Ο ΙΑΝΟΣ και το tvxs.gr προσφέρουν δωρεάν μία θέση e-learning για το εργαστήριο της αλυσίδας πολιτισμού «Πρώτο βήμα στην Ποίηση» με τον Στρατή Πασχάλη. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να λάβουν μέρος στον διαγωνισμό στέλνοντας email με θέμα «Διαγωνισμός: Εργαστήριο Ποίησης» και τα στοιχεία τους (ονοματεπώνυμο, email, τηλέφωνο) στο [email protected]. Ο διαγωνισμός θα λήξει την Κυριακή 10 Απριλίου στις 17.00, οπότε και θα πραγματοποιηθεί κλήρωση. Ο νικητής θα ειδοποιηθεί τις επόμενες ημέρες και θα ανακοινωθεί και μέσω της σελίδας του tvxs.gr.

Μήπως είστε δόκιμοι ποιητές που θέλετε να διευρύνετε τις τεχνικές γνώσεις σας; Να αποκτήσετε μια πιο υπεύθυνη και ουσιαστική σχέση με το αντικείμενό σας; Να ξεπεράσετε τον άγονο ναρκισσισμό της μοναχικής απόπειρας; Να βιώσετε τη δημοσιοποίηση των κειμένων σας στο πλαίσιο μιας συλλογικής κριτικής συνεργασίας; Τότε το σεμινάριο του ΙΑΝΟΥ είναι αυτό που χρειάζεστε… Ο Στρατής Πασχάλης μιλά στο tvxs.gr για το «Πρώτο βήμα στην ποίηση»…

Για ακόμη μια φορά θα είστε στον ΙΑΝΟ διδάσκοντας στο Εργαστήριο «Πρώτο βήμα στην ποίηση». Τι περιλαμβάνει αυτό το «πρώτο βήμα»;

Πρόκειται για μια συνάντηση δόκιμων ποιητών μαζί μου, ώστε να τους κατατοπίσω σε θέματα που αφορούν την τεχνική αλλά και την ουσία της σύγχρονης ποίησης. Να τους μυήσω σε μυστικά του στίχου και να τους βοηθήσω να βρούνε ο καθένας το ξεχωριστό, μοναδικό ύφος του. Το μάθημα θα βασίζεται σε μια άσκηση, ένα ποίημα γραμμένο από τον καθένα κατά παραγγελία από μένα. Θα γίνεται κριτική ανάλυση, σχόλια για τη βελτίωση του κειμένου, αλλά και αναφορές στην ιστορία της ποίησης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με διαφωτιστικές πληροφορίες για έργα-κλειδιά της ποίησης και της σκέψης πάνω στην ποίηση.

Που θα δώσετε βαρύτητα στο σεμινάριο; Στη μελέτη της ποίησης, στη δομή/τεχνική κλπ;

Το σεμινάριό μου, εδώ και πάνω από δέκα χρόνια που το χω αρχίσει, είναι βασικά εμπειρικό και πειραματικό. Χωρίς να αποκλείει τη θεωρία και την ιδεολογία της ποίησης, στηρίζεται κυρίως στην άσκησή της πάνω στο χαρτί. Γιατί όπως έλεγε ο Μαλλαρμέ « η ποίηση δεν γίνεται με αισθήματα και ιδέες, αλλά με λέξεις». Δεν θα’ ναι όμως κάτι ξερά τεχνικό. Η δουλειά στο κείμενο, γίνεται δουλειά με την ευαισθησία και τον εαυτό μας.

Αν κάποιος δεν φιλοδοξεί να γράψει ποίηση αλλά να μάθει περισσότερα γι’ αυτή έχει θέση σε αυτό το Εργαστήρι;

Με την προϋπόθεση να γράφει κάποια πράγματα, έστω και υποτυπώδη. Να συμμετέχει κάπως μ’ ένα αποτύπωμά του. Υπήρξαν συμμετοχές παλιότερα από ανθρώπους που δεν έγραφαν. Με την πρώτη άσκηση, έφεραν ένα κείμενο εντελώς αφελές που μέσα από την επεξεργασία έγινε «κάτι». Έμειναν έκπληκτοι. Στο τρίτο μάθημα είχαν αρχίσει να γράφουν. Θα σας πω το εξής. Η ποίηση είναι απαρχή όλων των συγγραφικών ειδών. Πολλοί έρχονται ψάχνοντας την ποίηση και καταλήγουν να γράψουν πεζό με επιτυχία, καιρό μετά το σεμινάριο. Το θέμα είναι η επιθυμία, που είναι θολή, και το σεμινάριο την ξεκαθαρίζει.

