Η πεποίθηση ότι για τη σημερινή οικονομική κατάσταση ευθύνονται όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις, αλλά και το γεγονός ότι «ως πολίτες δεν σκεφτόμαστε μακροπρόθεσμα», εκφράζεται μέσα από σχετική έρευνα της Vprc. Σε αυτό το πλαίσιο, διαπιστώνεται έντονη ανασφάλεια και απαισιοδοξία από τους εργαζόμενους. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος προσέγγισης της κρίσης από τμήμα νεότερων ανδρών ελαστικά εργαζόμενων. Η έρευνα διενεργήθηκε με τη μέθοδο των ομαδικών συζητήσεων (9 με 10 άτομα), το Φεβρουάριο, στην Αθήνα. Συμμετείχαν άνδρες και γυναίκες που βρίσκονται σε καθεστώς: εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, ελαστικής απασχόλησης, εργασίας σε ΔΕΚΟ, ανεργίας.

Ποιες είναι οι αιτίες της οικονομικής κρίσης

―Οι πολιτικές όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων, η κακοδιαχείριση, οι σπατάλες (όλοι)
―Η διαφθορά, η ατιμωρησία, η φοροδιαφυγή και η απουσία ελεγκτικών μηχανισμών (Γυν/αν) (Γυν/ιδ) (Ανδ/ιδ) (Ανδ/Δεκο) (Γυν/Δεκο)
―Η μακροχρόνια απουσία ανάπτυξης, επενδύσεων και παραγωγής (Ανδ/ελ)(Γυν/ελ) (μεμ.Γυν/ιδ) (μεμ.Ανδ/αν)
―Το γεγονός ότι σαν πολίτες δεν σκεφτόμαστε μακροπρόθεσμα… φάγαμε τις επιδοτήσεις π.χ. αγρότες, φοροδιαφεύγουμε, καταναλώναμε με πλαστικό χρήμα (Γυν/ελ) (Γυν/ιδ) (μεμ.Ανδ/αν)
―Η ένταξη στο Ευρώ, αυξήθηκαν οι τιμές σε όλα τα προϊόντα και οι μισθοί παρέμειναν στάσιμοι (σημαντικό τμήμα Ανδ/Δεκο) (Ανδ/ελ)

Όπως προκύπτει, για την οικονομική κρίση ευθύνονται κυρίως οι πολιτικές όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων, η κακοδιαχείριση, οι σπατάλες. Παράλληλα, «το γεγονός ότι ως πολίτες δεν σκεφτόμαστε μεσοπρόθεσμα… φάγαμε τις επιδοτήσεις κλπ». «Σπατάλη», «κατάχρηση», «κομπίνα και απατεωνιά», «μεγάλα συμφέροντα» και «απουσία επενδύσεων» εντοπίζουν επιπλέον οι συμμετέχοντες στην έρευνα ως αιτίες της σημερινής κρίσης.

