Τα γεγονότα της 9ης Νοεμβρίου 1989: ένα «λάθος» που άλλαξε την ιστορία

Τον Οκτώβριο του 1989 μαζικές διαδηλώσεις συγκλόνιζαν την Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, ενώ οι ανατολικές χώρες, τις οποίες κατέκλυζαν οι πρόσφυγες για να περάσουν στη Δυτική Γερμανία, καλούσαν με τελεσίγραφα την Ανατολική Γερμανία να δώσει λύση και απειλούσαν να κλείσουν τα σύνορά τους με αυτή. Στις 6 Νοεμβρίου 1989 η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας δημοσιοποίησε ένα σχέδιο ταξιδιωτικού νόμου, το οποίο ήταν πολύ κατώτερο των προσδοκιών του κόσμου και τελικά φούντωσε ακόμα περισσότερο τις αντιδράσεις αντί να τις κατευνάσει. Ως αποτέλεσμα, ακόμα πιο μαζικές διαδηλώσεις έλαβαν χώρα, ενώ μέσα σε μια μέρα μόνο στη Λειψία 500.000 άνθρωποι σε διαδήλωση.

Το πρωί της 9ης Νοεμβρίου 1989 συνεδρίασε μια επιτροπή αξιωματικών των Υπουργείων Εσωτερικών και Κρατικής Ασφάλειας της Ανατολικής Γερμανίας για να προτείνει λύσεις και να σχεδιάσει μια έκτακτη ρύθμιση, που θα έθετε αμέσως σε εφαρμογή τα ουσιαστικότερα μέτρα του σχεδίου ταξιδιωτικού νόμου. Η επιτροπή υπέβαλε μια πρόταση στο Πολιτικό Γραφείο σύμφωνα με την οποία θα επιτρέπονταν στο εξής τόσο η μόνιμη μετεγκατάσταση – που άλλωστε δημιουργούσε το πρόβλημα με τους πρόσφυγες στις τρίτες χώρες – όσο και τα σύντομα ιδιωτικά ταξίδια. Τα σύντομα ταξίδια θα επιτρέπονταν διότι σε αντίθετη περίπτωση θα εξωθούνταν στη μετανάστευση πολλοί που ήθελαν μόνο να επισκέπτονται συγγενείς τους στη Δυτική Γερμανία.

Η επιτροπή των αξιωματικών πρότεινε να δίνονται οι άδειες και για τα δύο από τις αρμόδιες υπηρεσίες μετά από αίτηση των ενδιαφερομένων, χωρίς διατυπώσεις. Με αυτές τις προτάσεις ήταν αναμενόμενο ότι θα ξεσηκωνόταν ένα πρωτόγνωρο κύμα μόνιμης και προσωρινής εξόδου από τη χώρα, η πίεση όμως θα διοχετευόταν στις αρμόδιες υπηρεσίες, όχι στα σύνορα, και θα μπορούσε να ελεγχθεί. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας το Πολιτικό Γραφείο ενέκρινε το σχέδιο ταξιδιωτικών ρυθμίσεων της επιτροπής και το προώθησε στα συναρμόδια υπουργεία μέσω της υπηρεσιακής οδού για να γίνουν έλεγχοι και προτάσεις εντός της ημέρας. Σύμφωνα με την πάγια τακτική, η μη έκφραση αντιρρήσεων ως μια ορισμένη ώρα ισοδυναμούσε με έγκριση του σχεδίου από το Υπουργικό Συμβούλιο. Η ώρα 4:00 το πρωί της 10ης Νοεμβρίου ορίστηκε ως τελικό σημείο για να δοθεί η απόφαση στον τύπο.

