Πριν από τη διάλεξή του στο TED (βίντεο), ο Seth Berkley, επιδημιολόγος και ιδρυτής της Διεθνούς Πρωτοβουλίας για το Εμβόλιο του AIDS (International AIDS Vaccine Initiative), μίλησε στο TED Blog. Μίλησε για τις πρώτες μέρες της ίδρυσης της Πρωτοβουλίας, διερεύνησε γιατί έχουν ληφθεί κατά το παρελθόν διαφορετικές αποφάσεις σχετικά με την αντιμετώπιση του AIDS και εξήγησε γιατί ένα εμβόλιο κατά του AIDS έχει νόημα σήμερα. Διαβάστε την συνέντευξη για να κατανοήσετε πως έχει εξελιχθεί ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε την αντιμετώπιση του AIDS όσο και άλλων ιών παγκόσμιας κλίμακας.

Φαίνεται πως είμαστε κοντά στο τέλος της αναζήτησης των εμβολίων για το AIDS και τη γρίπη. Έχουν υπάρξει εξελίξεις στο διάστημα που μεσολάβησε από τη διάλεξή σας στο TED το Φεβρουάριο;

Όσον αφορά το ζήτημα του εμβολίου της γρίπης, απογοητεύτηκα ιδιαίτερα από τον προβληματισμό της κοινής γνώμης σχετικά με το ότι παραγγείλαμε μεγάλη ποσότητα εμβολίου, μέρος του οποίου μπορεί να πάει χαμένο. Την περίοδο που ελήφθησαν αυτές οι αποφάσεις και έγιναν οι παραγγελίες του εμβολίου δεν είχαμε ιδέα για τη σοβαρότητα της συγκεκριμένης επιδημίας (Η1Ν1). Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, περίπου 50 εκατ. άνθρωποι ή και περισσότεροι τελικά μολύνθηκαν και υπήρξαν και περιστατικά θανάτων. Όπως φάνηκε η επιδημία δεν ήταν τόσο σοβαρή όσο αυτή του 1918, αλλά στην αρχή, όταν έγιναν γνωστά τα πρώτα περιστατικά στο Μεξικό είδαμε υψηλά ποσοστά θνησιμότητας, κυρίως σε νεαρούς ενήλικες, τα οποία έπρεπε να μας ανησυχήσουν πολύ. Έτσι, θεωρώ πως τόσο η κίνηση να την κηρύξουμε «παγκόσμια επιδημία» όσο και η επίσπευση της παραγωγής εμβολίου το συντομότερο δυνατόν ήταν σωστές κινήσεις. Εάν θέλουμε να προετοιμάσουμε τον πληθυσμό για μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αναπόφευκτα θα ξοδέψουμε χρήματα που στο τέλος δε θα χρησιμοποιηθούν. Είναι μέρος της διαδικασίας. Ανησυχώ πως ο κόσμος θα επαναπαυθεί από εδώ και πέρα και θα πει: «Κοίτα τι έγινε την τελευταία φορά. Ίσως δεν έπρεπε να παραγγείλουμε τόσες πολλές δόσεις». Εάν τα πράγματα είχαν πάρει διαφορετική τροπή και η γρίπη είχε αποδειχθεί πολύ χειρότερη, τότε θα υπήρχε παγκόσμια επιτακτική ζήτηση για περισσότερες δόσεις εμβολίου. Τέλος, η ποσότητα του εμβολίου που ήταν διαθέσιμη για τον αναπτυσσόμενο κόσμο ήταν εξαιρετικά περιορισμένη και, αν αυτή αποδεικνυόταν μια πραγματικά τρομακτική πανδημία, θα είχαμε μαζικούς θανάτους σε αυτούς τους πληθυσμούς.

Όσον αφορά στο AIDS, βρισκόμαστε σε μια εξαιρετικά συναρπαστική περίοδο. Βιώνουμε πραγματικά μία Αναγέννηση στην έρευνα για ανάπτυξη εμβολίων για το AIDS. Την περίοδο που έδωσα τη διάλεξη στο TED ανέλυσα την ιδέα της «ρετρο-εμβολιολογίας» και την πληθώρα νέων αντισωμάτων που έχουν βρεθεί. Από εκείνη την στιγμή έχουν βρεθεί άλλα τρία, κάποια από τα οποία στοχεύουν διαφορετικές περιοχές και γνωρίζουμε πως αν συνδυάσουμε μερικά από αυτά στο εργαστήριο, μπορούμε να εξουδετερώσουμε όλα τα μικροβιακά στελέχη. Έτσι, υπάρχει μια πραγματική τάση αυτή τη στιγμή, τόσο για να κατανοήσουμε τα σημεία που αυτά τα αντισώματα συνδέονται καλύτερα, εντοπίζοντας έτσι πώς μπορούμε να κάνουμε τις πρωτεΐνες να τα παράγουν, όσο και το αν δίνουμε τα αντισώματα αυτά με παθητικό τρόπο ή αν γίνεται με γονιδιακούς μεταφορείς. Μπορούμε να προχωρήσουμε και να μεταφέρουμε τα γονίδια που δημιουργούν αυτά τα αντισώματα και έτσι να έχουμε ανθρώπους που θα τα δημιουργούν, απλά μέχρι να κατανοήσουμε πως θα μοιάζει το εμβόλιο. Και παράλληλα με αυτή τη διεργασία, υπάρχει ένα επιπλέον σημείο στο οποίο αναφέρθηκα, και το οποίο αφορά στο γεγονός πως τώρα υπάρχουν περισσότερα υποψήφια εμβόλια που δείχνουν πολύ καλύτερα από το πρώτο υποψήφιο που είχε δοκιμαστεί στο παρελθόν χωρίς επιτυχία. Σε αυτό το στάδιο υπάρχει ένας αριθμός υποψηφίων εμβολίων που δείχνουν πολύ λειτουργικά στα καλύτερα ζωικά πειραματικά μας μοντέλα και αυτά, σταδιακά, βρίσκουν το δρόμο τους για να χρησιμοποιηθούν σε ανθρώπους.

Μπορείτε να μας διηγηθείτε το πώς ξεκίνησε η Διεθνής Πρωτοβουλία για το Εμβόλιο του AIDS;

Λοιπόν, όταν πρωτοεμφανίστηκε το AIDS ο κόσμος δεν ήξερε για τι ακριβώς πρόκειται. Θα θυμάστε πως προσέβαλλε κυρίως νεαρούς ομοφυλόφιλους – μάλιστα ονομαζόταν Σύνδρομο Ανοσολογικής Ανεπάρκειας των Ομοφυλόφιλων για κάποιο διάστημα (Gay-related Immunodeficiency Syndrome) και ο κόσμος πίστευε πως οφειλόταν σε χρήση ναρκωτικών ή σε άλλου τύπου τοξίνες. Ανακαλύφθηκε φυσικά πως επρόκειτο για ιό στα τέλη του 1983 και είχαμε περαιτέρω κατανόησή του το 1984. Εκείνη την περίοδο ο κόσμος πίστευε πως ένα εμβόλιο είναι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστεί ένας ιός, σε μια εποχή μάλιστα που υπήρχε μόνο ένα εγκεκριμένο φάρμακο για ρετροϊούς (retroviral drug). Έτσι όταν ο κόσμος είπε «ας προχωρήσουμε», το πιο πρόσφατο εμβόλιο που υπήρχε ήταν αυτό της Ηπατίτιδας Β και αυτό ήταν το παράδειγμα που ακολούθησαν. Αυτό ήταν το πρώτο είδος εμβολίου βιοτεχνολογίας. Προσπάθησαν να πάρουν και να χρησιμοποιήσουν ένα μικρό μέρος από την επιφάνεια του ιού κι αυτό που ανακάλυψαν ήταν πως το 100% των ανθρώπων είχε καλή απόκριση αντισωμάτων. Ωστόσο εξουδετέρωσε μόνο τα μικροβιολογικά στελέχη στο εργαστήριο, δεν εξουδετέρωσε τα μικροβιολογικά στελέχη που κυκλοφορούσαν στον πληθυσμό. Γι’ αυτό κι εγκατέλειψαν την προσπάθεια εξουδετέρωσης μικροβιακών στελεχών με τη χρήση αντισωμάτων –δεν ήξεραν πώς να χειριστούν αυτή την πρωτοφανή μεταβλητότητα.

Με το πέρασμα του χρόνου οι εταιρίες άρχισαν να απομακρύνονται από το εμβόλιο επειδή ήταν επιστημονικά δύσκολο, πολιτικά αμφιλεγόμενο (εκείνο τον καιρό) κι επειδή ήταν κυρίως μια ασθένεια του αναπτυσσόμενου κόσμου. Ο συνδυασμός όλων αυτών είχε ως αποτέλεσμα να μην είναι μια συμφέρουσα προσέγγιση από οικονομικής πλευράς. Επίσης τα εμβόλια δεν ήταν μια καλή επιχειρηματική κίνηση εκείνον τον καιρό γιατί ήταν πολύ ακριβά. Ο δημόσιος τομέας ενδιαφερόταν για τα εμβόλια αλλά οι ακτιβιστές –δικαίως- έλεγαν «Θεέ μου, άνθρωποι μολύνονται. Θα πεθάνουν. Πρέπει να βρούμε θεραπεία». Και ο επιστημονικός κόσμος απάντησε: «δεν ξέρουμε πώς να δημιουργήσουμε τη θεραπεία». Οι ακτιβιστές συνέχισαν να πιέζουν γι’ αυτό έχουμε σήμερα περισσότερα φάρμακα για τη θεραπεία του AIDS από οποιαδήποτε άλλη ασθένεια. Αυτό υπογραμμίζει την σημαντική επιρροή των ομάδων ακτιβιστών στην προώθηση της όλης υπόθεσης. Έχει γίνει ένα πρότυπο για όλες τις άλλες ασθένειες όπου η υποστήριξη των ασθενών έχει γίνει πραγματικά σημαντική.

Έτσι, εξαιτίας αυτού του γεγονότος, την περίοδο από τις αρχές έως και τα μέσα της δεκαετίας του ’90 συνέβη κάτι παράξενο. Ουσιαστικά δεν εργαζόταν κανείς στον τομέα τον εμβολίων για το AIDS. Το σύνολο της χρηματοδότησης όλων των φορέων στον κόσμο –βασικά των ερευνητικών εταιριών, δημοσίων, ιδιωτικών, μικρών και μεγάλων- είχε μειωθεί στα 150-160 εκατομμύρια δολάρια – δε γινόταν και καμία αξιόλογη προσπάθεια. Και έτσι, εκείνη τη στιγμή, ο ρόλος μας ήταν να κοιτάξουμε το θέμα και να πούμε: «Θεέ μου! Πρέπει να κάνουμε κάτι γι’ αυτό». Έτσι προχωρήσαμε και δημιουργήσαμε αυτή τη νέα πρωτοβουλία η οποία ήταν μια πρωτοβουλία δημοσίου- ιδιωτικού τομέα που αξιοποιούσε τα καλύτερα στοιχεία της βιομηχανίας και τα συνδύαζε με τη μεθοδολογία και το ήθος του δημοσίου τομέα, ο οποίος τοποθετούσε στην καρδιά του επιχειρήματος την ανάπτυξη του προϊόντος και την διευκόλυνση της προσβασιμότητας του φτωχού πληθυσμού σε αυτό.

Ίσως να μη φαίνεται κάτι το ιδιαίτερο σήμερα, επειδή οι συνεργασίες δημόσιου- ιδιωτικού τομέα είναι κάτι συνηθισμένο αλλά για εκείνη την εποχή η Διεθνής Πρωτοβουλία για το Εμβόλιο του AIDS ήταν μια πραγματικά καινοτόμα ιδέα. Αν το σκεφτείτε δεν είχε ξανασυμβεί κάτι αντίστοιχο τότε. Οι χώροι στους οποίους μπορούσες να έχεις ανάπτυξη εμβολίων για ιούς σαν το AIDS ήταν είτε μεγάλες εταιρίες είτε κυβερνήσεις ισχυρών χωρών. Η ιδέα πως μια ΜΚΟ μπορούσε να παίξει κάποιο ρόλο σε αυτό φάνταζε παράλογη. Επιπλέον ήταν πριν από την καθιέρωση του Ιδρύματος Gates, πριν δοθούν για το σκοπό αυτό μεγάλα ποσά χρήματος, έτσι το κόστος που σχετιζόταν με κινήσεις τέτοιου είδους έμοιαζε να βρίσκεται σε επίπεδα πολύ υψηλότερα από εκείνα που θεωρούνταν εύλογα. Πραγματικά φαινόταν να είναι μια παράτολμη, θαρραλέα ιδέα.

Αναφερθήκατε την πολιτική δυσκολία που σχετιζόταν με το εμβόλιο, μπορείτε να μας πείτε περισσότερα σχετικά;

