H ποίηση του Τίτου Πατρίκιου, ποίηση κοινωνική και εσωτερική, αντλώντας απ΄την γενιά του και τις εμπειρίες της, τροφοδοτούμενη από τα ρεύματα που εξελίσσονται στην εσωτερική, ποιητική σκηνή, συνιστά το αντικείμενο του εξαιρετικού λευκώματος κριτικών κειμένων που φέρνουν στο προσκήνιο οι εκδόσεις Βακχικόν. Η συγγραφέας, Ελένη Αντωνιάδου, καθηγήτρια με πολυετή συνεισφορά στην ισχυροποίηση του δεσμού Ελλάδος και Κύπτου συστήνεται με το περιεκτικό της βιογραφικό, επιβεβαιώνοντας την ταπεινοφροσύνη που απαιτεί το εκπαιδευτικό λειτούργημά της, αλλά και την πρακτική που θέλει τους αληθινά πνευματικούς ανθρώπους έξω και πέρα από τους επίσημους, πολιτιστικούς μηχανισμούς.

Ads

Η κυρία Αντωνιάδου παρακολουθεί την ποίηση του Πατρίκιου, ακούει προσεκτικά την πολυετή σιωπή του και παρατηρεί βήμα προς βήμα την επαναφορά στο λογοτεχνικό επίκεντρο μετά την επιστροφή του ποιητή στα πατρια εδάφη. Πολιτικοποιημένος, ζώντας και πράττοντας ανάμεσα στους ατμούς της ποίησης που εκλύουν οι λέξεις του, τις περιγραφές των πιο απλών πραγμάτων που κάτω απ΄την δεσποτική φαντασία του ποιητή αναβαθμίζονται, υψώνονται, ανακτώντας τόσες ξένες σημασίες. Εκλεκτικές συγγένειες και ευεργεσίες του ποιητή έρχονται στο φως μέσα από τα κριτικά κείμενα που φιλοξενούνται στον μικρό αυτό τόμο των εκδόσεων Βακχικόν. Στον επανακαθορισμό της ίδιας της κριτικής σκέψης, η καθηγήτρια προτείνει τις αναρίθμητες εκδοχές, υποδεικνύει τους τρόπους με τους οποίους φθάνει κοντά στην ποίηση του Πατρίκιου, σε αυτό το υλικό που καλύπτει μισό και πλέον αιώνα κοινωνικής και εσωτερικής παρατήρησης. Η ίδια δηλώνει τον δισταγμό της, τις επιφυλάξεις που συνεπάγεται η όποια αυθαίρετη ερμηνεία, ωστόσο η δημιουργική της γραφή κατορθώνει να εξηγεί με μια θαυμάσια ακρίβεια όλες τις υποψίες και τους υπαινιγμούς που θέλει η ποίηση για να φθάσει κοντύτερα στον εαυτό της.

Η Ελένη Αντωνιάδου εξηγεί σε ένα σύντομο εισαγωγικό σημείωμα τις αφορμές των κειμένων του λευκώματος, μα και την βιωματική, προσωπική σχέση με τον Πατρίκιο που συνιστά ένα είδος προστιθέμενης αξίας πάνω στις κριτικές εκτιμήσεις ενός πολύπλευρου και εκτενέστατου έργου. Τα κείμενα δεν συγκαταλέγονται με βάση την χρονολογική τους σειρά. Το περιεχόμενο και η ευστοχία με την οποίά αγγίζουν κάποια από τις πτυχές της ποιητικής λειτουργίας αποτελούν τα μόνα κριτήρια της παρουσίας τους. Μικρές διορθώσεις και επικαλύψεις, όπως η ίδια η συγγραφέας σημειώνει, συνοψίζουν τις επεμβάσεις της παρούσας έκδοσης. Τα κείμενα που γυρεύουν το τέλος του σπουδαίου Χωματόδρομου αποτελούν φωτογραφικά καρέ, στιγμές από τις ερμηνείες που αποδέχεται  και αποζητά η ποίηση, συνηθισμένη στις οικονομίες, στα στερητικά σύμφωνα, τις υπερβολές, τις φαντασιώσεις.