Μέχρι το απόγευμα της 9ης Νοεμβρίου, τα Υπουργεία Εσωτερικών, Κρατικής Ασφάλειας και Δικαιοσύνης ελέγχουν το σχέδιο ρύθμισης. Τα δύο πρώτα Υπουργεία εγκρίνουν τις ρυθμίσεις που αφορούν στη μόνιμη μετεγκατάσταση στο εξωτερικό, εκφράζουν όμως αντιρρήσεις για τα σύντομα ιδιωτικά ταξίδια, προτείνοντας περιορισμούς. Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης Ζίγκφριντ Βίτενμπεκ απορρίπτει εντελώς τη ρύθμιση, καθώς εντοπίζει τυπικά και τεχνικά προβλήματα στο σχέδιο που του υποβλήθηκε.

Η κυβέρνηση όμως στην Ανατολική Γερμανία δεν ήταν παρά ο εκτελεστής των αποφάσεων του κόμματος και η κυκλοφορία των νομοσχεδίων στα υπουργεία δεν ήταν παρά μια γραφειοκρατική ρουτίνα. Έτσι, ενώ τα υπουργεία επεξεργάζονται τη ρύθμιση και διαπιστώνουν προβλήματα, το σχέδιο φθάνει στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος στις 15:00 και καταλήγει στα χέρια του Γενικού Γραμματέα, Έγκον Κρεντς. Ο Κρεντς δεν γνωρίζει τις αντιρρήσεις των συναρμόδιων υπουργείων και δεν προσέχει ότι η ρύθμιση προορίζεται να δοθεί την άλλη μέρα στον τύπο. Χωρίς να πολυασχοληθεί, τη δίνει μαζί με ένα σχετικό δελτίο τύπου στο μέλος του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος Γκύντερ Σαμπόφσκι, που ετοιμαζόταν εκείνη την ώρα να δώσει συνέντευξη τύπου στους Ανατολικογερμανούς και τους ξένους δημοσιογράφους.

Η συνέντευξη πραγματοποιείται στο Διεθνές Κέντρο Τύπου του Ανατολικού Βερολίνου και μεταδίδεται ζωντανά από την τηλεόραση της Ανατολικής Γερμανίας. Αρχίζει στις 18:00, πριν προλάβει ο Σαμπόφσκι να μελετήσει το σημείωμα που πήρε από τον Κρεντς. Προς το τέλος της συνέντευξης, στις 18:57, ο Σαμπόφσκι αναφέρει εν παρόδω ότι το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε μια νέα ταξιδιωτική ρύθμιση – η οποία όμως στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά ένα νομοσχέδιο υπό επεξεργασία, για το οποίο μάλιστα τα συναρμόδια υπουργεία είχαν αντιρρήσεις.

Εμφανώς αμήχανος και ψάχνοντας τα χαρτιά του διαβάζει δυνατά το σημείωμα παρουσία δημοσιογράφων στη ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση:

«Αιτήσεις για σύντομα ιδιωτικά ταξίδια προς το εξωτερικό μπορούν να κατατίθενται χωρίς την επίκληση προϋποθέσεων. Οι άδειες θα δίνονται με σύντομες διαδικασίες. Στις υπεύθυνες υπηρεσίες δημοτολογίων και έκδοσης διαβατηρίων της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας έχει δοθεί εντολή να εκδίδουν βίζες άμεσα, χωρίς πια να απαιτούνται οι ισχύουσες προϋποθέσεις για μόνιμο εκπατρισμό. Η μόνιμη έξοδος από τη χώρα μπορεί να πραγματοποιείται από οποιοδήποτε μεθοριακό σημείο διέλευσης προς την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας».

