξέφραζε με χαρακτηριστικό τρόπο μια συνολική αποξένωση από την κοινωνία και τις αξίες της. Το παλιό τέλειωνε και το καινούργιο δεν φαινόταν ακόμη στον ορίζοντα.

Η γελοία φιγούρα του Johnson και η πολιτισμική έρημος των Συντηρητικών και των μεγαλο-βιομηχάνων στηρίζεται σε μια αίσθηση ανωτερότητας και κληρονομικού δικαιώματος στην εξουσία. Έχουν γεννηθεί με «ασημένιο κουτάλι» στο στόμα, έχουν αίσθηση αναπαλλοτρίωτου δικαιώματος στην «ιδιοκτησία» της εξουσίας, πήγαν στα καλά ιδιωτικά σχολεία και τα παλιά πανεπιστήμια. Το κράτος τούς ανήκει, όπως παλιότερα ανήκε στους αριστοκράτες και στους λόρδους τους οποίους διαδέχτηκαν. Ο Johnson αποτελεί τον καλύτερο αντιπρόσωπο αυτής της ιδεολογίας και γενιάς.

Το πλεονέκτημα αλλά και το αμάρτημα του είναι η αλαζονεία, η έπαρση, ο ναρκισσισμός τής εξουσίας. Προσπάθησε να γίνει Θάτσερ χωρίς τις ικανότητες αλλά με τη σκληρότητα του πρωτότυπου· χωρίς την αποφασιστικότητα αλλά με την ικανότητα να μιλάει στους πολίτες, δείχνοντας επιφανειακά τουλάχιστον ότι νοιάζεται για αυτούς. Η «σιδηρά κυρία» ξεκίνησε αυτό που αργότερα ονομάστηκε «νεοφιλελευθερισμός». Ο «τεφλόν κύριος», στον οποίο σχεδόν τίποτε δεν «κολλάει», προσπαθεί να το ολοκληρώσει. Το Brexit κλείνει μέσα του Βρετανική πολιτική και πολιτισμική ιστορία του 20ού αιώνα. Θα δούμε στο επόμενο την σχέση του με τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό.