Μερικοί άνθρωποι απλά δεν μπορούν να περιμένουν για το μεγαλύτερο σόου στον πλανήτη. Φέτος σε αυτούς συγκαταλέγεται και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν. Γιατί φέτος είναι η Ρωσία αυτή που το παρουσιάζει. Ο λόγος φυσικά για το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου που ξεκινά σε δυο ημέρες. 

Εκατό ημέρες πριν ο Πούτιν και ο πρόεδρος της FIFA, Τζιάνι Ινφαντίνο έπαιζαν μαζί ποδόσφαιρο σε ένα ευρύχωρο γραφείο του Κρεμλίνου για τις ανάγκες ενός promo video για το Μουντιάλ που η Ρωσία θα φιλοξενήσει για πρώτη φορά. Και όπως κάθε χώρα που το φιλοξένησε στο παρελθόν έτσι και η Ρωσία θέλει να ξεχωρίσει, να στρέψει όλα τα βλέμματα του πλανήτη πάνω της και να διαφημίσει τη δύναμή της. Και όπως και κάθε άλλη φορά στο παρελθόν το Μουντιάλ έχει δυο σκέλη: το ποδόσφαιρο και την πολιτική. 

Λίγες εβδομάδες μετά την μαγνητοσκόπηση του βίντεο, ο Πούτιν και ο Ινφαντίνο συναντήθηκαν ξανά, αυτή τη φορά στο Σότσι, όπου επιθεώρησαν το Ολυμπιακό Στάδιο Fisht. Η αρένα των 48.000 θέσεων είναι ένα από τα δώδεκα γήπεδα που η Ρωσία έχει είτε χτίσει, είτε ανακαινίσει για το τουρνουά, το οποίο θα διεξαχθεί από τις 14 Ιουνίου έως τις 15 Ιουλίου σε έντεκα πόλεις τη χώρας. 

Διαβάστε ακόμα: «Το ποδόσφαιρο στη σκιά και στο φως» του Εδουάρδο Γκαλεάνο

Ads

Σύμφωνα με τη ρωσική κυβέρνηση, η χώρα έχει δαπανήσει σχεδόν 12 δισεκατομμύρια δολάρια για το τουρνουά, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται κάποιες δαπάνες για διάφορες υποδομές. Κάποιοι ανεξάρτητοι εκτιμητές, ωστόσο, αναφέρουν ότι το πραγματικό κόστος θα μπορούσε να είναι κατά δισεκατομμύρια δολάρια υψηλότερο, κάτι που θα έκανε το Παγκόσμιο Κύπελλο της Ρωσίας ένα από τα πιο ακριβά που έγιναν ποτέ. 

Αυτές οι τεράστιες δαπάνες δεν έγιναν επειδή ο Πούτιν είναι μεγάλος φαν του ποδοσφαίρου. Στην πραγματικότητα δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα γι’ αυτό. Αλλά δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερο τρόπο για να διαδώσει το μήνυμά του. Το Μουντιάλ είναι το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός του κόσμου. 

«Ο Πούτιν θέλει να παρουσιάσει τη Ρωσία ως μια ισχυρή χώρα – όχι μόνο στρατιωτικά – που είναι σε θέση να διοργανώσει εκδηλώσεις σε διεθνές επίπεδο», λέει στο Newsweek, ο Αντρέι Κολεσνίκτοφ, πολιτικός αναλυτής του think tank Carnegie στη Μόσχα. «Το Παγκόσμιο Κύπελλο θα είναι επίσης μια προσπάθεια να μαλακώσει τη φήμη του σκληρού που τον συνοδεύει». 

Η Ρωσία, όπως και άλλες μεγάλες χώρες έχει μακρά ιστορία στη χρήση των διεθνών αθλητικών εκδηλώσεων για σκοπούς προπαγάνδας. Στο παρελθόν η Σοβιετική Ένωση προωθούσε την επιτυχία των αθλητών της στους Ολυμπιακούς Αγώνες ως απόδειξη για την ανωτερότητα του σοσιαλιστικού συστήματος και κάτι αντίστοιχο έγινε βέβαια και πολύ πρόσφατα με τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Σότσι το 2014. 

Το Κρεμλίνο επένδυσε δισεκατομμύρια δολάρια στους αγώνες που και πάλι χαρακτηρίστηκαν από τους ακριβότερους όλων των εποχών. Η αντιπολίτευση κατηγόρησε το Κρεμλίνο για εκτεταμένη διαφθορά. Ο Πούτιν όμως χαιρέτισε το Σότσι ως τη βιτρίνα της νέας Ρωσίας που οικοδομήθηκε μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. 

Και δούλεψε. Οι αθλητές της Ρωσίας τερμάτισαν στην κορυφή του πίνακα των μεταλλίων, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης έγραψαν καλά λόγια για την τελετή έναρξης και λήξης και παρά την όποια αρνητική κάλυψη υπήρξε, η Ρωσία αντιμετωπίστηκε θετικά. Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB) της χώρας επαίρετο για την κοινή επιχείρηση με τις ΗΠΑ και άλλες δυτικές χώρες που στήθηκε για την αποτροπή επιθέσεων των τζιχαντιστών. Ακόμη και οι ισχυρισμοί περί μαζικού ντόπινγκ Ρώσων αθλητών που ακολούθησαν δεν αμαύρωσαν το καλό αποτέλεσμα των αγώνων, τουλάχιστον στα μάτια των Ρώσων. 

Τώρα, καθώς οι κορυφαίοι ποδοσφαιριστές του πλανήτη και περίπου 600.000 ξένοι τουρίστες κατευθύνονται προς τη Ρωσία για το Μουντιάλ του 2018, ο Πούτιν ελπίζει για μια παρόμοια και μεγαλύτερη επιτυχία. «Αυτό ήταν ένα όνειρο πολλών γενεών και τώρα πρόκειται να συμβεί», αναφέρει ο Αρκάντι Ντβόρκοβιτς, επικεφαλής της τοπικής οργανωτικής επιτροπής για το Παγκόσμιο Κύπελλο της Ρωσίας, στις 30 Μαΐου. «Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στο Σότσι έδειξαν πώς μπορούμε να καλωσορίσουμε τους φιλοξενούμενους, αλλά η τωρινή κατάσταση είναι πολύ μεγαλύτερη και σε παγκόσμια κλίμακα», προσθέτει. Ωστόσο, ακριβώς λόγο αυτής της κλίμακας υπάρχουν μεγαλύτεροι κίνδυνοι όπως επιθέσεις από τζιχαντιστές και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και το Κρεμλίνο κάνει ότι μπορεί για να διασφαλίσει ότι τίποτα δεν θα πάει στραβά. 

Πολύ πριν φτάσουμε κοντά στην έναρξη του Μουντιάλ της Ρωσίας, ο ISIS απειλούσε με ψεύτικα βίντεο, φωτογραφίες και μηνύματα στο διαδίκτυο να χτυπήσει κατά τη διάρκεια των αγώνων του Παγκοσμίου Κυπέλλου. Στα προπαγανδιστικά βίντεο στόχος ήταν τα μεγάλα αστέρια του ποδοσφαίρου, όπως ο Λιονέλ Μέσι και ο Κριστιάνο Ρονάλντο ή ακόμη και ο ίδιος ο πρόεδρος Πούτιν. «Το αίμα σας θα γεμίσει το στάδιο», ήταν ένα από τα χαρακτηριστικά απειλητικά μηνύματα του Ισλαμικού Κράτους. 

Η Ρωσία βρίσκεται ιδιαίτερα στο στόχαστρο του ISIS αφού η Μόσχα στηρίζει το καθεστώς Άσαντ στην Συρία ενάντια στους τζιχαντιστές. Από την πλευρά της, η Ρωσία έχει βάλει το μεγάλο στοίχημα της ασφάλειας στο Μουντιάλ. Σύμφωνα με τους αναλυτές, τα μέτρα ασφαλείας στα γήπεδα θα είναι ασφυκτικά, ωστόσο, ο συνωστισμός των οπαδών γύρω από τα στάδια θα δυσκολεύει την κατάσταση καθώς εκεί θα ήταν πιο εύκολο για τους «μοναχικούς λύκους» του Ισλαμικού Κράτους να πραγματοποιήσουν κάποιο χτύπημα. Τέτοιες επιθέσεις που απαιτούν ελάχιστο σχεδιασμό έγιναν στο Λονδίνο και το Μάντσεστερ στην Αγγλία, στην Βαρκελώνη, την Ισπανία και τη Ρωσία σκοτώνοντας δεκάδες ανθρώπους. 

Οι φόβοι για ένα αντίστοιχο χτύπημα στη Ρωσία είναι αυξημένοι καθώς, σύμφωνα με τον αναλυτή Μάθιου Χενμαν, «μια επιτυχημένη επίθεση στη Ρωσία θα δώσει μια μεγάλη ώθηση στο Ισλαμικό Κράτος, τους τζιχαντιστές και τους υποστηρικτές του». Στο μεταξύ, σύμφωνα με Ρώσους αξιωματούχους από τον τομέα της ασφάλειας, περίπου 4.000 Ρώσοι πολίτες, κυρίως από την περιοχή του Βόρειου Καυκάσου και την Τσετσενία πολέμησαν με τον ISIS στη Μέση Ανατολή και υπάρχουν φόβοι ότι έχουν επιστρέψει. 

Φυσικά ήδη εδώ και αρκετό καιρό οι επιχειρήσεις της αντιτρομοκρατικής στη Ρωσία έχουν ενταθεί. Οι κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας εξάρθρωσαν τουλάχιστον 12 πυρήνες τζιχαντιστών και συνέλαβαν 189 υπόπτους από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο, λέει ο Αλεξάντερ Μπορτνίκοφ, επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας. Η FSB έχει επίσης διατάξει να κλείσουν κατά τη διάρκεια του Μουντιάλ χημικά εργοστάσια και άλλες μονάδες υψηλού κινδύνου. Οι Ρώσοι αξιωματούχοι επιμένουν ότι το τουρνουά θα γίνει με ασφάλεια, υπενθυμίζοντας την επιτυχία που είχαν στον τομέα της ασφάλειας στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς του 2014. Ωστόσο, σημειώνεται ότι τότε το Ισλαμικό Κράτος δεν δραστηριοποιούνταν ιδιαίτερα στη Ρωσία, όπως γίνεται σήμερα, ειδικά στην περιοχή του Βορείου Καυκάσου». Αυτές οι επιθέσεις ξεκίνησαν το 2015. 

Εκτός από τις έξωθεν απειλές υπάρχει κάτι ακόμη που προβληματίζει το Κρεμλίνο κι αυτό είναι οι εσωτερικοί πολιτικοί αντίπαλοι του Πούτιν που καθώς πλησιάζει το τουρνουά ελπίζουν να βρουν χώρο και προβολή ώστε να κατηγορήσουν την ρωσική κυβέρνηση για εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον, υποστηρίζουν ότι στη Ρωσία υπάρχουν πολιτικοί κρατούμενοι. Από την πλευρά του, το Κρεμλίνο αρνείται τις κατηγορίες. Για να αποφύγει τυχόν διαδηλώσεις απαγόρευσε τις πορείες στις πόλεις που θα διοργανωθούν αγώνες για το Παγκόσμιο Κύπελλο έως τις 25 Ιουλίου. 

Εκτός από τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης υπήρξαν και καλέσματα και για διεθνές μποϊκοτάζ του Μουντιάλ. Ωστόσο, καμία από τις χώρες που θα συμμετάσχουν δεν απέσυρε την εθνική της ομάδα. Ακόμη και το Λονδίνο, το οποίο κατηγορεί τον Πούτιν για την υπόθεση Σκριπάλ απέφυγε να μποϊκοτάρει το Παγκόσμιο Κύπελλο. Αντί αυτού, η βρετανική κυβέρνηση αρνήθηκε να στείλει μια επίσημη αντιπροσωπεία στο Παγκόσμιο Κύπελλο. Μόνο η Ισλανδία την ακολούθησε σε αυτό. Και ο Πούτιν δεν ανησυχεί. «Είναι εξοικειωμένος στις κακές σχέσεις με τη Δύση, λέει ο Κολέσνικοφ από το think tank Carnegie. «Χωρίς αντιπροσωπείες μπορεί. Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι έρχονται οι ποδοσφαιριστές». 

Αυτό που είναι επίσης σημαντικό για τη Ρωσία, ωστόσο, είναι το ως θα συμπεριφερθούν οι Ρώσοι οπαδοί που τα τελευταία χρόνια φιλοξενούν στις τάξεις τους ακροδεξιούς, υπερεθνικιστές που προκαλούν βίαια επεισόδια, όπως έγινε στο Euro 2016, στην Γαλλία. Οι ειδικοί πάντως πιστεύουν ότι οι δυνάμεις ασφαλείας δεν θα επιτρέψουν την επανάληψη τέτοιων βίαιων σκηνών κατά τη διάρκεια του Μουντιάλ. Επίσης πηγές μέσα από τις τάξεις των χούλιγκαν λένε ότι υπάρχουν προειδοποιήσεις πως όσοι βλάψουν τη διεθνή εικόνα της χώρας θα αντιμετωπίσουν μεγάλες ποινές φυλάκισης. 

Επιπλέον, πολλά είναι τα ρατσιστικά περιστατικά στα γήπεδα. Οι ρωσικές αρχές κάνουν αρκετά για να καταπολεμήσουν τον ρατσισμό στις τάξεις των οπαδών αλλά αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο. «Ο ρατσισμός εξακολουθεί να είναι βαθιά μέρος της κουλτούρας των οπαδών στη Ρωσία», λέει ο Πάβελ Κλιμένκο, ο οποίος είναι μέλος του δικτύου Ποδόσφαιρο κατά του Ρατσισμού στην Ευρώπη. 

Με όλη τη συζήτηση γύρω από τους τζιχαντιστές, τα μέτρα ασφαλείας και την γεωπολιτική είναι εύκολο να ξεχάσει κανείς ότι μιλάμε για το Μουντιάλ. Όχι όμως και οι Ρώσοι οπαδοί που είναι κατενθουσιασμένοι και περιμένουν τα κορυφαία αστέρια του ποδοσφαίρου να εμφανιστούν στα γήπεδα της χώρας τους. Κι αυτό παρότι η εθνική τους ομάδα δεν έχει πιθανότητες να κερδίσει. Η Ρωσία δεν έχει προχωρήσει πέρα από την πρώτη φάση του Κυπέλλου μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. «Ποιον θα υποστηρίζεις όταν αποκλειστεί η Ρωσία;» είναι ένα δημοφιλές αστείο μεταξύ των Ρώσων οπαδών. 

Το Κρεμλίνο δεν μπορεί να επηρεάσει το αγωνιστικό κομμάτι αλλά με την βοήθεια της FIFA δεν αφήνει τίποτα στην τύχη. Φροντίζει ακόμη και την πιο μικρή λεπτομέρεια και θέλει τα πάντα να είναι τέλεια. «Όλα γίνονται για να αποδείξουμε στον κόσμο ότι η Ρωσία μπορεί να οργανώσει επιτυχώς ένα γεγονός αυτού του μεγέθους», λέει ο γνωστός Ρώσος συγγραφέας και μεγάλος οπαδός του ποδοσφαίρου, Βίκτορ Σεντέροβιτς. «Το ποδόσφαιρο είναι δευτερεύουσας σημασίας. Για τον Πούτιν η προπαγάνδα έρχεται πρώτη».