Σε μια σειρά άρθρων στο φιλόξενο TVXS, η στήλη PhilosophyXS ξεκίνησε μια προσπάθεια να σκεφτούμε και να σχεδιάσουμε τη ριζοσπαστική αριστερά του 21ου αιώνα. Η επιδίωξη είναι να ξαναμπούν στoν δημόσιο διάλογο ιδέες, θεματικές και θεωρίες που, παρ’ ότι πολλοί ορκίζονται στο όνομα τους, δεν έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα την αριστερή συζήτηση και ίσως θεωρούνται «αιρετικές» από κάποιους.

Ads

Ο αριστερός σχεδιασμός απαντάει σε τρία ερωτήματα: Γιατί; Πως; Ποιος; «Γιατί Αριστερά;»,  ποιο είναι το όραμα, ο ορίζοντας προς τον οποίο κινείται. «Πως θα το πετύχουμε;», τον σχεδιασμό και την στρατηγική της κίνησης. «Ποιος θα το κάνει;», ποιο είναι το κοινωνικό και πολιτικό υποκείμενο στον μεταφορντικό καπιταλισμό. Από οράματος άρχεσθαι: πρέπει να ξαναπιάσουμε το νήμα του σοσιαλισμού. Οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες ζουν μια αντίφαση. Ενώ ο νεοφιλελευθερισμός βρίσκεται σε υποχώρηση και το κράτος έχει επιστρέψει για να σώσει τις κοινωνίες, η δυσαρέσκεια δεν συνοδεύονται από την ελπίδα ή τον σχεδιασμό μιας ριζικά διαφορετικής πρότασης. Η Αριστερά είναι σε σχετική άνοδο αλλά κανένας (κεντρο-)αριστερός πολιτικός χώρος δεν έχει μια πειστική υπεράσπιση ενός ανανεωμένου σοσιαλισμού.

Πρώτα, λοιπόν η επικαιροποίηση του αριστερού οράματος, του δημοκρατικού σοσιαλισμού ως κοινωνικού συστήματος και συνόλου ηθικών αξιών. Για πολλούς η υιοθέτηση του σοσιαλιστικού ουμανισμού ως υπαρξιακής και ηθικής δέσμευσης αποτελεί αξίωμα ζωής, δεν χρειάζεται αιτιολόγηση. Αυτό δεν αρκεί όταν έχεις να πείσεις όσους δεν συμμερίζονται τις δικές σου επιλογές. Η υιοθέτηση και αναπαραγωγή σοσιαλιστικών αξιών δεν γίνεται φυσικά ή αυτόματα  στον καπιταλισμό. Γι’ αυτό αποτέλεσε μεγάλη έκπληξη η επιστροφή του σοσιαλισμού στην Αμερική με τον Σάντερς, το ριζοσπαστικό μανιφέστο του Κόρμπυν και η προβλεπόμενη νίκη του Σιν Φέιν στην Βόρεια Ιρλανδία και πιθανά και στη Δημοκρατία. Γι’ αυτό η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε τόσο μεγάλο «καινό δαιμόνιο» και οδήγησε στην απελπισμένη προσπάθεια να δημιουργηθεί και διατηρηθεί το Αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο. Οι δεξιοί φοβούνται ότι η Αριστερά θα περιορίσει και ίσως καταργήσει την εξουσία τους. Αυτός ήταν πάντα ο φόβος της Δεξιάς, αυτό η έμπνευση και το σχέδιο της Αριστεράς, όχι πάντα όλων των αριστερών. Το πρώτο μέρος κάθε αριστερής διακήρυξης ή προγράμματος τονίζει τη σοσιαλιστική ταυτότητα και την δέσμευση της στην υπέρβαση του καπιταλισμού για να τα θυμίζει στους παλιούς και να διδάσκει τους καινούργιους.

H Αριστερά πάντοτε πρότασσε ένα ριζικά διαφορετικό σχέδιο, ένα στοίχημα με την ιστορία. Το όραμα ενός άλλου, καλύτερου και δίκαιου κόσμου που δεν υπάρχει ακόμα. Σε μια δίκαιη κοινωνία όλοι έχουν ίση πρόσβαση στους υλικούς κοινωνικούς και συμβολικούς πόρους που απαιτούνται για μια ζωή ίσης ελευθερίας και ευημερίας. Η φερεγγυότητα της Αριστεράς εξαρτάται από τη διαχρονική της ένταξη στο σχέδιο της ριζικής αλλαγής, της ρήξης, ενός κοινωνικού μετασχηματισμού. Αν η καθαρότητα του οράματος θολώσει, αν υποχωρήσει στις απαιτήσεις μιας αποπνικτικής κανονικότητας, τότε υποχωρεί το ηθικό, πολιτικό και φαντασιακό της πλεονέκτημα και μαζί το τεράστιο συμβολικό της κεφάλαιο. Το αριστερό όραμα έχει κάπως θολώσει για τους παλιότερους και είναι άγνωστο για πολλούς καινούργιους. Αν δεν συγκρουόμαστε για τις ιδέες, τις αρχές, τις αξίες, τα εναλλακτικά στρατηγικά σχέδια αλλά μόνον για τη διαχειριστική αποτελεσματικότητα τότε παίζουμε στο γήπεδο του αντιπάλου.