Η ρύθμιση, όπως είχε αντιληφθεί ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης, ήταν συγκεχυμένη και τυπικά παράνομη. Συγχέονται τα σύντομα ιδιωτικά ταξίδια με τη μόνιμη μετεγκατάσταση στο εξωτερικό και αγνοούνται οι προϋποθέσεις που απαιτούνταν τόσα χρόνια από το δίκαιο της ΛΔΓ και ήταν ακόμα σε ισχύ. Επίσης αφήνει την εντύπωση ότι για τα σύντομα ταξίδια δεν απαιτείται διαβατήριο ή άλλες διατυπώσεις. Θα δινόταν λοιπόν η άδεια για μια επίσκεψη στο Δυτικό Βερολίνο στα σύνορα; Σήμαινε αυτό πως οι πύλες του τείχους θα ήταν στο εξής ανοιχτές; Και κυρίως, ήταν ανοιχτές από εκείνη τη στιγμή; Σύμφωνα με τις προθέσεις των συντακτών του σχεδίου ρύθμισης και του κόμματος η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα έπρεπε να ήταν αρνητική.

Όμως στην ερώτηση του δημοσιογράφου Ρικάρντο Έρμαν από το ιταλικό πρακτορείο ANSA «πότε τίθεται σε εφαρμογή αυτή η ρύθμιση», ο Σαμπόφσκι απαντά φυλλομετρώντας τα χαρτιά του: «Αυτή η ρύθμιση τίθεται σε εφαρμογή… απ’ όσο ξέρω… αμέσως τίθεται σε εφαρμογή, χωρίς καθυστέρηση».

Μια συγκεχυμένη αναφορά του αμήχανου Σαμπόφσκι γίνεται το τηλεοπτικό γεγονός του αιώνα. Τα δυτικά πρακτορεία ειδήσεων μέσα σε λίγα λεπτά και η ανατολικογερμανική τηλεόραση αργότερα αναμεταδίδουν τη συνέντευξη και τα νέα αγνοώντας ή ξεκαθαρίζοντας με δική τους πρωτοβουλία τις ασάφειες και συνοψίζοντας την είδηση στο γεγονός ότι το τείχος άνοιξε.

Οι Ανατολικοβερολινέζοι ακούν τις ειδήσεις από το Δυτικό Βερολίνο, βγαίνουν ο ένας μετά τον άλλο στους δρόμους και κατευθύνονται προς το τείχος. Εκεί συναντούν τους έκπληκτους συνοριοφύλακες και το προσωπικό ελέγχου διαβατηρίων, που δεν είχαν ιδέα για τη νέα ρύθμιση και είχαν τόσα χρόνια εκπαιδευτεί να θεωρούν το τείχος ιερό και απαραβίαστο. Αρχικά καλούν τον κόσμο να φύγει και να απευθυνθεί την επόμενη μέρα στις υπηρεσίες έκδοσης διαβατηρίων. Το πλήθος όμως αυξάνεται συνεχώς και αρχίζει να χάνει την υπομονή του. Μπροστά στον κίνδυνο να λιντσαριστούν από τις μάζες το προσωπικό του μεθοριακού φυλακίου Μπόρνχόλμερ Στράσε (Bornholmer Straße) ανοίγει τις πύλες στις 23:00. Σύντομα ακολουθούν και άλλα φυλάκια. Οι εικόνες που μεταδίδονται από την τηλεόραση ενθαρρύνουν και άλλους Ανατολικοβερολινέζους να κατέβουν στο τείχος πεζοί ή με αυτοκίνητα και να δοκιμάσουν μια βόλτα στο Δυτικό Βερολίνο. Μέχρι το πρωί της 10ης Νοεμβρίου όλες οι πύλες του τείχους έχουν ανοίξει διάπλατα και οι πολίτες τις περνούν χωρίς κανένα έλεγχο.

Οι κάτοικοι του Δυτικού Βερολίνου δέχτηκαν τους πολίτες της ΛΔΓ με ενθουσιασμό. Οι πιο πολλές μπυραρίες στην περιοχή του τείχους πρόσφεραν δωρεάν μπύρα, τα αυτοκίνητα άρχισαν να κορνάρουν και άγνωστοι μεταξύ τους άνθρωποι αγκαλιάζονταν. Μέσα στην ευφορία της βραδιάς σκαρφάλωναν στο τείχος και Δυτικοβερολινέζοι, ενώ άλλοι περνούσαν από την απροσπέλαστη ως τότε Πύλη του Βραδεμβούργου. Μόλις έγινε γνωστό ότι άνοιξε το τείχος, η δυτικογερμανική Ομοσπονδιακή Βουλή στη Βόννη διέκοψε τη συνεδρίαση, που αφορούσε στη συζήτηση του προϋπολογισμού. Μερικοί βουλευτές τραγούδησαν αυθόρμητα τον Εθνικό Ύμνο.

