Θα το διάβαζα έτσι κι αλλιώς γιατί η Αγγελική μας βοηθά στα θέματα επικοινωνίας της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας (ΕΠΑΨΥ) και έχουμε έρθει κοντά. Δεν περίμενα όμως ότι η ηρωίδα της θα μου ήταν τόσο γνώριμη. Την έχω συναντήσει σε συνεδρίες να παλεύει με το τραύμα που της άφησε μια εμπειρία σεξουαλικής βίας, έχει έρθει στο Κέντρο Ημέρας ή στην Κινητή Μονάδα σε κάποιο κυκλαδίτικο νησί υποφέροντας από κατάθλιψη, έχει διακόψει την ψυχοθεραπεία γιατί δεν άντεχε την ανάκληση του φοβερού γεγονότος, μοιράστηκε μαζί μου τους εφιάλτες της για να συν-κατασκευάσουμε μια ερμηνεία.

Η Αγγελική Σπανού στο τελευταίο της βιβλίο (“Η καλύτερή μου φίλη”, εκδ. Τόπος) αφηγείται όνειρα προσπαθώντας να φτάσει στο ασυνείδητο της κοπέλας που αναζητώντας τον παράδεισο του έρωτα, γδύθηκε από όλες της τις άμυνες και βρέθηκε στην κόλαση. Και δεν είναι αυτή η μοναδική επιρροή της από την ψυχανάλυση. Συνδέει την καταγωγή με την εξέλιξη του ψυχισμού με έναν τρόπο που μόνο κάποιος που έχει κάνει ψυχοθεραπεία και έχει αναμετρηθεί με το δικό του παρελθόν μπορεί να το πετύχει.

Είναι φεμινιστικό το διάβημα της Αγγελικής; Δεν το αισθάνθηκα έτσι. Δεν υπάρχει τίποτα διακηρυκτικό ή διδακτικό, ούτε ίχνος ιδεολογικού μανιφέστου ή κατήχησης.

Είναι εμπνευσμένο από τις γυναικοκτονίες που μας έχουν συγκλονίσει τα τελευταία χρόνια; “Είναι βγαλμένο από τα κόκκαλα της πραγματικής ζωής” όπως γράφει η στιχουργός Ελεάνα Βραχάλη στο επίμετρό της. Αλλά είναι μυθοπλασία και με αυτή την έννοια δεν συνδέεται με το συγκεκριμένο και ίσως γι αυτό δεν μαθαίνουμε ποτέ το όνομα της κοπέλας που ακολουθούμε για να μάθουμε πού θα φτάσει τελικά.

Στο βάθος του σκηνικού υπάρχουν η πλήξη της επαρχίας, οι κρύπτες των οικογενειών, η μιζέρια του μικροαστισμού, η γύρω ρευστότητα που εσωτερικεύεται από τη νέα γενιά, η απουσία μεγάλων αφηγήσεων που οδηγεί στην ιδεολογικοποίηση του ατομισμού, η αλλοτρίωση που φέρνει ο εύκολος πλουτισμός από την τουριστική έκρηξη, οι παρενέργειες της διάρρηξης κάθε ηθικού κώδικα στο όνομα της ευημερίας, η συνάρθρωση της επιτυχίας με την αρπακτικότητα και της ευτυχίας με την ικανοποίηση ακατέργαστων ενορμήσεων.

Το πιο ενδιαφέρον για μένα στοιχείο του βιβλίου είναι ότι θα μπορούσε να είναι το ίδιο συναρπαστικό ακόμη και αν το θύμα δεν ήταν γυναίκα αλλά άντρας. Η Αγγελική δεν κάνει την ανατομία της τοξικής αρρενωπότητας αλλά της ανθρώπινης καταστροφικότητας όπως μπορεί να εκδηλωθεί όταν πέφτουν τα φώτα και το θύμα είναι ανυποψίαστο.

Γράφει στο οπισθόφυλλο:

Είναι η Ελένη, η Μαρία, η Άννα, η Γεωργία.

Είναι τα κορίτσια που µάτωσαν αναζητώντας τον έρωτα και τον εαυτό τους. Είναι οι γυναίκες που θα γνωρίσουν τη βία και τον προσωπικό όλεθρο στα χέρια του άντρα που εµπιστεύονται, αγαπάνε, επιλέγουν.
Είναι πια πρωταγωνίστριες σε ρεπορτάζ, πυροδοτούν συζητήσεις στα social media. Άγιες και καταραµένες, οικείες και ξένες, δίπλα µας και παραπέρα, µέσα µας και µακριά.

Ντυµένες µε τα ρούχα του παρόντος, έρχονται από το παρελθόν. Υπήρχαν πάντα – κι ο κίνδυνος εκεί: στο σπίτι, στον δρόµο, στη δουλειά, στις παρέες τους, ακόµα και στο σώµα που αγκαλιάζουν.

Όχι, δεν διάβασαν Φρόιντ και κανείς δεν τις προειδοποίησε ότι το µοιραίο ερώτηµα της ανθρωπότητας παραµένει το ίδιο: Σε ποιο βαθµό θα καταφέρει η πολιτισµική εξέλιξη να προφυλάξει τη συµβίωση των ανθρώπων από την ορµή της επιθετικότητας και της αυτοκαταστροφής;

Αλλά ακόµα κι αν είχαν διαβάσει Φρόιντ, τα ίδια θα έκαναν, ακολουθώντας ένα εσωτερικό τραγούδι που ξεκινάει χαρούµενα και τελειώνει λυπηµένα. Είναι η αδελφή σου, η κόρη σου, η συνάδελφος, η γειτόνισσα, η σερβιτόρα, η καλύτερή σου φίλη.

Γι’ αυτές γράφτηκε αυτό το βιβλίο.

Η Α. Κολοκοτσά είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια στην ΕΠΑΨΥ