Ο δρόμος του ποιητή δεν γνωρίζει τέλος, τα πράγματα αυτού του κόσμου περιστρέφονται γύρω από τον χρόνο του, χρωματίζοντας με λεπτομέρειες  το πεδίο μιας καθημερινής πρακτικής πολέμου. Έναν κόσμο που κάθε τόσο στρέφει τα νώτα του σε μια άλλη ρότα και απ΄το κουρνιαχτό του γεννιούνται οι εποχές, οι λογισμοί, οι ιδέες. Κρατώ σημειωμένα όλα εκείνα τα αντικείμενα που πρώτη η αμερικανική ποίηση έθεσε σε λειτουργία, έτσι που πλάι στα μεγάλα ιδεώδη και στ΄ανεμιστά πράγματα να λάμνουν οι ζωές μας με τις καθημερινές τους συνθήκες, με καταφάσεις που φέρνουν οι ξεφνικοί και ανεξήγητοι κυματισμοί.

Ads

Σε πόσες από αυτές τις στροφές δεν στέκει σήμερα μάρτυρας ο Τίτος Πατρίκιος. Πόση αξία κερδίζει η ποίησή του καθώς βαθαίνει η απόσταση και όλες οι εποχές βυθίζονται στρώματα χαμένων πόλεων που δεν θα δουν ποτέ ξανά το φως. Με πόσο θάρρος άραγε γράφεται εκείνος ο στίχος, έπειτα από τόσες ήττες, τόσες διαψευσμένες προσδοκίες, κυκλωτικά χρόνια που στοιχειώνουν. Όμως η Ελένη Αντωνιάδου τον ανασύρει από το σκοτάδι που θέλει τα ποιήματα ανήμπορα εμπρός στα καθεστώτα, έτσι απλά για να εισάγει με τον ρεαλισμό που της αρμόζει την γεμάτη σοφία και αυτογνωσία ποίηση του Τίτου Πατρίκιου.

Στο έργο του περιέχονται φιλίες, επιρροές, παλιές συστάσεις. Όλα καταγράφονται και επισημαίνονται από την μελετήτρια κυρία Αντωνιάδου μες στα κείμενά της που κατορθώνουν να συγκρατήσουν τα φιλολογικά πορίσματα στο επίπεδο μιας εκλαϊκευμένης παράθεσης, τέτοιας που να φανερώνει στον αμύητο τις προθέσεις, τα αθροίσματα, τις αφαιρέσεις και τις πρωτοτυπίες ενός ποιητή που η διάρκεια σήμερα τον κατατάσσει στις σημαντικότερες φωνές του δεύτερου μισού του παλιού, κιόλας αιώνα. Είναι απ΄εκείνο το κοινό ταμείο που ανασύρει ο Πατρίκιος τα γνώριμα υλικά των στίχων του. Μερικές ραγισμένες μαλτεζόπλακες αρκούν για να καταδείξουν τον σπασμένο κόσμο, μερικά ακριβά υλικά μπορούν να μεταμορωθούν στα εργαλεία της τρυφερότητας, στην μαρτυρία που φιλτράρει την εμπειρία γυρεύοντας διαρκώς την ερμηνεία και τον κεραυνό, την ομορφιά που κρύβει η ζωή κάτω από τόνους πλαστικό, ανθρώπινες βιολογίες, δωμάτια και πολύστιχες συνθέσεις, εκείνα που αγγίζουν το φάσμα της ψυχικής μας ενατένισης.