Η επανόρθωση του λάθους από την πλευρά του κράτους ήταν αδύνατη χωρίς τη χρήση βίας. Αν και έγιναν τέτοιες σκέψεις στα ηγετικά κλιμάκια της κυβέρνησης και του κόμματος, τελικά επικράτησε η σύνεση και η αποδοχή των τετελεσμένων.

Βερολίνο 2009, μνήμες τείχους

Τις φωτογραφίες έστειλε ο Δημήτρης Θεοδόσης.

Δημοσιεύματα του tvxs σχετικά με το τείχος του Βερολίνου

Τα «φαντάσματα» επιστρέφουν 20 χρόνια μετά την πτώση του τείχους

«Από ποια πλευρά έπεσε, τελικά, το Τείχος του Βερολίνου»; διερωτάται, αρθρογράφος της «Γουόλ Στριτ Τζόρναλ» εκφράζοντας την απορία του για το γεγονός ότι, 20 χρόνια μετά τη γερμανική επανένωση, τα παλιά φαντάσματα μοιάζουν ζωντανά, ενώ το ανερχόμενο γερμανικό κόμμα «Αριστερά» του Οσκαρ Λαφοντέν «παραπέμπει, προγραμματικά, περισσότερο στη Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Καρλ Λίμπκνεχτ». Του Πέτρου Παπακωνσταντίνου από την εφημερίδα «Καθημερινή της Κυριακής».

«Μη δίνεις σημασία τι λέμε, το Τείχος δεν πρέπει να πέσει»

Σε μια ανεπίσημη συνομιλία το 1989, η οποία έχει καταγραφεί σε άκρως απόρρητα έγγραφα του Κρεμλίνου, η «Σιδηρά Κυρία» Μάργκαρετ Θάτσερ είχε ζητήσει από τον τότε σοβιετικό ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, να αγνοήσει την επίσημη θέση της Βρετανίας και να κάνει ό,τι μπορεί για να σταματήσει την επανένωση της Δυτικής και της Ανατολικής Γερμανίας.

Δημόσια καραόκε μπροστά στο… τείχος του Βερολίνου

Στο σημείο της πάλαι ποτέ «νεκρής ζώνης» του τείχους του Βερολίνου, ανάμεσα στο τείχος και τον παλιό φράχτη, οργανώνονται σήμερα καθημερινές γιορτές μουσικής και κεφιού: ένα αυτοσχέδιο ποδήλατο-καραόκε, γίνεται πόλος έλξης των ερασιτεχνών τραγουδιστών από όλες τις γειτονιές της πόλης.

Στην 20η επέτειο της πτώσης του τείχους ο Μαντέλα

Στις εκδηλώσεις για την 20η επέτειο από την πτώση του Βερολίνου συμμετέχει μαζί με την οικογένειά του ο ιστορικός ηγέτης της Νοτίου Αφρικής Νέλσον Μαντέλα.

Η οικογένεια Μαντέλα έχει στείλει τα δικά της κομμάτια, για το γιγαντιαίο ντόμινο που θα στηθεί στη Γερμανική πρωτεύουσα, σε σημείο του Τείχους του Βερολίνου, συμβολίζοντας την πτώση του.

«Τουλάχιστον 136 ήταν οι νεκροί στο Τείχος του Βερολίνου»

Τουλάχιστον 136 άνθρωποι βρήκαν τον θάνατο στο Τείχος του Βερολίνου έως την πτώση του το 1989, σύμφωνα με έκθεση ειδικών που δημοσιεύθηκε για να συμπέσει χρονικά με την 48η επέτειο της κατασκευής του στις 13 Αυγούστου 1961.

