Η προεκλογική περίοδος άρχισε τo σαββατοκύριακο, με δύο πολιτικά συμβάντα. Το ένα ήταν το κύμα καταστολής και βίας κατά των φοιτητών ― δείχνει πώς θα βαδίσει έως τις εκλογές η κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Το άλλο συμβάν ήταν το προεκλογικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, όπως το διατύπωσε ο Αλ. Τσίπρας· ένα πρόγραμμα ανασκευών της Παλινόρθωσης Μητσοτάκη στο θεσμικό πεδίο, και μέτρων ανακούφισης των φτωχοποιημένων μικρομεσαίων στρωμάτων, ουσιαστικά ένα αμυντικό πρόγραμμα διάσωσης και πάλι. Το δίλημμα που ετέθη, Δημοκρατία ή Ολιγαρχία, είναι και αυτό αμυντικό, μονόδρομος για τη διάσωση κεκτημένων και αυτονοήτων μισού αιώνα.

Ο αιφνιδιασμός του Αλ. Τσίπρα ήταν η εξαγγελία επανακρατικοποίησης της ΔΕΗ και της Εθνικής Τράπεζας, και η αυτόματη τιμαριθμική προσαρμογή των μισθών. Αναμενόμενος αιφνιδιασμός: ήδη στην Ευρώπη τίθενται υπό εθνικό έλεγχο οι εταιρείες ηλεκτρισμού, και ο διασωστικός ρόλος του κράτους, όπως και στην πανδημία, δεν αμφισβητείται από κανέναν.

Μια πρώτη αντίδραση από τους αντιπάλους, αλλά και από σκεπτικιστές προοδευτικούς, ήταν το ερώτημα πού θα βρεθούν τα λεφτά.

Μια πρώτη απάντηση είναι: εκεί που τα βρήκε ο Κυρ. Μητσοτάκης για να διοχετεύσει 7 δισ. δε προμήθειες χωρίς διαγωνισμούς, σε προσλήψεις μετακλητών και προκλητικές αμοιβές στελεχών, και σε προμήθειες με μυστικά κονδύλια.

Η ουσιαστική απάντηση εντούτοις είναι ότι για να λειτουργήσει ο ήπιος νεοκεϋνσιανισμός που προτείνει ο Τσίπρας προϋποτίθεται ότι θα λειτουργήσει αποτελεσματικά η προοδευτική φορολόγηση, βασισμένη σε σαφείς, απλούς και σταθερούς κανόνες, και ότι θα αντληθούν πόροι είτε από το Ταμείο Ανάκαμψης είτε με μοχλεύσεις για έργα υποδομών και ανάπτυξης. Χαρακτηριστικό πεδίο για τέτοια επεκτατική πολιτική είναι τα προγράμματα κοινωνικής στέγασης.

Η κοινωνική μάστιγα του στεγαστικού

Και ο Μητσοτάκης και ο Τσίπρας εξαγγέλλουν επιδόματα στέγης για κάλυψη άμεσων αναγκών. Τα επιδόματα βοηθούν, αλλά μόνο βραχυπρόθεσμα. Μεσοπρόθεσμα θα ανατροφοδοτούν τα υψηλά ενοίκια. Και όλα θα σαρώνονται από τη φούσκα των ακινήτων που δημιουργούν συνδυαστικά οι μαζικές αγορές με χρυσές βίζες, οι βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου AirBnB, η σπάνις νέων κατοικιών και η υπερσυγκέντρωση ακινήτων σε εταιρείες. Εφόσον υπάρχει ανισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, όσο δηλαδή τα προσφερόμενα σπίτια θα είναι λιγότερα από τα ζητούμενα, τότε οι τιμές ενοικίασης και απόκτησης θα είναι απλησίαστες. Και σπίτια δεν υπάρχουν, δεν επαρκούν.

