Είναι το παγωτό Häagen-Dazs εξίσου εθιστικό με την ηρωίνη; Ή διαφορετικά, είναι η ηρωίνη τόσο εθιστική όσο το παγωτό Häagen-Dazs; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει το περιοδικό «Time» το οποίο μπορεί να διατυπωθεί και ως εξής: «Η εξάρτηση από την ηρωίνη είναι πιο σοβαρή από την αγάπη για το πρόχειρο φαγητό; Ή η αγάπη για το πρόχειρο φαγητό μπορεί να επιφέρει μια τόσο σοβαρή διαταραχή ώστε να χρειάζεται παρέμβαση;».

Ads

Μια νέα μελέτη, την οποία παρουσιάζει το περιοδικό, ισχυρίζεται ότι μπορεί να μην υπάρχει ξεκάθαρη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις εθιστικές και τις φυσιολογικές αντιδράσεις, και ότι όλοι οι «εθισμοί» ξεκινούν από το ίδιο κέντρο του εγκεφάλου. Η εν λόγω μελέτη δημοσιεύτηκε στο «Archives of General Psychiatry». Συμμετείχαν 39 υγιείς γυναίκες, με κυμαινόμενο βάρος, από λιπόσαρκες έως υπέρβαρες. Οι συμμετέχουσες κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο του πανεπιστημίου Yale σχετικό με τον εθισμό σε τρόφιμα. Γυναίκες με σοβαρές διατροφικές διαταραχές οποιουδήποτε τύπου δεν συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη.

Στη συνέχεια, οι ερευνητές υπό τους Ashley Gearhardt και Kelly Brownell εξέτασαν την εγκεφαλική δραστηριότητα των γυναικών αναφορικά με τα τρόφιμα. Σε ένα από τα τεστ οι γυναίκες κλήθηκαν να κοιτάξουν φωτογραφίες από ένα σοκολατένιο milk shake και από ένα πιο ήπιο ρόφημα με λιγότερες θερμίδες. Σε ένα άλλο τεστ, οι συμμετέχουσες κλήθηκαν να πιουν ένα milk shake με τέσσερις μπάλες παγωτό βανίλια Häagen-Dazs, 2% γάλα και 2 κουταλιές της σούπας σιρόπι σοκολάτας Hershey ή το προϊόν με τις λιγότερες θερμίδες, το οποίο παρασκευάστηκε έτσι ώστε να έχει όσο το δυνατόν λιγότερη γεύση. Για το λόγο αυτό στο ρόφημα δεν χρησιμοποιήθηκε νερό καθώς ενεργοποιεί τους υποδοχείς της γεύσης.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι κατά την προβολή των εικόνων του παγωτού, οι γυναίκες που είχαν τρία ή περισσότερα συμπτώματα εθισμού στα τρόφιμα – όπως ανησυχία ότι συνήθως έχουν φάει περισσότερο απ’ ότι επιτρέπεται ή κατανάλωση φαγητού ως το σημείο της αδιαθεσίας και λειτουργικές δυσκολίες εξαιτίας της υπερπροσπάθειας για τον έλεγχο της υπερκατανάλωσης τροφής – έδειξαν περισσότερη εγκεφαλική δραστηριότητα σε περιοχές που έχουν να κάνουν με την ευχαρίστηση από τις γυναίκες που παρουσίαζαν ένα ή κανένα σύμπτωμα εθισμού.

Οι περιοχές αυτές του εγκεφάλου ήταν οι ίδιες με αυτές που ενεργοποιούνται όταν παρουσιάζονται σε τοξικομανείς εικόνες συνέργων χρήσης ναρκωτικών ή φαρμάκων. Παρομοίως με τους χρήστες ουσιών, οι συμμετέχουσες που παρουσιάζαν συμπτώματα εθισμού έδειξαν μειωμένη δραστηριότητα σε περιοχές του εγκεφάλου που έχουν να κάνουν με τον αυτοέλεγχο, όταν έτρωγαν πραγματικά το παγωτό. Με άλλα λόγια οι γυναίκες με συμπτώματα εθισμού είχαν περισσότερες προσδοκίες ότι το milk shake θα ήταν νόστιμο και ευχάριστο όταν ανέμεναν να το καταναλώσουν και λιγότερο ικανές να σταματήσουν να το πίνουν τη στιγμή που είχαν ήδη ξεκινήσει.

Το ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι ότι σε αντίθεση με τους τοξικομανείς, οι συμμετέχουσες με περισσότερα συμπτώματα εθισμού δεν έδειξαν μείωση της δραστηριότητας στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ευχαρίστηση όταν τελικά έφαγαν πραγματικά το παγωτό. Οι χρήστες φαρμάκων τείνουν να αποκομίζουν όλο και λιγότερη ευχαρίστηση από τη χρήση των ναρκωτικών κατά την πάροδο του χρόνου. Θέλουν όλο και περισσότερο να κάνουν χρήση ναρκωτικών αλλά τα απολαμβάνουν όλο και λιγότερο αναπτύσσοντας έτσι καταναγκαστική συμπεριφορά. Ωστόσο, σύμφωνα με τους ερευνητές, είναι δυνατό η αντοχή αυτή να μπορεί να ιδωθεί μόνο σε άτομα με σοβαρές εξαρτήσεις κι όχι σε άτομα με ήπια συμπτώματα.

Οι μελετητές διαπίστωσαν επιπλέον ότι τα συμπτώματα εθισμού στα τρόφιμα και οι αντίστοιχες αντιδράσεις του εγκεφάλου δεν σχετίζονται με το βάρος. Υπήρχαν υπέρβαρες γυναίκες που δεν είχαν εμφανίσει συμπτώματα εθισμού και αντίστροφα γυναίκες με φυσιολογικό σωματικό βάρος που είχαν αναπτύξει. Συνεπώς το “γιατί” αναφορικά με έναν εθισμό δεν είναι εύκολο να απαντηθεί. Συνεπάγονται μεταβολές όχι μόνο στο επίπεδο της επιθυμίας αλλά και στο επίπεδο της ικανότητας για τον έλεγχο των εν λόγω επιθυμιών. Κι αυτοί οι παράγοντες μπορεί να μεταβληθούν ανάλογα με τις κοινωνικές καταστάσεις ή το στρες που βιώνει ένα άτομο.

Εν τέλη, ούτε η ηρωίνη, ούτε τα Häagen-Dazs οδηγούν στον εθισμό για την πλειονότητα των χρηστών κι επιπλέον υπάρχουν κάποιες καταστάσεις που μπορούν να παρακινήσουν άτομα που διαφορετικά έχουν υψηλά επίπεδα αυτο-ελέγχου. Έτσι, οι απαντήσεις για τον εθισμό μπορεί να μη βρίσκονται στις ίδιες τις ουσίες αλλά στη σχέση που τα άτομα έχουν με αυτές και τις καταστάσεις υπό τις οποίες καταναλώνονται.