Τα σκυλιά είναι ιδιαίτερα ζώα που συνδέονται βαθειά με τους ανθρώπους κι αναπτύσσουν μαζί τους δεσμούς. Ωστόσο, παρόλο που γνωρίζουμε αρκετά πράγματα γι΄ αυτά υπάρχουν ερωτήματα και απορίες που έχουν μείνει αναπάντητα. Καταλαβαίνει ο σκύλος ότι αυτό που μόλις έκανε ήταν αστείο και το έκανε επίτηδες; Γελάει από μέσα; Μπορεί να χαμογελάσει; Μπορεί να αισθάνεται άγχος για το μέλλον; Μπορεί να θυμηθεί τη ζωή ως κουτάβι; Με αγαπάει πραγματικά, όπως τον αγαπώ εγώ;

Σε αυτά τα ερωτήματα θέλησε να δώσει απαντήσεις η Zoe Williams για τον Guardian, και για να το καταφέρει «στρατολόγησε» μια ομάδα ειδικών, από ζωολόγο έως εξελικτικό ανθρωπολόγο, αλλά και πληροφορίες από τον Jaak Panksepp, ο οποίος είναι κοινώς γνωστός ως ο παππούς της νευροεπιστήμης των σκύλων. Πέθανε το 2017, αφήνοντας πίσω του μια πειραματική έρευνα, όπου συμπεριέλαβε την θεωρία ότι όλοι οι εγκέφαλοι των θηλαστικών μοιράζονται επτά κύρια συναισθηματικά συστήματα: φόβος, οργή, λαγνεία, «αναζήτηση», πανικός/θρήνος, φροντίδα και παιχνίδι.

Παιχνίδι

Καταλαβαίνουν τα σκυλιά το ανθρώπινο γέλιο; Σας κάνουν να γελάτε επίτηδες;

«Οι σκύλοι φαίνεται να ανταποκρίνονται θετικά στα θετικά μας συναισθήματα, όπως το γέλιο και το χαμόγελο», λέει ο Δρ Brian Hare, ένας εξελικτικός ανθρωπολόγος και συγγραφέας του The Genius of Dogs. Είναι όμως προσεκτικός στην ερμηνεία. «Το αν καταλαβαίνουν τον λόγο πίσω από το αστείο, είναι πιο δύσκολο να το πούμε».

«Τα σκυλιά έχουν μάθει να μας συμπαθούν όταν γελάμε», λέει ο Rob Alleyne, ένας συμπεριφοριστής. «Θα κάνουν κάτι, μετά θα σε κοιτάξουν για να δουν αν διασκεδάζεις και μετά θα το επαναλάβουν». Υπάρχει ένα κύκλωμα επιδοκιμασίας, που δημιουργεί συναισθήματα ικανοποίησης, αφήνοντας μια ανάμνηση για το πώς να προκληθεί αυτή η απόκριση στο μέλλον.

Μπορούν τα σκυλιά να κάνουν το ένα το άλλο να γελάσει;

Ένα από τα πιο διάσημα σκέλη της έρευνας του Panksepp εξετάζει το γέλιο σε θηλαστικά ζώα. Τα σκυλιά, όπως διαπίστωσε, μπορεί να ακούγονται σαν να γελούν όταν λαχανιάζουν. Όταν ηχογραφείς αυτές τις συχνότητες και μετά τις παίζεις σε άλλα σκυλιά,  φαίνεται ότι μειώνεται το άγχος τους και αυξάνεται το κούνημα της ουράς, το παιχνίδι και γενικά η φιλοκοινωνική συμπεριφορά.

Μπορεί ένας σκύλος να χαμογελάσει;

Όλα τα σκυλιά έχουν μια έκφραση ευχαρίστησης ή ικανοποίησης, την οποία θα αναγνωρίσετε, όταν γνωρίζετε ένα συγκεκριμένο ζώο. Ωστόσο, οι ιδιοκτήτες ορισμένων ρατσών πιστεύουν ότι τα σκυλιά τους είναι πιο χαμογελαστά από το μέσο όρο και ως εκ τούτου πιο χαρούμενα. Αυτό είναι λάθος, λέει ο Alleyne. «Γενικά, τα σκυλιά με τα πλατιά πρόσωπα – όπως τα ροτβάιλερ – μοιάζουν σαν να χαμογελούν. Η ίδια έκφραση σε έναν γερμανικό ποιμενικό θα μοιάζει σαν να “κουλουριάζει” τα χείλη του προς τα πίσω».