Ποιες είναι οι αιτίες της οικονομικής κρίσης: Αποσπάσματα

«Υπάρχει οικονομική κρίση και αυτό είναι απόρροια πολλών ετών. Δεν μιλάμε για την προηγούμενη κυβέρνηση ή την προπροηγούμενη… Δεν φταίει όμως μόνο η κορυφή του συστήματος οι πολιτικοί. Το ψάρι λένε βρωμάει από το κεφάλι … Δηλαδή φταίνε και οι Έλληνες πολίτες που κάνουν κατάχρηση των πάντων. Αλλά βέβαια όταν βλέπεις τους πολιτικούς και αυτούς που ψηφίζεις να κάνουν αυτά, λες και εσύ τι θα γίνει αν εγώ το κάνω σε μικρότερο βαθμό!» (Γυν/ιδ)
«Φοροδιαφεύγουν από παντού και δεν μιλάμε για έναν δικηγόρο ή ένα γιατρό, εδώ φοροδιαφεύγουνε εταιρίες μεγάλες…» – «Αυτό λέμε οι μεγάλοι βρίσκουν τα παραθυράκια τους και διαφεύγουνε» (Γυν/αν)
«Είναι πολιτικές οι ευθύνες. Αφορούν και τα 2 μεγάλα κόμματα που κυβέρνησαν την χώρα μας μετά την αντιπολίτευση. Πολλά χρήματα έχουν φαγωθεί από αυτά που μας δόθηκαν.»–«Σπατάλη.»- «Με λίγα λόγια είμαστε η χώρα της κομπίνας και της απατεωνιάς. Ο καθένας μπορεί να κάνει ο,τιδήποτε.» (Ανδ/ιδ)
«Το πρόβλημα είναι σοβαρό, η έλλειψη επενδύσεων, δεν δημιουργούνται καινούριες θέσεις εργασίας…από κει ξεκινάνε όλα…» (Ανδ/αν)
«Τα λεμόνια που έρχονται από την Αργεντινή κοστίζουν10 λεπτά γιατί έχουν χαμηλό νόμισμα και εμάς εδώ οι δικοί μας παραγωγοί τους κοστίζουν 80-90 λεπτά. Πώς θα τους ανταγωνιστείς;»- «Διαφθορά, και δεν έχει τιμωρηθεί κανείς.»–«και σου ζητάνε να ματώσεις εσύ και οι άλλοι που τα έφαγαν είναι μια χαρά» – «Περνάνε πλουσιοπάροχα»–«Με τα αυτοκινητάκια τους και τις βίλες τους.» (Ανδ/Δεκο)
«Η κακή διακυβέρνηση και τα μεγάλα συμφέροντα», «το τραπεζικό σύστημα για μένα είναι πολύ ισχυρός παράγοντας της κατάστασης αυτής.» (Γυν/Δεκο)

Ο φόβος της απόλυσης ή της παύσης συνεργασίας με τη λήξη της σύμβασης αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό αυτή την περίοδο στον εργασιακό τομέα, ιδίως για τους ιδιωτικούς υπάλληλους ή τους ελαστικά εργαζόμενους (βλ.σχετικό πίνακα).

Η οικονομική κρίση στην καθημερινότητα (1)

Έντονη ανασφάλεια και απαισιοδοξία για το μέλλον παρατηρείται σε όλες τις κατηγορίες των συμμετεχόντων. Ωστόσο παρατηρούνται κάποιες διαφοροποιήσεις στον υποκειμενικό τρόπο που βιώνουν την κρίση οι διαφορετικές κατηγορίες των εργαζομένων.

―Ιδιωτικοί Υπάλληλοι: Βιώνουν ιδιαίτερα έντονα το φόβο της απόλυσης. Η καθημερινή ανασφάλεια στους χώρους εργασίας αποτελεί γενικευμένο φαινόμενο. Ταυτόχρονα οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα επισημαίνουν ότι αναγκάζονται να δεχτούν περαιτέρω επιδείνωση των εργασιακών τους συνθηκών π.χ. παραπάνω απλήρωτες υπερωρίες προκειμένου να μην χάσουν την εργασία τους.
―Ελαστικά Εργαζόμενοι: Ο φόβος και η αβεβαιότητα σε σχέση με την ανανέωση των συμβάσεων εντείνεται ιδιαίτερα στην παρούσα οικονομική συγκυρία. Το καθεστώς ανασφάλειας και οι μειωμένες αποδοχές αποτρέπουν τους ελαστικά εργαζόμενους από οποιοδήποτε μακροπρόθεσμο σχεδιασμό ζωής, γεγονός που διαμορφώνει ένα έντονο αίσθημα αδιεξόδου και στασιμότητας. Ταυτόχρονα αναφέρεται ότι η εκμετάλλευση και η καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων των ελαστικά εργαζόμενων εντείνεται περαιτέρω στις δεδομένες συνθήκες (ιδιαίτερα σε σχέση με τις υπερωρίες). Κάθε μέρα μετριόμαστε στη δουλειά να δούμε πόσοι λείπουν… Δεν μπορώ να ονειρευτώ, να παντρευτώ, να φύγω από το σπίτι των γονιών μου…

