Η επιστροφή στις ρίζες, το σύνηθες καταφύγιο όλων των ηττημένων κομμάτων εξουσίας, δεν πρόκειται να λειτουργήσει στην περίπτωση
της Νέας Δημοκρατίας. Το αφήγημα του Εμφυλίου έχει πια τελειώσει, ο εθνικισμός δεν αποτελεί αποκλειστικότητα της συντηρητικής παράταξης και η διαφαινόμενη απομάκρυνση από τον κεντρώο χώρο την εγκλωβίζει σε μια αδιέξοδη διαμάχη με τον Λαϊκό Ορθόδοξο Συναγερμό.

Του Μ. Καρασαρίνη στην εφημερίδα το «Βήμα», 27/06/2010

Ο κ. Θάνος Βερέμης, καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας της Νεότερης Ελλάδας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου των Αθηνών, προσεγγίζει τις εξελίξεις στη Νέα Δημοκρατία με διαφορετική ματιά.

«Υπάρχει διακριτή συντηρητική ιδεολογία στην Ελλάδα;». Εξαρχής ο Θάνος Βερέμης θέτει ο ίδιος το μείζον θέμα που αντιμετωπίζει ο συγκεκριμένος χώρος και στο οποίο, για το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας τουλάχιστον, η απάντηση είναι κρίσιμης σημασίας. «Η συντηρητική ιδεολογία στην Ελλάδα τείνει να γίνει ενιαία, καλύπτοντας έναν μεγάλο χώρο που αρχίζει από ένα μέρος της Αριστεράς και φτάνει ως τη Δεξιά. Συνεκτικό της στοιχείο είναι η διατήρηση ενός κράτους- τροφού, ενός κράτους που θα ταΐζει τους πολίτες. Το πρόβλημα της σημερινής Δεξιάς είναι ότι ο εθνικισμός, κάποτε προνόμιο και αποκλειστικότητά της, διαχέεται πλέον τόσο στην Κεντροαριστερά όσο και στο ΚΚΕ. Και το πρόβλημα του συνεδρίου της ΝΔ είναι ότι επαναφέρει στο προσκήνιο ένα λιγότερο κεντρώο στοιχείο: ο κ. Αντώνης Σαμαράς βλέπει ως αντιπάλους τον κ. Γιώργο Καρατζαφέρη και τον Λαϊκό Ορθόδοξο Συναγερμό και επιθυμεί να επαναπατρίσει τις ψήφους του. Οι περισσότεροι “νοικοκυραίοι” ψηφοφόροι ωστόσο προσβλέπουν στο ΠαΣοΚ. Οχι μόνο διότι η προηγούμενη κυβέρνηση υπήρξε μια τεράστια αποτυχία, οδηγώντας ταχύτερα τη χώρα προς μια προπτωχευτική κατάσταση, αλλά και γιατί το ΠαΣοΚ του κ. Γιώργου Παπανδρέου τείνει προς μια “συντηρητική νοικοκυροσύνη”. Η καταψήφιση των οικονομικών μέτρων ενδεχομένως εκχωρεί στον κ. Παπανδρέου ένα μεγάλο τμήμα εκλογέων της ΝΔ, οι οποίοι τα βλέπουν ως απαραίτητα· παρόμοια άλλωστε είχε επαγγελθεί και ο κ. Καραμανλής προ των τελευταίων εκλογών και αυτά υπερψήφιζαν όσοι τον επέλεξαν. Η στάση αυτή πιθανόν να τέρπει τη λαϊκιστική Δεξιά· εκείνη όμως τάσσεται ήδη υπέρ του κ. Καρατζαφέρη. Γιατί να ψηφίσουν τον κ. Σαμαρά, όταν έχουν τον αυθεντικό λαϊκιστή;».

Επιστροφή στις βασικές αξίες;

Οι σημερινές προοπτικές στον χώρο της συντηρητικής παράταξης δεν μοιάζουν να οδηγούν σύντομα στην εξουσία. Ωστόσο, αν κάποιοι περιμένουν αναδιατάξεις του εσωτερικού της πολιτικού σκηνικού μάλλον θα απογοητευτούν. «Δεν θα έβλεπα αναδιάταξη δυνάμεων στον χώρο της ελληνικής Δεξιάς. Αν για παράδειγμα ισχύσει η φημολογία περί κόμματος της κυρίας Ντόρας Μπακογιάννη, αυτό απλώς θα ανακαταλάβει οχυρά του Κέντρου που απεμπόλησε ο κ. Σαμαράς. Νομίζω ότι η μοίρα της ΝΔ προς το παρόν είναι να παλεύουν οι κκ. Σαμαράς και Καρατζαφέρης για να διαμοιραστούν τα ιμάτια της Δεξιάς. Ενδεχομένως ο κ. Σαμαράς να πιστεύει ότι υπάρχουν ατέλειωτες δεξαμενές ψηφοφόρων εκεί· προσωπικά δεν τις βλέπω. Αν τώρα- έπειτα από πέντε, επτά, δέκα χρόνια λιτότητας και ταλαιπωριώνο κ. Σαμαράς ή κάποιος άλλος ηγέτης της ΝΔ- ενδεχομένως, λέω ένα όνομα τώρα, ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης- μπορέσει να καλύψει έναν ευρύ χώρο από το Κέντρο ως τα Αριστερά του κ. Καρατζαφέρη, αυτός θα διεκδικήσει και την εξουσία».

Η επιστροφή στις βασικές αξίες ωστόσο, τρέχουσα φροντίδα της Νέας Δημοκρατίας, δεν παύει να αποτελεί ανακλαστική αντίδραση κάθε κόμματος εξουσίας την επαύριο μιας δεινής ήττας. Το ζήτημα βέβαια είναι αν προβλέπεται να την οδηγήσει κάπου.