Φροντίδα

Ο σκύλος μου με αγαπάει;

Πριν από πολλά χρόνια στο Kilroy, το ημερήσιο τηλεοπτικό σόου,  υπήρχε τομέας με τίτλο «Αγαπώ το ζώο μου, αλλά το ζώο μου με αγαπάει;». Ο Alleyne εμφανίστηκε σε αυτό και θυμάται ότι το κοινό ήταν πολύ θυμωμένο μαζί του γιατί ανέφερε ότι «δεν νομίζω ότι κανένα ζώο μας αγαπά. Κάνουν πράγματα που εμείς ερμηνεύουμε ως αγάπη, αλλά δεν έχουν την ικανότητα, όχι με τον τρόπο που την εννοούμε».

Αν δεν είναι αγάπη, γιατί νιώθει τόσο καλά;

«Είστε σίγουρα κάτι περισσότερο από ένα ένα άτομο που τα ταΐζει» λέει ο Hare. «Οι γονείς και τα μωρά τους έχουν την ορμόνη της ωκυτοκίνης, η οποία μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε καλά απλά με ένα βλέμμα. Κατά κάποιο τρόπο, το ίδιο συμβαίνει και με τα σκυλιά και τους ιδιοκτήτες τους. Όταν κοιτάζονται αυξάνεται η ωκυτοκίνη τόσο στον σκύλο όσο και στον ιδιοκτήτη».

Μπορεί ο σκύλος μου να έχει ενσυναίσθηση;

Κανένας εν ζωή ειδικός δεν μπορεί να σας πει ότι ο σκύλος σας δεν ξέρει πότε είστε λυπημένοι. Ο Alleyne ωστόσο θυμάται: «Είχα ένα σκυλί πριν από πολλά χρόνια που αναγνώριζε πότε ήμουν πεσμένος. Έβαζε το κεφάλι του στο γόνατό μου για μια ώρα, σαν να μου λέει, “σε καταλαβαίνω”». Ένα απλό μέτρο ενσυναίσθησης είναι το χασμουρητό. «Το μεταδοτικό χασμουρητό σχετίζεται με τα ποσοστά ενσυναίσθησης στους ενήλικες», εξηγεί ο Hare. «Και σε μια μελέτη, πάνω από το 70% των σκύλων χασμουρήθηκαν όταν είδε κάποιον να χασμουριέται».

Φόβος, πανικός και θλίψη

Γιατί τα σκυλιά έχουν άγχος αποχωρισμού;

Σύμφωνα με την Petrina Firth, διευθύντρια της εταιρείας The Pet Coach, δεν υπάρχουν πολλά σκυλιά που να έχουν άγχος αποχωρισμού. Υποστηρίζει  ότι έχει γνωρίσει μόνο έναν σκύλο στην καριέρα της με κλινικό άγχος αποχωρισμού, μια υπερβολική προσκόλληση σε ένα άτομο. Αυτό που εννοούν γενικά οι άνθρωποι με τον όρο στα σκυλιά είναι η «αγωνία της απομόνωσης», δηλαδή καταστροφική συμπεριφορά, γαύγισμα για ώρες, μερικές φορές δαγκώματα στα πόδια του αφεντικού όταν φοράει τα παπούτσια για να φύγει ή ακόμα ξάπλωμα μπροστά από την πόρτα. Ο σκύλος σας δεν αισθάνεται ασφαλής μόνος του και θα κάνει τα πάντα για να αποφύγει αυτό το αίσθημα κινδύνου. «Όταν βγαίνετε στα μαγαζιά, δεν ξέρουν ότι θα επιστρέψετε σε μια ώρα. Χρειάζεται αρκετή εκπαίδευση από τότε που είναι μικρά κουτάβια για να μάθουν ότι όταν είναι μόνοι τους  τίποτα κακό δεν συμβαίνει», εξηγεί ο Firth.

