Οι άνθρωποι εθιζόμαστε στην αγάπη, όπως ακριβώς στα ναρκωτικά σύμφωνα τους επιστήμονες. Απεικονίζοντας τον ανθρώπινο εγκέφαλο και τη δραστηριότητά του, μπορούν ακόμη να καταλάβουν ποιον αγαπάμε ή αν έχουμε κατοικίδιο, ή ακόμη κι αν σωματοποιούμε τη θλίψη μας, όπως όταν πονάμε για κάποιον αγαπημένο που χάσαμε.

Αυτός, ακριβώς, ο εθισμός έχει κάνει τους νευροεπιστήμονες να ενδιαφέρονται για ένα πεδίο που κάποτε κυριαρχούσαν η φιλοσοφία και η ποίηση. Οι νευροεπιστήμονες δίνουν τώρα απαντήσεις για το πώς η αγάπη διαμορφώνει τον εγκέφαλο.

Σύμφωνα με άρθρο της Deutche Welle, έχουν διαπιστώσει ότι ο έρωτας ενεργοποιεί στον εγκέφαλο το αίσθημα της ανταμοιβής και του εθισμού, όπως ακριβώς στη χρήση κοκαΐνης ή στον εθισμό στα βιντεοπαιχνίδια.

Η έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cerebral Cortex εξέτασε έξι διαφορετικούς τύπους αγάπης, συμπεριλαμβανομένων των ρομαντικών συντρόφων, των φίλων, των αγνώστων, των κατοικίδιων ζώων και της φύσης.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο εγκέφαλος επιστρατεύει διαφορετικές περιοχές διαφορετικούς τύπους αγάπης και ότι η εγκεφαλική δραστηριότητα που σχετίζεται με το συναίσθημα της αγάπης εξαρτάται από το αντικείμενό του. Για παράδειγμα, εντόπισαν διαφορές στην αγάπη για ένα μέλος της οικογένειας, με την αγάπη για ένα κατοικίδιο. Ωστόσο, το σύστημα ανταμοιβής και εθισμού του εγκεφάλου ενεργοποιήθηκε σε όλους τους τύπους αγάπης.

Όπως ανέφερε στην DW η Lucy Brown, νευροεπιστήμονας στο Einstein College of Medicine στη Νέα Υόρκη, « ότι ο ρομαντικός έρωτας και οι μακροχρόνιες δεσμεύσεις φαίνεται πως χρησιμοποιούν ένα σύστημα [ανταμοιβής και εθισμού] στον εγκέφαλο».

Οι έξι διαφορετικοί τύποι αγάπης

Με τη μέθοδο της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας, οι ερευνητές μέτρησαν την εγκεφαλική δραστηριότητα 55 συμμετεχόντων. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μελέτη που έχει γίνει μέχρι στιγμής για τη μέτρηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας στον έρωτα.

Τα αποτελέσματα έδειξαν πως αγάπη σε στενότερες διαπροσωπικές σχέσεις – όπως για το παιδί, τον ερωτικό σύντροφο και τον φίλο – συνδέεται με πολύ ισχυρότερη ενεργοποίηση του συστήματος ανταμοιβής του εγκεφάλου από ό,τι η αγάπη για τους ξένους, τα κατοικίδια ή τη φύση, σύμφωνα με την DW.

Η αγάπη για τους ανθρώπους ενεργοποιεί, επίσης, περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη σκέψη, το συναίσθημα και την κατανόηση – γνωστές και ως κοινωνική νόηση. Το ίδιο ισχύει και για την αγάπη για τα ζώα.

«Στους ιδιοκτήτες κατοικίδιων ζώων, η αγάπη για τα κατοικίδια ζώα ενεργοποιεί τις ίδιες κοινωνικές περιοχές του εγκεφάλου πολύ περισσότερο από ό,τι στους συμμετέχοντες χωρίς κατοικίδια ζώα», δήλωσε ο επικεφαλής της έρευνας Pärttyli Rinne..

Η αγάπη για τη φύση ή την τέχνη είναι επίσης ισχυρή, αλλά τείνουμε να την αισθανόμαστε διαφορετικά από τον έρωτα ή την αγάπη για τους δικούς μας ανθρώπους. Πράγματι, η αγάπη για τη φύση φώτισε το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου και τις οπτικές περιοχές που σχετίζονται με την προβολή τοπίων, αλλά όχι τις περιοχές που σχετίζονται με την κοινωνική νόηση.