Το υπόβαθρο της ιδεολογίας

Σύμφωνα με τον κ. Βερέμη, η κατανόηση της πορείας της συντηρητικής ιδεολογίας στην Ελλάδα απαιτεί αναγκαστικά να στρέψουμε τη ματιά μας προς τα πίσω- στον 19ο αιώνα. «Οι απαρχές της βρίσκονται ήδη στην περίοδο του σχηματισμού του ελληνικού κράτους. Οι νέοι έλληνες θα προκύψουν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως πρότυπο “κατακερματισμένης κοινωνίας”, σύμφωνα με τον όρο του κοινωνικού ανθρωπολόγου Ερνεστ Γκέλνερ. Μια παρόμοια κοινωνία δεν είναι ευδιάκριτα ταξικά διαστρωματωμένη, όπως η Βρετανία του 19ου αιώνα, είναι κομμένη σαν τον μπακλαβά, για να το πούμε πολύ απλά. Κοινωνικά στρώματα υφίστανται, δεν οργανώνονται όμως πολιτικά σε ταξικά κόμματα, όπως στον ευρωπαϊκό χώρο. Στην Ελλάδα κάθε κόμμα είναι ένα κομμάτι του μπακλαβά και συμπεριλαμβάνει μέλη απ΄ όλα τα στρώματα. Στην ουσία ομοιάζουν με τα προεπαναστατικά αρματολίκια, τα οποία περιελάμβαναν τους πάντες- πολεμιστές, πρόκριτους, βοσκούς, αγρότες, βιοτέχνες. Η κατακερματισμένη κοινωνία λοιπόν είναι ένα εξαιρετικά συντηρητικό σύστημα, σε αντίθεση με την κοινωνία των πολιτών, η οποία επικράτησε στην Ευρώπη».

Το μνημόνιο και η στάση της ΝΔ

Σε μια τέτοιου είδους κοινωνία, και με δεδομένες τις πρόσφατες εκλογικές επιτυχίες ηγετών όπως οι Νικολά Σαρκοζί, Ανγκελα Μέρκελ και Ντέιβιντ Κάμερον, δεν θα ανέμενε κανείς η συντηρητική παράταξη να βρίσκεται και εδώ σε ευνοϊκότερη θέση; «Θα πρέπει να προσέξουμε την εκάστοτε συγκυρία. Στη Βρετανία, για παράδειγμα, λειτούργησε ένα είδος εκλογικού εκκρεμούς έπειτα από 13 χρόνια διακυβέρνησης των Εργατικών. Σε περιόδους ανέχειας και οικονομικής κρίσης βέβαια ο κόσμος ψηφίζει συντηρητικά. Νομίζω όμως ότι η Ελλάδα και τα Βαλκάνια ακολουθούν ένα άλλο κοινωνικό παράδειγμα» επισημαίνει ο κ. Βερέμης. «Η εξέλιξη στη διαστρωμάτωση της πολιτικής ζωής της Δυτικής Ευρώπης είναι διαφορετική. Η κατακερματισμένη κοινωνία είναι μια συναινετική κοινωνία και μόνον εξαιρετικά γεγονότα- καταστροφές, κατοχές, εμφύλιοι πόλεμοι – τη ριζοσπαστικοποιούν. Η εξέλιξη λοιπόν της συντηρητικής παράταξης στην Ελλάδα διαφέρει και εκείνη αναγκαστικά. Σκεφτείτε ότι τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά κόμματα υπερψήφισαν τις διατάξεις του μνημονίου που καταψήφισε η ΝΔ του κ. Σαμαρά! Η έλλειψη συντονισμού με τους τύποις ομοϊδεάτες του αρκεί για να μας υποδείξει ότι στα καθ΄ ημάς επικρατούν άλλα κριτήρια: πώς στο κατακερματισμένο πλαίσιο που ήδη περιγράψαμε οι ομάδες μας θα αντιταχθούν στις ομάδες του αντιπάλου δέους, του κ. Παπανδρέου».

Ο Εμφύλιος,ο Παπάγος και ο Καραμανλής

«Η ήττα οδηγεί στον φονταμενταλισμό» εξηγεί ο κ.Βερέμης «σε μια διάθεση επιστροφής στις ρίζες.Οι ρίζες της ελληνικής Δεξιάς όμως,αυτό που καθόρισε την πορεία της,ήταν ο εμφύλιος πόλεμος.Και οφείλουμε να θυμηθούμε ότι δεν τον κέρδισε μόνη της.Στον Εμφύλιο νίκησε ένας συνασπισμός Κέντρου και Δεξιάς,μια Κεντροδεξιά με πρωθυπουργό ένα παλαιό στέλεχος του βενιζελικού Κόμματος των Φιλελευθέρων,τον Θεμιστοκλή Σοφούλη. Η μεγάλη ισχύς της ελληνικής συντηρητικής παράταξης οφείλεται στη διαχείριση της μετεμφυλιακής ανασυγκρότησης της χώρας.Η έλευση του Αλέξανδρου Παπάγου και του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην εξουσία θα σημάνει τον αποκλεισμό της πρόσβασης σε αυτή από τη φιλελεύθερη- κεντρώα παράταξη και τη νομή της ανασυγκρότησης από τη Δεξιά.Η επιστροφή στις ρίζες της ελληνικής Δεξιάς λοιπόν, με αυτή τη λογική,είναι ανέφικτη.Η ιστορία του Εμφυλίου τελείωσε».