Δεν έχουν βιώσει ακόμη με έντονο τρόπο τις επιπτώσεις από την κρίση, δηλώνουν εργαζόμενοι σε ΔΕΚΟ. Συνώνυμο του αποκλεισμού από την εργασία σημαίνει η σημερινή συγκυρία για τους άνεργους. Πάντως, μέρος των νεότερων ανδρών ελαστικά εργαζόμενων «αντιπαραβάλλει στο γενικευμένο φόβο την ανάγκη μιας αντικαταναλωτικής κουλτούρας», με αναφορές όπως «δεν μπαίνω στο τριπάκι ότι όλα είναι χάλια, το θέμα είναι να περνάς καλά με λίγα» –πίνακας στη σελ.15.

Η οικονομική κρίση στην καθημερινότητα (2)

Ωστόσο τμήμα των νεότερων ανδρών ελαστικά εργαζόμενων δεν βιώνει τόσο απαισιόδοξα την κατάσταση… και αντιπαραβάλλει στον γενικευμένο φόβο την ανάγκη μιας αντι-καταναλωτικής κουλτούρας. «Δεν μπαίνω στο Τριπάκι ότι όλα είναι χάλια, το θέμα είναι να περνάς καλά με λίγα», «μειώνω τις καταναλωτικές μου ανάγκες».

Άνεργοι: η οικονομική κρίση είναι για αυτή την κατηγορία πολιτών συνώνυμο της ανεργίας. Η απόγνωση και η απελπισία αποτελούν τα βασικά συναισθήματα που βιώνουν οι Άνεργοι και ιδιαίτερα οι μεγαλύτεροι σε ηλικία.

Εργαζόμενοι ΔΕΚΟ: Οι εργαζόμενοι των ΔΕΚΟ βρίσκονται σε καλύτερη θέση από τις υπόλοιπες κατηγορίες καθώς όπως δηλώνουν δεν έχουν ακόμα βιώσει έντονα την οικονομική κρίση. Ωστόσο, ιδιαίτερα οι Γυναίκες επισημαίνουν ότι έχουν ήδη “γευτεί” την οικονομική στενότητα λόγω των συνεχών αυξήσεων στις τιμές των καταναλωτικών αγαθών.

Γυναίκες, μεγαλύτεροι σε ηλικία και άνεργοι πτυχιούχοι εμφανίζονται ως οι πληθυσμιακές κατηγορίες που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες.

Η οικονομική κρίση στην καθημερινότητα (3)

Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι:
Στον ιδιωτικό τομέα, το σκηνικό της ανεργίας και των απολύσεων επιβαρύνει και προβληματίζει εντονότερα συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες:
-Τις γυναίκες, που βρίσκονται σε δυσμενέστερη θέση καθώς η διάκριση εις βάρος τους λόγω των υποχρεώσεων της μητρότητας φαίνεται ότι εντείνεται περαιτέρω στις συνθήκες της κρίσης. Χαρακτηριστικό είναι ότι στη δυσκολία εξεύρεσης εργασίας λόγω μητρότητας αναφέρθηκαν όλες οι ομάδες των γυναικών πλην των ΔΕΚΟ.
-Τους μεγαλύτερους σε ηλικία, καθώς σύμφωνα και με τους ερωτώμενους οι εργοδότες αναζητούν συνήθως εργαζόμενους που δεν ξεπερνούν την ηλικία των 30-35.
– Τους άνεργους πτυχιούχους, που οι πιθανότητες να απορροφηθούν στο αντικείμενο τους φαντάζουν ακόμα λιγότερες λόγω της κρίσης… «Κρύβω τα πτυχία μου από το βιογραφικό…».