Ads

Πρέπει να σκεφτούμε τολμηρά, να γυρίσουμε στη δικιά μας κανονικότητα, να προγραμματίσουμε αδύνατα για να πετύχουμε δυνατά.  Μόνο αυτό θα μπορούσε να εμπνεύσει όσους μας κοιτάνε με συμπάθεια αλλά με επιφύλαξη. Υποχρέωση μας να ξαναπιάσουμε το νήμα μιας πολιτικής και πολιτισμικής επανάστασης, να κάνουμε τις αριστερές αξίες μέρος της καθημερινότητας. Σαν τα ζευγάρια προτεσταντών που μετά δεκαετίες συζυγικής ζωής ξαναδίνουν όρκους αφοσίωσης και αγάπης μ’ ένα δεύτερο γάμο. Πρέπει και η Αριστερά να επαναλάβει τη θεμελιακή της δέσμευση στον δημοκρατικό δρόμο στον σοσιαλισμό.

Μετά έρχεται ο προγραμματισμός της επόμενης περιόδου και ο σχεδιασμός του κοινωνικού και πολιτικού υποκείμενου που θα περπατήσει τον δημοκρατικό δρόμο στον σοσιαλισμό. Το πρόγραμμα πρέπει να συντονίζεται με το συνολικό σχέδιο και να συναρθρώνεται με μια ριζική ιδεολογική και πολιτιστική αλλαγή. Το πρόγραμμα, απαραίτητο συμπλήρωμα της αριστερής στράτευσης, εξετάζει εναλλακτικές πολιτικές για κάθε βασική πλευρά της κοινωνικής ζωής. Κάθε πολιτική πρέπει να στηρίζεται στην πιο λεπτομερή και θεμελιωμένη επιστημονική τεκμηρίωση και να εξετάζεται ως προς τρία βασικά χαρακτηριστικά της: την σκοπιμότητα, την βιωσιμότητα και την  επιτευξιμότητα.  Σκοπιμότητα: συνεισφέρει η συγκεκριμένη πολιτική στον σταδιακό σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας; Βιωσιμότητα: με ποιους τρόπους προωθεί η πολιτική τους σκοπούς της χειραφέτησης; Επιτευξιμότητα: θα είναι δυνατή η υλοποίηση της πολιτικής στο πλαίσιο του υπαρκτού συσχετισμού δυνάμεων; Οι τελικές αποφάσεις βέβαια παίρνονται την στιγμή της υλοποίησης των πολιτικών. Γι’ αυτό οι προγραμματικές προτάσεις πρέπει να είναι ευέλικτες και προσαρμοσμένες στην πολιτική συγκυρία. Πρέπει να εξετάσουν και να κατανοήσουν, με τις αυστηρές προϋποθέσεις της επιστημονικής έρευνας, την οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας στην εποχή του γνωσιακού καπιταλισμού και της άυλης παραγωγής.

Στην περίοδο της αντιπολίτευσης, οι προτάσεις πρέπει να συνεισφέρουν στην αύξηση της κοινωνικής και ιδεολογικής επιρροής της Αριστεράς. Η ταυτότητα και το ιδεολογικό στίγμα του προγράμματος πρέπει να αποτελούν τη βασική μέριμνα. Συνεισφέρουν στο κτίσιμο ηγεμονίας, υποσκάπτουν τους ισχυρισμούς και τα ψέματα της Δεξιάς; Η προτεραιότητα και η δύναμη της Αριστεράς βρίσκεται στην πάλη των ιδεών, τη συνεχή αντιπαράθεση των συνολικών σχεδίων και οραμάτων. Η αντιπολίτευση ιδεολογικοποιεί τις προγραμματικές της προτάσεις. Ο ακριβής τρόπος εφαρμογής τους θα αποφασιστεί τη στιγμή της υλοποίησης.  Συνεχίζουμε στο επόμενο.