Γερμανία: «Καλύτερα ΜΕ το Τείχος»

Η πλειοψηφία των Ανατολικογερμανών υποστηρίζουν ότι η ζωή ήταν καλύτερη επί κομουνισμού. Αυτό, τουλάχιστον, έδειξαν τα αποτελέσματα έρευνας που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στη Γερμανία.

Προβληματίζει η διατήρηση της μνήμης για το Τείχος του Βερολίνου

Η Πύλη του Βανδεμβούργου, που χώριζε το Βερολίνο, και το Σημείο Ελέγχου Charlie, όπου βαριά οπλισμένοι στρατιώτες των Συμμάχων και Κομμουνιστές συνοριοφύλακες αντιμετώπιζαν ο ένας τον άλλον, υπήρξαν σύμβολα του Ψυχρού Πολέμου. Σήμερα, μπροστά από την Πύλη του Βραδεμβούργου γίνεται αναπαράσταση εκείνης της εποχής.

Το νέο τείχος του Βερολίνου

Στο καταπράσινο προάστιο του Βερολίνου, Potsdam, οι κάτοικοι βιώνουν μία μακροχρόνια έχθρα μεταξύ των αρχών και των ιδιοκτητών πλούσιων βιλών. Στην τελευταία σύγκρουσή τους, οι ιδιοκτήτες μπλόκαραν ένα “μονοπάτι” στο οποίο εντοπίζονται τα ίχνη της διαδρομής του πρώην τείχους του Βερολίνου.

Το τείχος του Βερολίνου ξαναβρίσκει τα χρώματά του

9 Νοεμβρίου 1989, το τείχος του Βερολίνου πέφτει. Ένα χρόνο αργότερα, εκατοντάδες καλλιτέχνες διακοσμούν με έργα τους ένα μεγάλο τμήμα του. Με το πέρασμα του χρόνου πολλά απο τα έργα αλλοιώθηκαν ή και καταστράφηκαν. Η αποκατάσταση των έργων της “Gallery Est Side”, όπως ονομάστηκε, ξεκίνησε την Τρίτη.

Το τείχος του Βερολίνου σε γιγαντιαία ντόμινο

Περισσότερα από 1000 γιγαντιαία ντόμινο θα τοποθετηθούν κατά μήκος ενός τμήματος της γραμμής που κάποτε χώριζε την Ανατολική από τη Δυτική Γερμανία. Αφορμή, η 20η επέτειος από την πτώση του τείχους του Βερολίνου.

Νοσταλγεί τη ζωή πριν την πτώση του Τείχους ο Πούτιν

Ο Ρώσος πρωθυπουργός, Βλαντίμιρ Πούτιν, δήλωσε σε συνέντευξή του στο ρωσικό τηλεοπτικό δίκτυο NTW ότι του άρεσε η ζωή που έκανε στην πρώην κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία, όπου ήταν η έδρα του ως αξιωματικός της KGB, μέχρι την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989.

Οι συνεντεύξεις του Τείχους του Βερολίνου

Με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την ιστορική Πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το δίκτυο Al Jazeera συζητά με τον ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Τζωρτζ Μπους.

«Καλή η επανένωση των δύο Γερμανιών»

Είκοσι χρόνια μετά από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το 86% των Γερμανών θεωρεί ότι η επανένωση ήταν μια καλή απόφαση, αλλά περίπου οι μισοί πολίτες (48%) εκτιμούν ότι με την επανένωση η κοινωνία έγινε πιο άδικη, αναφέρεται σε δύο δημοσκοπήσεις που δημοσιοποιήθηκαν σήμερα.

«Υπερήφανος» για τον ρόλο του στην πτώση του Τείχους ο Γκορμπατσόφ

Υπερήφανος, δήλωσε ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ενωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, για τον ρόλο που είχε στην πτώση του τείχους του Βερολίνου πριν από 20 χρόνια.

