Πριν ακριβώς τριάντα χρόνια, στις 18 Αυγούστου του 1991, μια ομάδα σκληροπυρηνικών υψηλόβαθμων Σοβιετικών, πολιτικών και στρατιωτικών,  επισκέφτηκε ξαφνικά τον πρόεδρο της χώρας, Μιχαήλ Γκορμπατσώφ στη ντάτσα του στην Κριμαία. Προηγουμένως, μια ομάδα υπό τις διαταγές τους, είχε κόψει τις επικοινωνίες  της ντάτσα, όπου ο  Σοβιετικός ηγέτης περνούσε τις διακοπές του.

H «συμμορία των 8», ζήτησε από τον Γκορμπατσώφ να κηρύξει ο ίδιος τον στρατιωτικό νόμο ή διαφορετικά να παραιτηθεί υπέρ του αντιπροέδρου του, ώστε «να επιβληθεί τάξη στη χώρα». Ο μεταρρυθμιστής Σοβιετικός ηγέτης αρνήθηκε και τέθηκε υπό κράτηση και οι πραξικοπηματίες κήρυξαν κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Αλλά τα νέα προκάλεσαν διαδηλώσεις υπέρ της δημοκρατίας, κυρίως στη Μόσχα, με πρωτοστάτη τον Μπόρις Γέλτσιν, σύμμαχο αλλά και επικριτή του  Γκορμπατσώφ.

Το πραξικόπημα ήταν κακά σχεδιασμένο και κατέρρευσε σε δύο μέρες. Ο Γκορμπατσώφ επέστρεψε στην πρωτεύουσα, αλλά δεν μπόρεσε ποτέ να ξαναπάρει τα πράγματα στα χέρια του. Υπερφαλαγγίστηκε από τον Γέλτσιν, πρόεδρο της ρωσικής ομοσπονδίας (μιας από τις 15 σοβιετικές δημοκρατίες). Η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς.

Καταλυτικό ρόλο στην αποδιάρθρωση της σοβιετικής αυτοκρατορίας είχε παίξει το «Βιετνάμ των Ρώσων»: η ήττα του «Κόκκινου Στρατού» στο Αφγανιστάν. Η σοβιετική εισβολή το 1979 και ο πόλεμος που ακολούθησε, είχαν προκαλέσει μεγάλη οικονομική αιμορραγία και σημαντικές απώλειες. Δεκαπέντε χιλιάδες Σοβιετικοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους, ενώ καταστράφηκαν 450 σοβιετικά αεροπλάνα, 147 τανκς, 1314 οχήματα μεταφοράς προσωπικού κλπ Τουλάχιστον 800.000 Αφγανοί σκοτώθηκαν και εκατομμύρια εγκατέλειψαν τη χώρα ως πρόσφυγες.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης ότι ο σοβιετικός στρατός είχε κάνει τα ίδια επιτελικά λάθη που έκανε ο αμερικανικός, 20 και πάνω χρόνια αργότερα. Επεδίωξε να δημιουργήσει και να εκπαιδεύσει έναν τακτικό αφγανικό στρατό μεγέθους 300.000 ανδρών, ακριβώς τόσους άνδρες είχε στα χαρτιά και ο στρατός που δημιούργησαν οι Αμερικανοί και ο οποίος κατέρρευσε πρόσφατα. Όπως έγινε και τελευταία, ο τοπικός στρατός δεν μπορούσε, χωρίς ενεργή σοβιετική στρατιωτική υποστήριξη, να αντιμετωπίσει τους αντάρτες Μουζαχεντίν στα κακοτράχαλα αφγανικά εδάφη και οι στρατιώτες αυτομολούσαν.

Τα χρόνια του πολέμου, τα απολύτως ελεγχόμενα σοβιετικά ΜΜΕ υποστήριζαν ότι ο πόλεμος πήγαινε καλά, οι Αφγανοί οικοδομούσαν τον Σοσιαλισμό και ο στρατός που είχε δημιουργήσει η Μόσχα ήταν ετοιμοπόλεμος και μπορούσε να εξασφαλίσει τη σταθερότητα της χώρας. Τα ίδια δηλαδή που υποστήριζαν και τα περισσότερα αμερικανικά ΜΜΕ, χωρίς τον σοσιαλισμό..