Μαρτυρία της αθηναϊκής πολιτείας που ενδύεται τα χαρακτηριστικά μιας μητρόπολης, στίχοι αφοσιωμένοι στην αιώνια, καβαφική συνομιλία, σπαράγματα από την σεφερική ποίηση, αποσπάσματα της μαθητείας στους δρόμους, στην αντίσταση, ασκήσεις επιβίωσης κάτω από τους προβολείς της ύστερης νεοελληνικής παλινόρθωσης. Μάρτυρας ακόμη και τώρα της βίαιης μεταστροφής που επιφέρει το πρώτο τέταρτο του ολοκαίνουριου αιώνα στην ελληνική πραγματικότητα. Ποιήματα από καρδιάς που στοχεύουν σε αυτές, μια και άλλος τρόπος δεν υπάρχει για να φθάσουν πλατύτερα, βαθύτερα, ακεραιωμένα, τόσα και τόσα νοήματα. Η πλατεία ζωή, ακριβώς ετούτο το πεδίο ανανεώνει διαρκώς το ποιητικό υλικό του Τίτου Πατρίκιου.

Οι εκτενείς αναφορές στις εκδόσεις της ποίησης του Πατρίκιου, η καταλογογράφηση των παλαιότερων δημοσιεύσεων γύρω από την ποίησή του, οι μεταφράσεις που ανέδειξαν το μητροπολιτικό υλικό της ποίησής του και εκείνες που ανέλαβε φέρνοντας στο φως γλώσσες κρυμένες μες στις λέξεις του Βαλερύ, οι φωτογραφίες των φίλων, τα καρέ της νεότητας, τότε που ακόμη δεν είχαν ξεδιπλωθεί τα φοβερά χάσματα του εμφύλιου σπαραγμού, του διχασμού που επιμένει ως σήμερα με μια διακριτική φιγούρα, πάντα σκαιώδης και επικίνδυνος να μεταβάλει τους όρους του παιχνιδιού. Ο τρόπος με τον οποίο καταθέτονται οι μαρτυρίες της κυρίας Αντωνιάδου, οι εισηγήσεις της που επιτρέπουν πολύπλευρες εκτιμήσεις του ποιητικού έργου του Τ. Πατρίκιου διαμορφώνουν μαζί με όσα ήδη αναφέρθηκαν έναν επαρκέστατο οδηγό για τον αυριανό μελετητή της σύγχρονης, νεοελληνικής ποίησης. Στραμμένη στο έργο του μα ικανή να αξιολογεί τους δεσμούς αίματος του Πατρίκιου με τις φωνές της εποχής του μα και με το εκτενέστατο παρελθόν της ελληνικής φιλολογίας η μελέτη της κυρίας Αντωνιάδου συστήνει σε εμάς τους νεότερους το έργο ενός δημιουργού που παραμένει εργάτης της τέχνης του, δίχως να εξαργυρώνει με ευτελή αξιώματα και περιτές τιμές την διεθνή του παρουσία.

Σωματικός, πιστός στον έρωτα και την ανθρώπινη αδυναμία, ήδη από τα χρόνια του Χωματόδρομου ο Τίτος Πατρίκιος δεν έπαψε να γραφει με την ολοδική του εσωτερική γλώσσα. Με όχημά του αυτόν τον απαραβίαστο κώδικα, στοιχείο δομικό του ελληνικού κόσμου μαζί με το καράβι, το βότσαλο, το βουερό καφενείο και έναν ομηρικό, πεδιλνό κόσμο ο Τίτος Πατρίκιος ξαναγράφει την ιστορία της καθημερινής ζωής μας. Η παρουσία του στην διεθνή βιβλιογραφία πιστοποιεί την ακούραστη πένα του. Οι μελέτες του φανερώνουν έναν άνθρωπο του πνεύματος, μια φωτεινή προσωπικότητα στον πανεπιστημιακό χώρο, πεδίο επαγγελματικής δράσης του ποιητή. Η Ελένη Αντωνιάδου ανακαλύπτει τις ρωγμές που αφήνει ο ποιητής και έτσι με το μικρό φωσάκι της κάτι δείχνει απ΄τις αφετηρίες και τις μυστικές καταγωγές του. Το δώρο της φαντάζει ανεκτίμητο μες σε αυτούς τους καιρούς των επίμονων επιχωματώσεων.Τα κείμενα του λευκώματός της συνιστούν σε τελική ανάλυση έναν τρόπο για να αισθάνεται τον κόσμο . Αυτόν που στοιχειοθετούν τα ποιήματα του Τίτου Πατρίκιου ήδη από το μακρινό 1954.