Πώς ξέρουν πόσο καιρό λείπετε; Έχουν οι σκύλοι αίσθηση του χρόνου;

Εάν ταΐζετε τον σκύλο σας την ίδια ώρα κάθε μέρα, το πεπτικό του σύστημα θα είναι προσαρμοσμένο ώστε να περιμένει τροφή εκείνη την ώρα. Αλλά τι συμβαίνει με ένα σκύλο που μπορεί να μείνει μόνος για 40 λεπτά, αλλά να αρχίσει να τρελένεται μετά τα 45; Μία θεωρία αναφέρει ότι το άρωμά σας στον αέρα υποχωρεί ελάχιστα με την πάροδο του χρόνου. Κάθε φορά που προσπαθείτε να κατανοήσετε μια συμπεριφορά που σχετίζεται με τη μυρωδιά, θυμηθείτε ότι οι άνθρωποι μπορούν να μυρίσουν μια κουταλιά ζάχαρη σε ένα φλιτζάνι τσάι, ενώ ένας σκύλος μπορεί να μυρίσει μια κουταλιά ζάχαρη σε μια πισίνα.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ αγωνίας και άγχους;

Αυτό είναι κυρίως αναπτυξιακό – ένας νεαρός σκύλος θα βιώσει δυσφορία: «Είμαι μόνος μου και δεν μου αρέσει». Καθώς μεγαλώνει, λέει ο Firth, «θα αρχίσει να ανησυχεί ότι θα έχει αυτό το φρικτό συναίσθημα – ανησυχία για την ανησυχία, που είναι ουσιαστικά το άγχος. Και υπάρχουν πολλές ενδείξεις στο περιβάλλον για να το ενεργοποιήσουν».

Μπορεί ένας σκύλος να θυμάται αρνητικά γεγονότα;

Οι δυσμενείς πρώιμες εμπειρίες μπορούν σίγουρα να επηρεάσουν τη μετέπειτα συμπεριφορά ενός σκύλου, αν και η μακροπρόθεσμη μνήμη δεν είναι επαρκώς κατανοητή για να γνωρίζουμε αν μπορούν να τις θυμηθούν. Οι σκύλοι υπηρεσίας για παράδειγμα που επιστρέφουν από εμπόλεμες ζώνες παρουσιάζουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά του μετατραυματικού στρες.

Ο στειρωμένος σκύλος εξακολουθεί να έχει ορμές;

«Είναι μια περίπλοκη ερώτηση, χωρίς εύκολη απάντηση», λέει η ζωολόγος Dr Naomi Harvey. «Μπορεί να εξαρτάται από το χρονοδιάγραμμα της στείρωσης. Η έκφραση της αναπαραγωγικής συμπεριφοράς απαιτεί ορμόνες και η απουσία αυτών των ορμονών κατά την εφηβική ανάπτυξη του εγκεφάλου μπορεί να βλάψει μακροπρόθεσμα την αναπαραγωγική συμπεριφορά». Θα περίμενε κανείς ότι και τα δύο φύλα θα έχουν μειωμένη ορμή αν στειρωθούν πριν από την εφηβεία, ωστόσο, μια μελέτη αρσενικών σκύλων στη Χιλή διαπίστωσε ότι οι σκύλοι που έχουν κάνει στείρωση δεν έδειξαν μείωση στη σεξουαλική δραστηριότητα.

Οργή

Ποια είναι η βασική αιτία της επιθετικότητας;

Τα σκυλιά έχουν παρόμοιο σύστημα με εμάς, εκδηλώνοντας οργή όταν νιώθουν ότι απειλούνται. «Έχουν τη συναισθηματική πολυπλοκότητα ενός παιδιού δύο έως τριών ετών», εξηγεί ο Firth, «έτσι δεν αισθάνονται ενοχές και δεν νιώθουν ντροπή». Οι επιθέσεις έχουν τις ρίζες τους στον φόβο λέει ο Alleyne, ενώ συχνά παρερμηνεύουν τα σημάδια του φόβου.

Γιατί μερικά σκυλιά επιτίθενται σε άλλα χωρίς προφανή λόγο;

«Σε μερικά σκυλιά δεν αρέσουν οι “ξένοι”. Έτσι, και μόνο η συνάντηση ενός παράξενου σκύλου θα μπορούσε να δημιουργήσει αρκετό φόβο για να τα κάνει να νιώσει ότι πρέπει να προστατευτεί. Η επιθετικότητα των σκύλων εξηγείται εάν κατανοείτε καλά τη γλώσσα του σώματος και τη συμπεριφορά των σκύλων», τονίζει ο Hare.