Μια πόλη που ζει μέσα στα τείχη της, περπατάει πάνω σε αυτά και ξεχύνεται προς τα νότια σε αναζήτηση διαδρομών προς το Λιβυκό, μέσα από εύφορους κάμπους, φαράγγια και άγρια, ψηλά βουνά. Το Ηράκλειο θα το ανακαλύψεις και στα στενά του «Κάστρου», και στα αμπέλια των Αρχάνων, και στους γκρεμούς των Αστερουσίων που διατηρούν την αυθεντικότητα του «θεριού που κείτονταν στη θάλασσα».

«Το Ηράκλειο είναι ένα χάος. Κάθε γωνιά του όμως προσφέρεται για έναν ζωγραφικό πίνακα … Κάθε τόσο οι δρόμοι ανοίγονταν σε δημοτικές πλατείες περιστοιχισμένες από τρελά κτίρια αφιερωμένα στον νόμο, τη διοίκηση, την εκκλησία, την εκπαίδευση, τους άρρωστους και τους τρελούς. Στο εκτυφλωτικό ηλιόφως μια λεπτομέρεια, όπως μια καγκελωτή πόρτα, ή μια έπαλξη που μένει χωρίς υπερασπιστή τονίζεται με θαυμαστή ακρίβεια. Ακρίβεια τέτοια που βρίσκει κανείς μόνο στα ζωγραφικά έργα είτε των πολύ μεγάλων είτε των τρελών…»

Μια πόλη χτισμένη προς τα μέσα και όχι προς τα έξω, προς τη θάλασσα, μια πόλη που θέλει υπομονή και επιμονή για να ανακαλύψεις όλες εκείνες τις γωνιές της που έχουν κάτι να σου δώσουν. Είναι ο Χάνδακας των Αράβων (Ραμπντ αλ-χάντακ / Rabḍ al-ḫandaq), η Candia των Ενετών, το Ηράκλειο των Ελλήνων.

Μια βόλτα στον Χάνδακα
Αφήνοντας το αυτοκίνητο σε κάποιο πάρκινγκ, ίσως αυτό του λιμανιού, η πρώτη εύκολη επιλογή είναι ο «Κούλες» το κάστρο που αποτελεί σήμα κατατεθέν της πόλης, δεσπόζοντας στο παραλιακό μέτωπο, ενώ στη συνέχεια τον λόγο έχει ο ανήφορος της 25ης Αυγούστου με τα νεοκλασικά κτίρια και αξιοθέατα όπως ο ναός του Αγίου Τίτου και η Λότζια, που υπήρξε Λέσχη του Δούκα και των αξιωματούχων της Κρήτης και σήμερα στεγάζει το δημοτικό συμβούλιο, για να βρεθείς τελικά στα «Λιοντάρια», την Κρήνη του Μοροζίνι, η οποία αποτελεί σημείο αναφοράς για κάθε περιπλάνηση στο ιστορικό κέντρο του Ηρακλείου. Ένα κέντρο το οποίο περιβάλλεται από τείχη και προμαχώνες μήκους 4,5 χιλιομέτρων που σήμερα αποτελούν όχι μόνο αξιοθέατο, αλλά και χώρο αναψυχής για τους Ηρακλειώτες που τα ανακάλυψαν ανεβαίνοντας και περπατώντας πάνω τους όταν αναζητούσαν διέξοδο στην καραντίνα.

Στη βόλτα πάντως που κάνει σήμερα ο συνειδητοποιημένος περιηγητής οφείλει να συμπεριλάβει το αδιάφορης αρχιτεκτονικής, αλλά υψηλότατης πολιτιστικής αξίας αρχαιολογικό μουσείο με τους απίστευτους θησαυρούς του, στην πλατεία Ελευθερίας, όπου θα συναντήσει επίσης το άγαλμα του Ελευθέριου Βενιζέλου και θα έχει ακόμα μία άποψη από ψηλά του λιμανιού. Στα “must” βάλτε επίσης το Ιστορικό Μουσείο, στην παραλία, με τα άφθονα ευρήματα της βυζαντινής περιόδου. Ενώ δεν νοείται να επισκεφτείς το Ηράκλειο χωρίς να προσκυνήσεις στον τάφο του ογκόλιθου της λογοτεχνίας, Νίκου Καζαντζάκη, στον προμαχώνα Μαρτινένκο.