«Αυτό δείχνε ότι οι διαφορετικοί τύποι αγάπης δραστηριοποιούν αντλούν διακριτές αλλά και εν μέρει επικαλυπτόμενες περιοχές του εγκεφάλου», δήλωσε στην DW ο Roland Zahn, ψυχίατρος και ειδικός στις διαταραχές της διάθεσης στο King’s College του Λονδίνου, στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Η αγάπη είναι παλιά – παλαιότερη από τους ανθρώπους

Μελέτες νευροαπεικόνισης στις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Κίνα έχουν ήδη δείξει ότι τα συναισθήματα αγάπης δραστηριοποιούν περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ανταμοιβή, την προσκόλληση, τα κίνητρα και την ενισχυτική μάθηση.

«Αυτή η μελέτη ενισχύει αυτά τα ευρήματα σε μια μεγαλύτερη ομάδα ασθενών και σε ανθρώπους από μια διαφορετική κουλτούρα στη Φινλανδία», δήλωσε ο Brown.

Όλες αυτές οι μελέτες διαπίστωσαν ένα κοινό χαρακτηριστικό της αγάπης – εμπλέκει πάντα εγκεφαλικές περιοχές που βρίσκονται σε τμήματα του εγκεφάλου που είναι αρχαιότερα όσον αφορά την εξέλιξη του ανθρώπου και τα οποία οι νευροεπιστήμονες αποκαλούν μερικές φορές ερπετοειδή συστήματα.

«Τα συστήματα αυτά ενεργοποιούνται επίσης όταν, για παράδειγμα, οι μονογαμικοί λιβαδοπόντικες σχηματίζουν δεσμούς ζεύγους και προσκόλλησης με τους απογόνους τους.

Η βιολογική ρίζα των ανθρώπινων ερωτικών εμπειριών βρίσκεται στα συστήματα που κληρονομήσαμε από τους θηλαστικούς προγόνους μας», δήλωσε ο Rinne.

Αν και είναι δύσκολο να αποδειχθεί αν τα ζώα νιώθουν την αγάπη με τον ίδιο τρόπο που νιώθουν οι άνθρωποι, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι σίγουρα σχηματίζουν τους ίδιους ανταποδοτικούς δεσμούς που σχηματίζουμε κι εμείς.

Είμαστε «εθισμένοι» στους ανθρώπους που αγαπάμε

Ο Brown πιστεύει ότι οι ερπετοειδείς περιοχές του εγκεφάλου για την ανταμοιβή επηρεάζουν τις σκέψεις μας όταν είμαστε ερωτευμένοι.

«Είμαστε εθισμένοι στους ανθρώπους που αγαπάμε. Και όταν χάνουμε κάποιον, ναι, είναι σαν να αποσυρόμαστε από ένα ναρκωτικό. Ο έρωτας ενεργοποιεί αυτό το σύστημα όταν πρέπει να ξέρουμε πότε κάτι είναι καλό, όπως όταν βλέπουμε κάποιον που αγαπάμε», δήλωσε στη DW.

Έτσι, όταν οι άνθρωποι λένε ότι κάποιος καθοδηγείται από τις ορμόνες του ή από το σεξ, σημαίνει πως το ερπετοειδές μονοπάτι του εγκεφάλου που σχετίζεται με τον εθισμό προκαλεί τα έντονα συναισθήματά τους.

Αλλά η αγάπη έχει πολλές μορφές. Όσο εξελίσσεται ο ανθρώπινος πολιτισμός, οι εμπειρίες μας για την αγάπη σχετίζονται όχι μόνο με βιολογικές, αλλά και με πολιτιστικές και υποκειμενικές ψυχολογικές επιρροές.

Μπορεί να αγαπάμε πέρα από τις οικογένειές μας ανθρώπους που δεν έχουμε καν γνωρίσει από κοντά. Αγαπάμε ακόμη και άλλα είδη, όπως τα κατοικίδιά μας, και αφηρημένα πράγματα, όπως η τέχνη και η φύση.

Η μελέτη του Rinne μας δείχνει γιατί νιώθουμε ισχυρότερη στοργή για τους κοντινούς μας ανθρώπους σε σύγκριση με τους ξένους, «παρόλο που οι υποκείμενες εγκεφαλικές διεργασίες της στοργής είναι οι ίδιες για όλους τους τύπους διαπροσωπικών σχέσεων.

Έτσι ίσως να μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί οι θρησκείες και οι φιλοσοφικές παραδόσεις, όπως ο Χριστιανισμός ή ο Βουδισμός, αναφέρονται στην καλοσύνη προς τους άλλους ως «αγάπη του γείτονα» ή «στοργική καλοσύνη», ακόμη και αν δεν την αισθανόμαστε τόσο έντονα όσο την αγάπη που έχουμε για τις στενές σχέσεις