Ήταν πολιτικά δύσκολο λόγω όλου αυτού του ακτιβισμού που λάμβανε χώρα – εταιρίες αντιμετώπιζαν απεργιακές κινητοποιήσεις, πετούσαν αίμα στους ερευνητές, και έτσι οι ενδιαφερόμενες εταιρίες σκέφτονταν: «Να τι μπορεί να πάθουμε από της στιγμή που είμαστε σε αυτόν τον χώρο». Τώρα όλα αυτά είχαν να κάνουν κυρίως με τη θεραπεία και όχι με τα εμβόλια, δεν υπήρχαν υποστηρικτές υπέρ της πρόληψης και αυτό ήταν το πρόβλημα. Αν υπάρχει αποτελεσματικότητα στην πρόληψη τότε δεν υπάρχει ασθένεια και είμαστε άτρωτοι. Όταν κάποιος αρρωστήσει όμως θέλει να ξοδέψει ο,τι κι αν χρειαστεί για να γίνει καλά. Έτσι υπήρξε ισχυρό ρεύμα ακτιβισμού υπέρ της θεραπείας και ο κόσμος σπαταλούσε μεγάλα ποσά χρημάτων. Αλλά ήταν πολύ δύσκολο να συνδυαστεί ο ακτιβισμός και τα μακροχρόνια κόστη που απαιτούνταν για την πρόληψη. Παρότι η ανάπτυξη των φαρμάκων ήταν προφανώς ένα μακροχρόνιο φαινόμενο (τους πήρε πολλά χρόνια για να αναπτύξουν φάρμακα) ήταν η σύμπλευση αυτού του ακτιβισμού, του ενδιαφέροντος και της τιμολόγησης –τα φάρμακα τιμολογούνταν ακριβά επειδή επρόκειτο για μια θανατηφόρα ασθένεια- ο οποίος δεν υπήρχε για τα εμβόλια. Και επίσης τα τελευταία δεν τραβούσαν τόσο την προσοχή.

Η κύρια ώθηση της Διεθνούς Πρωτοβουλίας για το Εμβόλιο του AIDS είναι το εμβόλιο, αλλά γίνεται και επιπλέον δουλειά εκεί. Θα θέλατε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;

Επικεντρώνουμε την προσοχή μας κυρίως στα εμβόλια. Κάναμε και κάποια εργασία σε έναν άλλο τύπο θεραπείας -επειδή είχαμε τις κατάλληλες συνθήκες και δυνατότητες για να την υλοποιήσουμε- και αυτή ήταν η μέθοδος προφύλαξης πριν από την έκθεση με τη χρήση φαρμάκων, αλλά ουσιαστικά το 100% της δραστηριότητάς μας αφορά στα εμβόλια κατά του AIDS. Στα πλαίσια αυτής της εργασίας εκπαιδεύουμε επιστήμονες στον αναπτυσσόμενο κόσμο, φτιάχνουμε εργαστήρια και τα βελτιώνουμε ώστε να φτάνουν τα παγκόσμια πρότυπα, και δημιουργούμε εγκαταστάσεις όπου άνθρωποι μπορούν να κάνουν τεστ για τον HIV και να παραπέμπονται για θεραπεία αν έχουν μολυνθεί. Έτσι λοιπόν, είναι αρκετά τα δευτερεύοντα οφέλη που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της δουλειάς μας, αλλά ο κεντρικός μας στόχος είναι τα εμβόλια πρόληψης του HIV.

Η διεθνής δουλειά που κάνετε με την Πρωτοβουλία είναι επίσης πολύ ενδιαφέρουσα. Έχετε δραστηριότητα σε ένα μεγάλο αριθμό χωρών. Πως συντονίζετε όλες αυτές τις προσπάθειες;

Υπάρχουν δύο πλευρές σε αυτό. Δουλεύουμε σε 26 διαφορετικές χώρες. Όσον αφορά την ερευνητική πλευρά, είμαστε πολύ διαφορετικοί από τα περισσότερα εργαστήρια. Σε μια χώρα ή σε ένα εργαστήριο προσπαθούν να κάνουν την καλύτερη δυνατή επιστημονική προσπάθεια ώστε να επιλύσουν κάποιο πρόβλημα στο επιστημονικό επίπεδο της χώρας. Οι πρωτοβουλίες που εδρεύουν σε μια χώρα τείνουν να χρηματοδοτούν τους επιστήμονες της ίδιας χώρας που κάνουν την καλύτερη επιστημονική δουλειά. Η δική μας δουλειά δεν είναι να κάνουμε αυτή τη βασική έρευνα, αλλά να τη σταχυολογούμε. Η δουλειά μας λοιπόν δεν έχει βάση σε κάποια χώρα και αφορά στο εξής: αν υπάρχει κάποια θαυμάσια τεχνολογία στην Ιαπωνία, στη Σουηδία, στο Βέλγιο ή στις ΗΠΑ, πρέπει να βρούμε αυτή την τεχνολογία, να την προωθήσουμε και να τη μεταφέρουμε σε οποιαδήποτε χώρα μπορούμε. Τώρα, γιατί είναι αυτό σημαντικό; Επειδή αυτό που κάνουμε διαρκώς είναι να ρωτάμε: «ποια είναι η καλύτερη νέα τεχνολογία;». Σημαίνει πως δεν μαζεύουμε απλά τις νέες τεχνολογίες αλλά και πως εγκαταλείπουμε τις παλιές.