Η άγρια ομορφιά της Κρήτης
Αφήνοντας πίσω μας τις Αρχάνες, κατευθυνόμαστε προς τη νοτιότερη οροσειρά της Ευρώπης, τα Αστερούσια Όρη. Ο ορεινός όγκος τους που μας περιμένει στο βάθος προφανώς δεν έχει την αίγλη του Ψηλορείτη, από την άλλη όμως δεν παύει να αποτελεί ένα αντιπροσωπευτικότατο τοπίο της Κρήτης.

Κάποια στιγμή η πεδιάδα – αυτή η εύφορη πεδιάδα που έφερνε κάποτε εργάτες γης για μεροκάματο ακόμα και απ’ τα Ανώγεια – τελειώνει και έρχεται η ώρα της ανάβασης. Το «καλό» κομμάτι της διαδρομής αποτελεί παρελθόν και τον λόγο τώρα έχει η οριακά στενή άσφαλτος με τις κλειστές φουρκέτες που σε φέρνουν όλο και πιο ψηλά χωρίς να ξέρεις ποια θα είναι η στιγμή που θα αντικρύσεις, έστω και από μακριά τη θάλασσα. Η ανάβαση φαίνεται να μην έχει τέλος και η αντίθεση του πράσινου κάμπου που αφήνουμε πίσω μας με τους άνυδρους βράχους που πάνω τους φυτρώνουν μόνο… κατσίκες παραπάνω από εμφανής. Κάθε έξοδος από το αυτοκίνητο εδώ πάνω απαιτεί προσοχή – αν δεν θες να ψάχνεις την πόρτα σου – γιατί ο αέρας δεν αστειεύεται.

Τη στιγμή που θα αναφωνήσεις «Θάλαττα θάλαττα» θα έχεις και την πρώτη επαφή με τα Καπετανιανά, τον γραφικό οικισμό που σήμερα έχει σε μεγάλο βαθμό μετατραπεί σε ξενώνα και αποτελεί κέντρο δραστηριοτήτων στη φύση. Και αν αναρωτηθείς ποιος και γιατί έχτισε εδώ πάνω, χωμένο – για την ακρίβεια κρυμμένο – μέσα στα βράχια αυτό το χωριουδάκι η απάντηση είναι φυγάδες! Είναι ο εθνικός ήρωας της Κρήτης ο Γιώργης Δασκαλογιάννης που με τους άλλους Σφακιανούς που ξεσηκώθηκαν το 1770 εναντίον των Τούρκων ήρθε εδώ ψηλά για να κρυφτεί και να σωθεί ιδρύοντας τα «Μικρά Σφακιά», που στη συνέχεια μετονομάστηκαν σε Καπετανιανά Η ζωή επιστρέφει στο χωριό μετά την επανάσταση του Δασκαλογιάννη, όταν κάτοικοι του Ασφέντου Σφακίων μεταναστεύουν εδώ και ιδρύουν τα «Μικρά Σφακιά», τα οποία μετονομάζονται σε «Καπετανιανά», λόγω της συμμετοχής των κατοίκων τους σε όλες τις μεγάλες επαναστάσεις του 19ου αιώνα.

Έχεις προφανώς φτάσει στο τέλος μιας διαδρομής με ουκ ολίγες εναλλαγές και το τι θα κάνεις στη συνέχεια εξαρτάται από βαθμό ανησυχίας του εξερευνητή που κρύβεις μέσα σου. Υπάρχουν διαδρομές προς τα ανατολικά που σε φέρνουν από τα Καπετανιανά στον Κόφινα ή στη μονή Κουδουμά, που βρίσκεται σχεδόν πάνω στην ομώνυμη παραλία. Ενώ προς τα δυτικά σε περιμένει το φαράγγι και η παραλία της Τρυπητής, η παραλία Λούτρας και ο Λέντας, όπου υπάρχει και μια κάπως πιο εκτεταμένη τουριστική υποδομή. Σε κάθε περίπτωση ο οδηγός καλό είναι να θυμάται ότι ανακάλυψη της άγριας και όμοργης αυτής πλευράς της Κρήτης έχει να κάνει με διαδρομές αυξημένου βαθμού δυσκολίας που απαιτούν και χρόνο, και κόπο, και καμιά τρόπο.

ΥΓ. Ευχαριστούμε για τη βοήθεια την αρχαιολόγο Λιάνα Σταρίδα.
Δείτε το πλήρες άρθρο με τις φωτογραφίες κάνοντας κλικ εδώ