Έχετε σίγουρα παρατηρήσει πώς ένα συγκεκριμένο τραγούδι μπορεί να ξυπνήσει έναν χείμαρρο αναμνήσεων. Ίσως είναι η μελωδία που έπαιζε κατά τη διάρκεια του πρώτου σας χορού, η μουσική που «έντυσε» τις πρώτες σας διακοπές, τον πρώτο έρωτα ή κάποια σοβαρή προσωπική ή επαγγελματική απογοήτευση.

Οι άνθρωποι συχνά σκέφτονται αυτές τις μουσικές αναμνήσεις ως σταθερά στιγμιότυπα του παρελθόντος. Όμως πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο The Conversation αναδεικνύει ότι η μουσική μπορεί να κάνει περισσότερα από το να πυροδοτεί απλώς αναμνήσεις – μπορεί ακόμη και να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο τις θυμάστε.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την Γίρεν Ρεν, ερευνήτρια ψυχολογίας στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Τζόρτζια, τον «μέντορά» της (όπως λέει) Θάκερι Μπράουν, και τους ειδικούς σε θέματα μουσικής του Πανεπιστημίου Μπόλντερ του Κολοράντο, Σοφία Μεχντιζαντέ και Γκρέις Λέσλι.

Η έρευνα αποκάλυψε ενδιαφέρουσες συνδέσεις μεταξύ μουσικής, συναισθήματος και μνήμης. Συγκεκριμένα, η ακρόαση μουσικής μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αισθάνεστε για όσα θυμάστε και ενδεχομένως προσφέρει νέους τρόπους για να βοηθηθούν οι ανθρώποι να αντιμετωπίσουν δύσκολες αναμνήσεις.

Μουσική, ιστορίες και μνήμη

Όταν ακούτε μουσική, δεν είναι μόνο τα αυτιά σας που απασχολούνται, ενεργοποιούνται και οι περιοχές του εγκεφάλου σας που είναι υπεύθυνες για το συναίσθημα και τη μνήμη. Ο ιππόκαμπος, ο οποίος είναι απαραίτητος για την αποθήκευση και την ανάκληση αναμνήσεων, συνεργάζεται στενά με την αμυγδαλή, το συναισθηματικό κέντρο του εγκεφάλου. Αυτός είναι εν μέρει ο λόγος για τον οποίο ορισμένα τραγούδια είναι όχι μόνο αξιομνημόνευτα αλλά και βαθιά συναισθηματικά.

Ενώ η ικανότητα της μουσικής να προκαλεί συναισθήματα και να ενεργοποιεί αναμνήσεις είναι ευρέως γνωστή, η έρευνα διερεύνησε το αν θα μπορούσε επιπλέον να μεταβάλει το συναισθηματικό περιεχόμενο των υφιστάμενων αναμνήσεων. Η υπόθεση αυτή είχε τις ρίζες της στην έννοια της επανενεργοποίησης της μνήμης – την ιδέα ότι όταν ανακαλείτε μια μνήμη, αυτή γίνεται προσωρινά εύπλαστη, επιτρέποντας την ενσωμάτωση νέων πληροφοριών.

Το πείραμα

Οι ερευνητές ανέπτυξαν ένα τριήμερο πείραμα για να εξετάσουν αν η μουσική που παίζεται, μπορεί να εισάγει νέα συναισθηματικά στοιχεία στην αρχική μνήμη.

Την πρώτη ημέρα, οι συμμετέχοντες απομνημόνευσαν μια σειρά σύντομων, συναισθηματικά ουδέτερων ιστοριών. Την επόμενη ημέρα, ανακάλεσαν αυτές τις ιστορίες ακούγοντας είτε θετική μουσική, είτε αρνητική μουσική, είτε καθόλου μουσική – μόνο σιωπή. Την τελευταία ημέρα, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να ανακαλέσουν εκ νέου τις ιστορίες, αυτή τη φορά χωρίς μουσική.

Τη δεύτερη ημέρα, καταγράφηκε η εγκεφαλική τους δραστηριότητα με σαρώσεις fMRI, οι οποίες μετρούν την εγκεφαλική δραστηριότητα ανιχνεύοντας αλλαγές στη ροή του αίματος.

Η προσέγγιση των ερευνητών ήταν ανάλογη με τον τρόπο με τον οποίο τα soundtracks των ταινιών μπορούν να αλλάξουν την αντίληψη των θεατών για μια σκηνή, αλλά σε αυτή την περίπτωση, εξετάστηκε πώς η μουσική μπορεί να αλλάξει τις πραγματικές αναμνήσεις των συμμετεχόντων για ένα γεγονός.

Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Όταν οι συμμετέχοντες άκουγαν συναισθηματικά φορτισμένη μουσική ενώ αναπολούσαν τις ουδέτερες ιστορίες, ήταν πιο πιθανό να ενσωματώσουν νέα συναισθηματικά στοιχεία στην ιστορία που ταίριαζαν με τη διάθεση της μουσικής. Για παράδειγμα, οι ουδέτερες ιστορίες που ανακαλέστηκαν με θετική μουσική έγιναν κατανοητές αργότερα ως πιο θετικές, ακόμη και όταν η μουσική δεν έπαιζε πλέον.

Ακόμη πιο ενδιαφέρουσες ήταν οι εγκεφαλικές σαρώσεις που πραγματοποιήσαμε κατά τη διάρκεια του πειράματος. Όταν οι συμμετέχοντες ανακαλούσαν ιστορίες ακούγοντας μουσική, υπήρχε αυξημένη δραστηριότητα στην αμυγδαλή και τον ιππόκαμπο – περιοχές ζωτικής σημασίας για την επεξεργασία της συναισθηματικής μνήμης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ένα τραγούδι που σχετίζεται με ένα σημαντικό γεγονός της ζωής μπορεί να γίνεται τόσο συναισθηματικά ισχυρό – ενεργοποιεί ταυτόχρονα τόσο τις περιοχές επεξεργασίας συναισθημάτων όσο και τις περιοχές επεξεργασίας μνήμης.

Οι ερευνητές είδαν επίσης ενδείξεις ισχυρής επικοινωνίας μεταξύ αυτών των τμημάτων του εγκεφάλου που επεξεργάζονται τη συναισθηματική μνήμη και των τμημάτων του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην οπτική αισθητηριακή επεξεργασία. Αυτό υποδηλώνει ότι η μουσική μπορεί να εμφυσήσει συναισθηματικές λεπτομέρειες στις αναμνήσεις, ενώ οι συμμετέχοντες φαντάζονταν οπτικά τις ιστορίες.

Μουσικές αναμνήσεις

Τα αποτελέσματα της έρευνας υποδηλώνουν ότι η μουσική λειτουργεί ως συναισθηματικό δέλεαρ, διαπλέκεται με τις αναμνήσεις και μεταβάλλει διακριτικά τον συναισθηματικό τους τόνο. Οι αναμνήσεις μπορεί επίσης να είναι πιο ευέλικτες από ότι ήταν ευρέως αντιληπτό στο παρελθόν και να επηρεάζονται από εξωτερικά ακουστικά στοιχεία κατά την ανάκληση.

Αν και απαιτείται περαιτέρω έρευνα, τα ευρήματα έχουν συναρπαστικές συνέπειες τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στην ιατρική.

Για άτομα που αντιμετωπίζουν καταστάσεις όπως η κατάθλιψη ή το PTSD, όπου οι αρνητικές αναμνήσεις μπορεί να είναι συντριπτικές, η προσεκτικά επιλεγμένη μουσική μπορεί να βοηθήσει στην αναμόρφωση αυτών των αναμνήσεων σε ένα πιο θετικό φως και ενδεχομένως να μειώσει τον αρνητικό συναισθηματικό αντίκτυπό τους με την πάροδο του χρόνου. Ανοίγει επίσης νέους δρόμους για τη διερεύνηση παρεμβάσεων με βάση τη μουσική σε θεραπείες για την κατάθλιψη και άλλες καταστάσεις ψυχικής υγείας.

Η μουσική θα μπορούσε να βοηθήσει στην αναπλαισίωση των αρνητικών αναμνήσεων σε κάτι λιγότερο επώδυνο.

Σε επίπεδο καθημερινότητας, η έρευνα αναδεικνύει τη δυνητική δύναμη του soundtrack που επιλέγουν οι άνθρωποι για τη ζωή τους. Οι αναμνήσεις, όπως και τα αγαπημένα σας τραγούδια, μπορούν να αναμειχθούν και να αναβαθμιστούν από τη μουσική. Η μουσική που ακούτε ενώ αναπολείτε ή ακόμα και ενώ απλώς κάνετε τις καθημερινές σας συνήθειες, μπορεί να διαμορφώνει διακριτικά τον τρόπο με τον οποίο θυμάστε αυτές τις εμπειρίες στο μέλλον.

Την επόμενη φορά που θα βάλετε μια αγαπημένη λίστα αναπαραγωγής, σκεφτείτε πώς μπορεί να χρωματίζει όχι μόνο την τρέχουσα διάθεσή σας αλλά και τις μελλοντικές σας αναμνήσεις.