Παλιότερα μας είχατε μιλήσει για την αληθινή περιοχή της ποίησης και την επιχειρούμενη στο σεμινάριο εισαγωγή σε αυτή. Ποια είναι η αληθινή περιοχή της ποίησης; 

Το σημείο όπου η έκφραση ξεπερνά τη στεγνή επικοινωνία ή τη ρητορική ψευτιά, και γίνεται πραγματικά φωνή, μια φωνή που περιέχει το αληθινό της ζωής μας. Της ζωής.

Είστε ο ίδιος αναγνωρισμένος ποιητής. Αν σας έκανα την ερώτηση τι είναι τελικά η ποίηση; Και τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας χαρίζει στον αναγνώστη;

Η ποίηση είναι το κοτσάνι που κρατάει τη ζωή δεμένη με το λουλούδι της αθανασίας, δηλαδή της ζωής χωρίς θάνατο, της ζωής πέρα απ’ τον θάνατο. Ό,τι χαρίζει και στον αναγνώστη: μια αίσθηση ανθισμένης στιγμής για πάντα.

Δείτε επίσης: Νέος κύκλος σεμιναρίων και… e-learning για το βιβλίο στον ΙΑΝΟ

Λίγα λόγια για το «Πρώτο βήμα στην ποίηση»

Απευθύνεται σε όσους θέλουν να βελτιώσουν την ποιητική γραφή τους, ή ακόμα σε όσους θέλουν απλώς να μάθουν μυστικά της ποιητικής τέχνης, χωρίς φιλοδοξία συνέχειας αλλά με τη δίψα της βαθύτερης γνωριμίας με το ποιητικό κείμενο μέσω της γραφής του. 

Η δημιουργική συνεργασία των συμμετεχόντων με τον διδάσκοντα βασίζεται στον πειραματισμό και στην εμπειρία. Με βάση την κριτική επεξεργασία κειμένων, που υποβάλλουν οι συμμετέχοντες, αλλά και ασκήσεων λίγο αργότερα, εξετάζουμε θέματα τεχνικής, αισθητικής ουσίας. Προτείνουμε λύσεις, κουβεντιάζουμε σημαντικά ζητήματα: 

• Ποια η διαφορά ελευθέρου και παραδοσιακού στίχου, και ποια τα χαρακτηριστικά τους; 
• Τι συνιστά ό,τι αποκαλούμε νεωτερικό και κατ’ επέκταση μετα-νεωτερικό; 
• Σε τι βοηθά η επίγνωση της παράδοσης; 
• Πώς γίνεται η αφαίρεση; 
• Πώς υπηρετούμε με ακρίβεια τον θεματικό πυρήνα; 
• Πώς αποφεύγουμε τη ρητορεία και πώς επιμένουμε στο ατόφιο; 
• Ποια η διαφορά πεζολογίας και πεζότητας;
• Πώς ενεργοποιούμε το υλικό μας; 
• Πώς ξεκλειδώνουμε την ταχυδακτυλουργία των ευρημάτων παίζοντας με τις λέξεις και τις έννοιες;

Πώς «αρχιτεκτονούμε» το έναστρο χάος των συλλαβών, χωρίς να το βιάζουμε; Τελικά γράφουμε ή μήπως μαϊμουδίζουμε γραφές που δεν είναι δικές μας; 

Όλα αυτά, όμως, με τη μέθοδο της εμπειρικής-βιωματικής σχέσης με το υλικό μας. Πάντα με βάση συγκεκριμένους στίχους και με πρόθεση τη διαφώτιση, την καλλιέργεια, τον εμπλουτισμό της γνώσης του δόκιμου ποιητή, μέσω της γόνιμης συνάντησης και της ανταλλαγής με κάποιον περισσότερο έμπειρο αλλά διόλου εφησυχασμένο ομότεχνο. Χωρίς «ακαδημαϊκές» συνταγές και θεωρητικολογίες. Πρόθεσή μας δεν είναι να επιβάλουμε έναν τρόπο γραφής, αλλά να ανακαλύψουμε τον τρόπο γραφής που ταιριάζει στον καθένα, σε μια εποχή πολυφωνίας και πολυσυλλεκτικότητας στον χώρο της τέχνης. Και ταυτοχρόνως, στο περιθώριο της εργασίας, να ταξιδέψουμε διαβάζοντας, με τρόπο δημιουργικό, κείμενα παλιά και νέα, παραδοσιακά και μοντέρνα, ελλήνων και ξένων ποιητών, που αποτελούν το συνεχές σημείο αναφοράς και την πυξίδα μας τόσο για τη γραφή όσο και για την ιδέα της ποίησης.

Οι τρεις άξονες του μαθήματος:

• Επεξεργασία του υλικού που οι συμμετέχοντες υποβάλλουν: Αφαίρεση, δουλειά πάνω στον στίχο, στη μορφή, στο θέμα και στον τίτλο, διακειμενικές συσχετίσεις του με κείμενα-κλειδιά, κ.ά.
• Άσκηση: γραφή (στο σπίτι) ενός πρωτότυπου ποιήματος με δοσμένο θέμα και σχολιασμός του (στο μάθημα). Η άσκηση μπορεί να έχει κι ένα τεχνικό σκέλος. 
• Μισή ώρα ανάγνωσης και συζήτησης με αφορμή ποιήματα ελλήνων και ξένων ποιητών.