Η δωδεκαετία της κρίσης πάγωσε την ανέγερση νέων κατοικιών· η οικοδομή κινείται με τις ανακαινίσεις AirBnB και τις πολυτελείς κατασκευές στα νησιά και στα θέρετρα. Οπως μας λένε κατασκευαστές, οι μικρομεσαίοι δεν τολμούν να κάνουν ούτε μικροεπέκταση ούτε επισκευή. Και φυσικά τα νέα ζευγάρια, του βασικού μισθού ή κάτι παραπάνω, δαπανούν άνω του 40% του διαθέσιμου εισοδήματος για στέγαση. Ενα στα τρία ελληνικά νοικοκυριά (37%) στις αστικές περιοχές δαπανά άνω του 40% του διαθέσιμου εισοδήματος για στέγαση, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος. είναι μόλις ένα στα δέκα (9,9%)! Φυσικά δεν διανοούνται να πάρουν στεγαστικό δάνειο.

Η λύση, μια λύση τέλος πάντων, βρίσκεται στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.  Ο Τσίπρας είπε στη ΔΕΘ για νέες κατανομές κονδυλίων και αναδρομομολογήσεις πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης για το εθνικό σχέδιο. Η κοινωνική στέγη ασφαλώς θα πρέπει να προηγείται, όπως έχει συμβεί ήδη στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου.

Τι κάνουν η Πορτογαλία και ο Νότος

Οι άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου έχουν δεσμεύσει αξιόλογους πόρους του Ταμείου στα εθνικά τους σχέδια, για να αναπτύξουν προγραμματα οικονομικά προσιτής και κοινωνικής κατοικίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανέλυσε πρόσφατα ο Βασ. Δελής του Ινστιτούτου ΕΝΑ, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία ενέταξαν σημαντικά έως πολύ φιλόδοξα χρηματοδοτικά πακέτα στέγασης από το Ταμείο Ανάκαμψης στα εθνικά τους σχέδια. Η Ελλάδα; Τίποτε!

Η Πορτογαλία, με ανάλογο μέγεθος της Ελλάδας αλλά μικρότερες ανάγκες, έχει εντάξει 2,7 δισ. ευρώ για προσιτή στέγη και κοινωνική κατοικία. Στόχος της είναι να κατασκευαστούν έως το 2026 περισσότερες από 12.000 κατοικίες, να ενισχυθεί το δημόσιο οικιστικό απόθεμα και να διασφαλιστεί προσιτή στέγη για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Ταυτόχρονα  έως το 2026 θα παραδοθούν 15.000 κλίνες σε φοιτητικές εστίες.

Η Ισπανία έχει προϋπολογισμό 1 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης για την κατασκευή τουλάχιστον 20.000 νέων κατοικιών για κοινωνικούς σκοπούς έως το 2026.

Η Ιταλία επενδύει 1 δισ. ευρώ από το Ταμείο και τον ESF για κοινωνική στέγη. Επίσης επενδύει 15 δισ. στην ολιστική ανακαίνιση κτιρίων, με σεισμική θωράκιση και εξοικονόμηση ενέργειας.

Τι δεν κάνει η Ελλάδα

Η Ελλάδα έχει εντάξει ένα πιλοτικό κοινωνικό στεγαστικό πρόγραμμα με τον μυθικό προϋπολογισμό των 1,3 εκατ. ευρώ! Ιδιοκτήτες ακινήτων έχουν πρόσβαση σε επιχορηγήσεις για την ανακαίνιση των σπιτιών τους (κατ’ εκτίμηση 10.000 € για κάθε οικία! Τι ανακαίνιση θα είναι;), αν συμφωνούν να το διαθέσουν (με χαμηλό ενοίκιο) σε άτομα που επιλέγονται από τις τοπικές αρχές. Το πρόγραμμα θα περιλάβει 100 διαμερίσματα προς ανακαίνιση (70 στον Δήμο Αθηνών και 30 στον Δήμο Θεσσαλονίκης), για 250 δικαιούχους…

Η σύγκριση με την αναλόγου μεγέθους Πορτογαλία είναι συντριπτική: 2,7 δισ προς 1,4 εκατομμύριο, 12.000 νεόδμητες κατοικίες και 15.000 κλίνες φοιτητικών εστιών, έναντι 100 ψευτοανακαινισμένων διαμερισμάτων για 250 πολίτες.

Το Ταμείο Ανάκαμψης προβλέπει δράσεις Κοινωνικής Συνοχής και Συμπερίληψης και Πράσινης Ανάπτυξης. Ιδού η πρόκληση για υποδομές και ανάπτυξη!