«Η κρίση μας κάνει να μένουμε στα σπίτια μας πολλοί 30άρηδες – 35άρηδες… δεν μπορείς να ξεφύγεις, να ανοίξεις τα φτερά σου…»

Η οικονομική κρίση στην καθημερινότητα: Αποσπάσματα

«Αυτό που βιώνω πιστεύω και όλοι μας είναι ότι δεν μπορείς να ξεφύγεις δηλαδή ότι έχεις πέσει τόσο χαμηλά να πω ένα απλό παράδειγμα στο σπίτι μπορεί να μπαίνουν 4 μισθοί και να μην μπορείς να κάνεις τίποτα να ζήσεις τίποτα παλιότερα εγώ θυμάμαι ότι έμπαινε ένας μισθός και ζούσαμε όλοι.»- «’Οταν δεν δουλεύεις full time και παίρνεις ένα μισό μισθό που να τα βγάλεις πέρα»- «η οικονομική κρίση μας κάνει κιόλας να είμαστε στα σπίτια μας πολλοί 30άρηδες 35άρηδες το οποίο είναι πλέον κακουργηματικό… δεν μπορείς να ξεφύγεις να ανοίξεις τα φτερά σου, δεν σου επιτρέπουν καν να έχεις χώρο.»- «όσο στενεύει ο χρόνος περνάνε τα χρόνια και δεν υλοποιείς αυτά που έχεις σπουδάσει ή αυτό που έχεις σκεφτεί να κάνεις και κλείνει ο τοίχος και έρχεται κοντά σου κοντά σου» – «προς το παρόν λέμε να πάμε καλά και τον επόμενο μήνα ή το επόμενο 8μηνο όχι για τα επόμενα 5 χρόνια π.χ. για να πάρω ένα αυτοκίνητο καινούριο… στο 8μηνο σου ή στο 3μηνο σου αυτά τελειώνουν τα όνειρα σου»– «προσπαθώ να καταναλώνω συνειδητά όσο το δυνατό λιγότερο»- «Ξέρεις τι μου είπανε εμένα ο προϊστάμενος που έχω αν φύγεις άμμος θα πέσουν οι άνθρωποι εκατομμύρια» – «δεν είναι πλέον θέμα αν το νοιώθεις στο λένε ξεκάθαρα, είσαι τίποτα!»- «Σαν να δίνεις κάθε μέρα εξετάσεις αν αποτύχεις1-2 μέρες…» (Ανδ/ελ)
«Την κρίση την ζούμε καθημερινά… πηγαίνοντας στο σούπερ μάρκετ…και έχουμε μειώσει τις εξόδους μας και τα δώρα που κάνουμε στο φίλο μας ή τον άνδρα μας ή στην μητέρα μας. Αλλά και ψυχολογικά, την αβεβαιότητα, την αμφιβολία, ότι είσαι τυχερός που εργάζεσαι, ότι είσαι από τους τυχερούς και μπράβο σου αλλά ξέρεις κάτι, για να επιβιώσει στη δουλειά σου πρέπει να καθίσεις μέχρι τις 10 το βράδυ χωρίς υπερωρία γιατί είσαι από τους τυχερούς μη ξεχνάς, γιατί αλλιώς βρίσκω άλλον για την θέση σου» – «Ναι, ναι- Ούτε να αρρωστήσεις δεν μπορείς» – «αρχίζω να νιώθω σαν μαύρος που μας έχουμε με αλυσίδες, και λέμε ευχαριστούμε που έχουμε την υγεία μας και μπορούμε να δουλέψουμε και άλλη μια μέρα, για να κάνει ο πλούσιος τα λεφτά του περισσότερα» (Γυν/ιδ)
«Εμένα αυτό που με απασχολεί είναι η σταθερότητα στην εργασία, από εκεί και πέραν κάποιος μου λέει ότι έστω θα είμαι με τις συμβάσεις με το που θα λήγει θα ανανεώνεται, δεν θέλω να έχω μονιμότητα αλλά να είμαι σίγουρη ότι θα ανανεωθεί» (Γυν/ελ)