Γιατί:

Σε πολλές περιπτώσεις το ξανακοίταγμα ενός ποιήματος

Προκαλεί άγχος, όμως ένας συγγραφέας πρέπει να μάθει ν’ αντέχει αυτό τον πόνο […]

Μερικοί ποιητές δεν μαθαίνουν ποτέ την Τέχνη της αναθεώρησης και παραμένουν «ελάσσονες» ή σχεδόν ανύπαρκτοι.

[…]

Το ξαναδούλεμα είναι δύσκολη δουλειά

[…]

Στην πορεία της ζωής τους τέτοιοι ποιητές ρίχνουν στο χαρτί τουλάχιστον

Ποιητικές «πρώτες εκδοχές» αλλά δεν μπορούν ποτέ να κερδίσουν τον

Έπαινο ενός διορατικού αναγνώστη.

Kenneth Koch, Η Τέχνης της Ποίησης

Βασίλης Καραβίτης, Συγκομιδή, εκδ. «Γνώση», 1988

Διδάσκει ο Στρατής Πασχάλης

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Δημοσίευσε δέκα ποιητικές συλλογές (οι τελευταίες: Εποχή Παραδείσου, 2008, καιΤα εικονίσματα, 2013), ένα μυθιστόρημα (Ο άνθρωπος του λεωφορείου), ανθολογίες ποίησης και πεζογραφίας (Μ. Καραγάτσης, Ιστορίες αμαρτίας και αγιοσύνης∙ Α. Παπαδιαμάντης, Σκοτεινά Παραμύθια∙ Όταν οι άγγελοι περπατούν, ανθολογία πεζού ποιήματος, κ.ά.), ένα παιδικό έμμετρο παραμύθι (Τ’ ασημένιο ρομποτάκι με το κόκκινο φωτάκι) και πολλές μεταφράσεις (Ρεμπώ,Εκλάμψεις, Το μεθυσμένο καράβι∙ Λωτρεαμόν,Μαλντορόρ∙ Μπερνάρ Νοέλ, Περαστικός απ’ τον Άθω, κ.ά.).

Το 2003, το σύνολο των έως τότε ποιημάτων του κυκλοφόρησε με τίτλο Στίχοι ενός Άλλου. Μετέφρασε πάνω από είκοσι θεατρικά έργα. Ανάμεσά τους: Ευριπίδη,Μήδεια, Ιππόλυτος, Ορέστης, για την Επίδαυρο∙ Σαίξπηρ,Αγάπης Αγώνας Άγονος∙ Ρακίνα, Φαίδρα, Ανδρομάχη, Βερενίκη∙ Ροστάν, Οι Ρομαντικοί, Συρανό∙ Κλωντέλ, Ο Κλήρος του Μεσημεριού∙ Κούσνερ-Κορνέιγ, Φρεναπάτη∙ Πήτερ Σάφφερ, Το δώρο της Μέδουσας, κ.ά.

Σε δικό του κείμενο και διασκευή ενός παραμυθιού των αδελφών Γκριμ, βασίστηκε η μουσική παιδική παράστασηΟι τρεις Βασιλοπούλες που λιώναν τα γοβάκια τους στο θέατρο Ακροπόλ την περίοδο 2011-12, καθώς και το έργο, για μικρούς και μεγάλους, Θησέας και Αριάδνη στο νησί των ταύρων στο θέατρο Μπάντμιντον το 2013. Επίσης, διασκεύασε τη Φόνισσα του Α. Παπαδιαμάντη (Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας) για την περίοδο 2011-12 και τονΤρελαντώνη της Πηνελόπης Δέλτα για το θέατρο Ακροπόλ την περίοδο 2012-13.

Έγραψε τους στίχους των τραγουδιών που ακούγονταν στην παράσταση του έργου Ευριδίκη της Σάρα Ρουλ που παρουσιάστηκε στο θέατρο Πορεία, την περίοδο 2012-13. Τέλος, μετέφρασε πολλά λιμπρέτα και κείμενα τραγουδιών για το Μέγαρο Μουσικής, από τη δεκαετία του ’90 μέχρι σήμερα. Για την ποίηση και τις μεταφράσεις του έχει τιμηθεί με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης, δύο φορές με το Βραβείο Ποίησης του περιοδικού Διαβάζω, καθώς και με το Βραβείο Θεατρικής Μετάφρασης Μάριος Πλωρίτης. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες, όπως αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, βουλγαρικά, ρουμανικά, κορεάτικα, σουηδικά, κ.ά.