Διαδικτυακή ανθρώπινη αλυσίδα στη θέση του Τείχους του Βερολίνου

Το σχηματισμό μέσω του διαδικτύου μιας ανθρώπινης αλυσίδας με πολλές χιλιάδες ανθρώπους το βράδυ της 9ης Νοεμβρίου στο Βερολίνο με σκοπό να αναδημιουργήσει στη θέση του Τείχους ένα προσωρινό μνημείο κάλεσε ένας Βρετανός.

1989: Η χρονιά των θαυμάτων

Ο φωτογραφικός φακός απαθανάτισε την πορεία προς την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, στις 9 Νοεμβρίου 1989. Δείτε ορισμένες φωτογραφίες που κατέληξαν να συμβολίζουν την πτώση του ίδιου του κομουνισμού.

Εορτασμοί για την πτώση του τείχους του Βερολίνου

Η Houerswerda, πόλη της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, αναμένεται να είναι το επίκεντρο των εορτασμών που ετοιμάζει η κυβέρνηση της καγκελαρίου Αγκέλας Μέρκελ για την συμπλήρωση 20 χρόνων από την πτώση του τείχους του Βερολίνου τον ερχόμενο Νοέμβριο.

Μοναδικές φωτογραφίες της καθημερινής ζωής στην Ανατ. Γερμανία

Με τη συμπλήρωση είκοσι ετών από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ήρθε στο φως της δημοσιότητας ένα τεράστιο φωτογραφικό αρχείο, του δασκάλου Manfred Beier, το οποίο καταγράφει την καθημερινή ζωή στην Ανατολική Γερμανία. Οι 60.000 φωτογραφίες, που ανακαλύφθηκαν στο υπόγειο του σπιτιού του, αποτελούν ένα μοναδικό ντοκουμέντο για τη ζωή στην κομουνιστική πλευρά της Γερμανίας.

Το «φάντασμα» του Τείχους συνεχίζει να διχάζει το Βερολίνο

Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου και την επανένωση Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας, τα απομεινάριά του στο σημείο κατάρρευσης εξακολουθούν να προκαλούν. Πολλοί είναι εκείνοι που επιθυμούν τη χάραξη μιας ενιαίας ιστορίας για τη «νέα» Γερμανία, οι παλιές πληγές, ωστόσο, απαιτούν χρόνο για να θεραπευτούν.

Γερμανία: Ένας στους δέκα λυπάται για την πτώση του τείχους

Είκοσι χρόνια μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, μόνο το 24% των πρώην Ανατολικογερμανών πιστεύει ότι έχει μεγάλη σημασία το γεγονός ότι μπορεί να ζει σε μια δημοκρατική κοινωνία, ενώ ένας στους δέκα λυπάται που δεν υπάρχει πια η Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία.

Τείχη: Από το Βερολίνο στη Λευκωσία

Στις 11 Νοεμβρίου του 1989 η London Herald έγραφε πως η πτώση του Βερολινέζικου τείχους σηματοδοτούσε και την αρχή του τέλους για τον Κομμουνισμό. Βέβαια, τα πράγματα αποδείχτηκαν πολύ πιο περίπλοκα στη συνέχεια, και η περίφημη διατύπωση του Φουκουγιάμα περί του «τέλους της ιστορίας» απλά δικαίωσε όσους κάγχασαν μαζί της από την πρώτη στιγμή.

Μέρκελ: Έκανα σάουνα όταν έπεσε το Τείχος

Η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκέλα Μέρκελ μίλησε στο τηλεοπτικό δίκτυο ARD για τη δική της μαρτυρία από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Η κ. Μέρκελ είπε ότι δεν βίωσε την ιστορική εξέλιξη, γιατί «όπως κάθε Πέμπτη», χαλάρωνε στη σάουνα.