Τριάντα χρόνια μετά, το Σαν Κριστομπάλ ντε λας Κάσας, ο τόπος των μαχών μεταξύ του ζαπατιστικού στρατού και της κυβέρνησης το 1994, εξακολουθεί να αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο για ανθρώπους που γνωρίζουν ελάχιστα για το εξεγερσιακό κίνημα.

Υποστηρικτές από το Μεξικό και την Ευρώπη κατευθύνθηκαν στην πολιτεία Τσιάπας μετά από πρόσκληση του Ζαπατιστικού Στρατού Εθνικής Απελευθέρωσης (EZLN), για να γιορτάσουν την 30ή επέτειο της φιλοϊθαγενικής, αντικαπιταλιστικής εξέγερσής.

Παίρνοντας το όνομά του από τον ήρωα της επανάστασης του 1910 Εμιλιάνο Ζαπάτα, ο EZLN εμφανίστηκε την ίδια μέρα που τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής (NAFTA) την Πρωτοχρονιά του 1994.

Πολλοί στο Μεξικό εκείνη την εποχή φοβόντουσαν ότι το ελεύθερο εμπόριο με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα κατέστρεφε τον παραδοσιακό τρόπο ζωής και τη γεωργία.

Με επικεφαλής τον μυστηριώδη μασκοφόρο ηγέτη τους Σουμπκομαντάντε Μάρκος, οι αντάρτες ξεσηκώθηκαν στην εξαθλιωμένη Τσιάπας για να αγωνιστούν για περισσότερα δικαιώματα για τον ιθαγενή πληθυσμό.

Η εξέγερση πυροδότησε μια 12ήμερη σύγκρουση με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση που άφησε πίσω της δεκάδες νεκρούς, κυρίως Ζαπατίστας.

Οι αντάρτες κέρδισαν συμπαθούντες πολύ πέρα από τα σύνορα του Μεξικού, κυρίως στην Ευρώπη.

“Αισθάνομαι τον άνεμο που φυσάει από την Τσιάπας και τη Λατινική Αμερική που θα μας αναγεννήσει“, έγραψε η πρώην πρώτη κυρία της Γαλλίας και ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα Ντανιέλ Μιτεράν μετά τη συνάντησή της με τον Μάρκος το 1996.

Το κίνημα χρησιμοποίησε το νεοσύστατο Διαδίκτυο για να μοιράζεται τα δελτία τύπου του σε πολλές γλώσσες.

Αυτό βοήθησε τους Ζαπατίστας “να κερδίσουν τη μάχη για την παγκόσμια κοινή γνώμη“, έγραψε ο ερευνητής και συγγραφέας David Colon στο βιβλίο του “The Information War” (2023).

Το 1996 υπογράφηκε ειρηνευτικό σύμφωνο, αλλά ο EZLN δήλωσε ότι το αίτημά του για συνταγματική μεταρρύθμιση που θα εγγυάται την αυτονομία του δεν ικανοποιήθηκε ποτέ.

Οι Ζαπατίστας αποσύρθηκαν σε ορεινές κοινότητες όπου δημιούργησαν τα δικά τους αυτόνομα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης.

Τρεις δεκαετίες αργότερα, η πόλη San Cristobal de las Casas – το λίκνο της εξέγερσης – είναι ένας γραφικός τουριστικός προορισμός δημοφιλής στους νεότερους επισκέπτες από το Μεξικό, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη.

Ο Σουμπκομαντάντε Μάρκος, ο αινιγματικός επαναστάτης που οι αρχές αναγνώρισαν ως τον πρώην καθηγητή φιλοσοφίας Ράφαελ Σεμπαστιάν Γκιγιέν, αποφεύγει πλέον σε μεγάλο βαθμό τα φώτα της δημοσιότητας.

Το 2014, ανακοίνωσε ότι δεν θα είναι πλέον η φωνή του κινήματος, ορίζοντας τον συνάδελφό του πρώην αντάρτη Μόιζες ως “επικεφαλής και εκπρόσωπο” του EZLN σε κάτι που περιέγραψε αόριστα ως “εσωτερικές αλλαγές” και όχι λόγω ασθένειας.

Το σήμα κατατεθέν του Μάρκος, η πίπα και η μπαλακλάβα του, έχουν εδώ και πολύ καιρό οικειοποιηθεί από την τουριστική βιομηχανία, αναγραφόμενα σε αναμνηστικά, αλλά η φήμη του έχει ξεθωριάσει.
Παρ’ όλ’ αυτά η Τσιάπας και η επανάσταση του 1994 εξακολουθεί να παραμένει φάρος για τους εξεγερμένους όλου του κόσμου.

Πηγή: Reuters – Μετάφραση: ertnews