Ως εκ τούτου, βασιζόμαστε σε εθνικές ερευνητικές προσπάθειες αλλά αυτές δεν κάνουν την ίδια δουλειά που κάνουμε εμείς. Εξ ορισμού, η κυβέρνηση της Δανίας θα χρηματοδοτήσει την καλύτερη δουλειά στη Δανία και η κυβέρνηση του Καναδά την καλύτερη δουλειά στον Καναδά, αλλά όχι απαραίτητα την καλύτερη δουλειά στον κόσμο. Δεν έχουν κάποιον μηχανισμό για να ελέγξουν το πώς είναι το καναδέζικο εμβόλιο συγκριτικά με το γιαπωνέζικο. Έτσι προχωράμε και ρωτάμε: «που είναι το καλύτερο μέρος για να το δοκιμάσουμε; Μπορούμε να το δοκιμάσουμε σε κάποιο μέρος που έχει καλή ρυθμιστική εμπειρία με αυτόν τον τύπο προϊόντος; Που υπάρχει υψηλή συχνότητα εμφάνισης του HIV; Που χρειάζονται τα εμβόλια;» Γι’ αυτό δραστηριοποιούμαστε εξίσου και στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Έτσι όσον αφορά τον αναπτυσσόμενο κόσμο έχουμε θέσει μια ποικιλομορφία στις σχέσεις μας με μέρη που έχουν καλή επιστήμη αλλά και μέρη που έχουν διαφορετικούς κυλιόμενους τύπους του ιού. Αυτό δεν μας επιτρέπει μόνο να δοκιμάζουμε το εμβόλιο σε πληθυσμούς με διαφορετικά γονίδια αλλά και σε διαφορετικούς κυλιόμενους τύπους ιών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εργαζόμαστε από την μια άκρη της Αφρικής στην άλλη – στην Ανατολική, Κεντρική και Δυτική Αφρική- αλλά όχι μόνο εκεί, αλλά και στην Ινδία. Επιπλέον, άλλο ένα ενδιαφέρον ζήτημα στο οποίο αναφέρθηκα είναι πως καθώς αλλάζουμε και διεξάγουμε λίγο περισσότερο αντισυμβατική επιστήμη προσπαθούμε επίσης να βρούμε περιοχές στον κόσμο που μπορούν να κάνουν το ίδιο.

Η δουλειά που κάνουμε στην Ινδία αυτή την περίοδο έχει πολύ ενδιαφέρον, όχι μόνο στις πρώτες δύο κλινικές δοκιμές εμβολίων κατά του AIDS στην Ινδία, αλλά επιπλέον εργαζόμαστε με ινδικές εταιρίες βιοτεχνολογίας και εταιρίες πληροφορικής με τις οποίες προσπαθούμε να διαμορφώσουμε τη διαδικασία να κάνει ιατρική χημεία μια δεξιότητα που δείχνουν να κατέχουν σε μεγάλο βαθμό οι Ινδοί καθώς η προηγούμενη μεγάλη βιομηχανία τους ήταν η παραγωγή αντιγράφων φαρμάκων. Είχαν πολλούς ιατρικούς χημικούς που εργάζονταν πάνω σε αυτό, αλλά καθώς εμφανίστηκαν οι νέες θεραπείες με τη χρήση τεχνολογίας πληροφοριών και εκείνοι δεν ασχολούνταν πολύ με αυτές, υπήρχαν χημικοί οι οποίοι ήταν πολύ καλοί και που δεν εργάζονταν τόσο πολύ. Τώρα μπορούμε να τους έχουμε να εργάζονται σε αυτά τα δομικά πλαίσια πάνω στα εμβόλια για το AIDS. Για την ακρίβεια φτιάχνουμε νέες εργαστηριακές εγκαταστάσεις με την ινδική κυβέρνηση -μια διακρατική εγκατάσταση που θα είναι παρόμοια με το εργαστήριο που φτιάξαμε πρόσφατα στη Νέα Υόρκη, στο Μπρούκλιν, το οποίο κάνει παρόμοια δουλειά.

Πηγή: ted.com

Η μετάφραση έγινε από το μέλος του μεταφραστικού project του Tvxs, Μιχάλης Ζωντός.