«Θέλουν άτομα τα οποία θα δουλεύουν 12 – 14 ώρες, οπότε σου λέει ένας 26αρης – 27αρης μπορεί»

Η οικονομική κρίση στην καθημερινότητα: Αποσπάσματα (2)

«Με αυτό κοιμάσαι με αυτό ξυπνάς, αν κοιμάσαι… αυτές τις 4ώρες που κοιμάμαι μόλις ανοίξω τα μάτια μου αυτό μου έρχεται στο μυαλό πριν κλείσω τα μάτια μου αυτό σκέφτομαι τι θα κάνω πως θα μπορέσω να επιβιώσω πως θα τα βγάλω πέρα. Το μέλλον μου το βλέπω θολό ένα τούνελ που είναι μαύρο στο τέλος κι εγώ προχωράω προχωράω και όσο προχωράω τόσο πιο μαύρο γίνεται» – «Το τραγικό είναι στα 50 σου να μην μπορείς, να πρέπει να σε συντηρήσει να σε υποστηρίξει ακόμα η μάνα σου και ο πατέρας σου…έχω την σύνταξη του άντρα μου αλλά δεν βγαίνω και με υποστηρίζει μητέρα μου τώρα δηλαδή ξαφνικά στα 50 χρειάζομαι την υποστήριξη της μητέρας μου» (Γυν/αν)
«…Ρωτούσα που είναι ο Δημήτρης, τον απολύσανε μου έλεγαν. Πήγαινα κάθε μέρα και κάποιον είχαν διώξει…» – «έχουν διώξει 20 άτομα στην δουλειά μου σε 6μήνες» – «Στην προηγούμενη δουλειά μου στο τέλος του κάθε μήνα τσεκάραμε να δούμε ποιος θα φύγει.» – «Έτσι και εμείς ρίχναμε κλήρο» (Ανδ/ιδ)
«επειδή όλες είμαστε ΔΕΚΟ, ο μισθός ήταν και είναι ο ίδιος. Ακόμη δεν έχουμε καταλάβει μείωση επιδομάτων, αύξηση ορίου ηλικίας. Εγώ τουλάχιστον δεν έχω καταλάβει. Η κρίση στην αγορά σχετικά με τα εισοδήματά μας δεν τα έχει επηρεάσει ακόμα γιατί είμαστε σταθεροί. Στα έξοδα που γίνονται όμως διαπιστώνω ότι οι μέρες που μένουν για την επόμενη πληρωμή είναι πολλές, υπάρχει μια διαρροή ανεξέλεγκτη»- «Δεν προλαβαίνεις να χρησιμοποιήσεις τα λεφτά, εξαφανίζονται…» (Γυν/Δεκο)
«εμείς είμαστε ΔΕΚΟ και δεν μας πιάνει τόσο ακόμα»–«Πιστεύω ότι από τον άλλο μήνα που θα μας κάνουν περικοπές θα το καταλάβουμε. Γιατί υπάρχει κόσμος έξω που δεν έχει δουλειά»(Ανδ/Δεκο)
«Βγαίνουν αγγελίες αλλά αν δουν παντρεμένη με παιδί δεν ασχολούνται καν» -«Ναι μέχρι 35 σου λέει» –«Εγώ προσωπικά δεν ξέρω για την κάθε κυρία έχω πάρει τους δρόμους Πειραιά Αθήνα Περιστέρι και πηγαίνω παντού για να βρω κάπου μετά από τόσα χρόνια με τέτοια πείρα δουλειάς κάπου τέλος πάντων πρέπει κι εγώ να βρω δυστυχώς όταν ακούν 32 χρονών και με παιδί» – «Θέλουν άτομα τα οποία θα δουλεύουν 12-14 ώρες οπότε σου λέει ένας 26άρης 27 μπορεί» (Γυν/αν)

Δείτε αύριο το 2ο μέρος της έρευνας: «Να φορολογήσουν τους πλούσιους».