Ο Γκορμπατσώφ, που εκλέχτηκε γραμματέας του ΚΚ της Σοβιετικής Ένωσης το 1985,  κατάλαβε σύντομα το αδιέξοδο και δύο χρόνια μετά ανακοίνωσε την αποχώρηση των στρατευμάτων του, η οποία ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1989. Ήταν μια από τις πιο σημαντικές κινήσεις του σε διεθνές επίπεδο και κάτι που δεν του συγχώρεσαν οι σκληροπυρηνικοί στρατιωτικοί. Η διαφορά με το πρόσφατο χάος είναι ότι η αποχώρηση του Κόκκινου Στρατού έγινε τότε οργανωμένα και χωρίς πολλά σοβαρά επεισόδια.

Το ισοπεδωμένο από την εισβολή και τον πόλεμο Αφγανιστάν έπεσε στα χέρια των Μουζαχεντίν που υποστήριζαν ενεργά η CIA και οι ΗΠΑ. Μεταξύ τους ήταν ένας τύπος από τη Σαουδική Αραβία, φανατικός ισλαμιστής που ονομαζόταν Οσάμα Μπιν Λάντεν. Όταν μετά από διάφορες συγκρούσεις ανάμεσα στις φατρίες των Μουζαχεντίν οι Ταλιμπαν κατέλαβαν την εξουσία, ο φιλοξενούμενος τους Σαουδάραβας, εκπαίδευσε τους άνδρες του για τη μεγαλύτερη τρομοκρατική επίθεση στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Σε λίγες μέρες κλείνουν 20 χρόνια από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους και ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν σχεδίαζε ακριβώς την 11η του Σεπτέμβρη να αποχωρήσει, συντεταγμένα, και ο τελευταίος Αμερικανός στρατιώτης. Αλλά  το Αφγανιστάν διέψευσε για μια ακόμη φορά τους σχεδιασμούς υπερδυνάμεων με πολύ μεγαλύτερη ισχύ, από αυτή που διαθέτει μια από τις πιο φτωχές και κατεστραμμένες χώρες του πλανήτη.

Πέρα από τις οικονομικές και γεωπολιτικές συνέπειες, η  ήττα της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν αποτέλεσε ένα στρατηγικό πλήγμα για το κύρος της. Ήταν η πρώτη φορά, από τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, που ο νικηφόρος σοβιετικός στρατός είχε ηττηθεί. Αναθάρρησαν οι χώρες- δορυφόροι της Ανατολικής Ευρώπης και οι εθνότητες μέσα στη Σοβιετική Ένωση, που ονειρεύονταν την ανεξαρτησία τους.

Στην Ουάσιγκτον, το αφγανικό φιάσκο ακυρώνει όλα τα σχέδια του Μπάιντεν που είχε σύνθημα «οι ΗΠΑ επιστρέφουν»(εννοούσε στη διεθνή σκηνή μετά τον Τραμπ, όχι σπίτι τους).  Η αποχώρηση από το Αφγανιστάν και με τον τρόπο που έγινε αποδεικνύει ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να επιβάλλουν τη θέληση τους σε κάθε μέρος του πλανήτη και συχνά δεν αποτελούν τον πιο αξιόπιστο σύμμαχο.

Είναι εντυπωσιακό  ότι οι Γολιάθ δεν διαβάζουν ιστορία. Ο Μέγας Αλέξανδρος έμεινε περίπου 6 χρόνια στα εδάφη του σημερινού Αφγανιστάν, αλλά φαίνεται ότι τα βρήκε πιο σκούρα από κάθε άλλο μέρος που κατέκτησε. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών είπε  προχθές ότι ο αμερικανικός στρατός έπρεπε να αποχωρήσει, γιατί έμεινε περισσότερο χρόνο από τους Βρετανούς τον 19ο αιώνα (υποχωρώντας κακήν-κακώς από την Καμπούλ, από τους 4,500 στρατιώτες της βρετανικής αυτοκρατορίας και τους 12,000 τοπικούς συμμάχους επέζησε μόνο ένας Ευρωπαίος!)και διπλάσιο από τους Σοβιετικούς τον 20ο.
 
Η παρατήρηση είναι σωστή. Αλλά το περίεργο είναι πώς, μετά από τόσες πανωλεθρίες αυτοκρατοριών που είχαν προηγηθεί, κανείς Αμερικανός ηγέτης δεν αναρωτήθηκε, πριν ξεκινήσει την εισβολή το 2001: τι στο διάολο θα κάνουμε εκεί;