Στις 12 Δεκεμβρίου συμπληρώνονται 50 χρόνια από την «οικειοθελή» αποχώρηση της Ελλάδας από το Συμβούλιο της Ευρώπης, μετά από την αποτελεσματική πίεση που της άσκησαν ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, ως αντίδραση στη βάναυση καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη στρατιωτική Χούντα των Συνταγματαρχών, που κατέλαβε βίαια την εξουσία την 21η Απριλίου 1967. 

Η Δανία, η Νορβηγία, η Σουηδία και η Ολλανδία βασίστηκαν στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και κατήγγειλαν το απριλιανό καθεστώς. Οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Συμβουλίου της Ευρώπης που προέκυψαν από την προσφυγή των κρατών αυτών συνιστούν μια πρωτοφανή καταδίκη του δικτατορικού καθεστώτος και των κατασταλτικών πρακτικών του από ένα διεθνή φορέα. Η πίεση που ασκήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης αποδείχθηκε ζωτικής σημασίας για τη διεθνή καταδίκη της Χούντας των Αθηνών, δημιουργώντας ένα σημαντικό προηγούμενο σε μία σειρά από τομείς, όπως αυτοί της συλλογικής προστασίας από τα κράτη των δικαιωμάτων του ανθρώπου ή της συλλογής αποδεικτικών στοιχείων, ιδίως όσον αφορά τα βασανιστήρια.
 
Η ελληνική υπόθεση αποτελεί, από πολλές απόψεις, ορόσημο. Πρώτον, ήταν η πρώτη και μοναδική φορά που ένα μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, ουσιαστικά, αποπέμφθηκε από τους κόλπους του οργανισμού αυτού λόγω της συστηματικής παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ως απόρροια της κατάλυσης της δημοκρατίας. Δεύτερον, συνιστά καινοφανή υπόθεση προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου υπό την έννοια ότι, με τη νομική δράση που ανέλαβαν, τα προσφεύγοντα κράτη δεν επεδίωξαν να προστατεύσουν ίδια ή εθνικά συμφέροντα, αλλά να προασπίσουν συλλογικές αξίες, όπως τα δικαιώματα του ανθρώπου σε ένα τρίτο κράτος, σε περίοδο μάλιστα Ψυχρού Πολέμου. Τρίτον, η ελληνική υπόθεση συνέβαλε στη διεθνοποίηση και ιδίως στο να συζητηθεί σε πολλά ευρωπαϊκά κοινοβούλια το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα. Τέταρτον, η απόφαση που λήφθηκε σε σχέση με την ελληνική υπόθεση έχει αφήσει απτό αποτύπωμα στη διαμόρφωση προτύπων σχετικών με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε τομείς όπως, για παράδειγμα, οι ρήτρες παρέκκλισης για λόγους έκτακτης ανάγκης. Η υπόθεση αυτή έφερε, επίσης, τα βασανιστήρια στο προσκήνιο, ως εξέχουσας απαξίας παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ ανέδειξε το ρόλο μη κυβερνητικών οργανώσεων, όπως η Διεθνής Αμνηστία, και εκστρατειών αλληλεγγύης, ως παράγοντες με καταλυτική επιρροή στο διεθνές δίκαιο και στη διεθνή πολιτική σκηνή. Τέλος, η ελληνική υπόθεση προσέφερε πλούσιο υλικό για μελέτη από την οπτική τομέων όπως αυτοί της μεταβατικής δικαιοσύνης ή της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Το Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα, το Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών, το Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών, το Νορβηγικό Ινστιτούτο Αθηνών και το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου διοργανώνουν, με την ευγενική υποστήριξη του Carslberg Foundation, τριήμερο διεθνές συνέδριο για την 50η επέτειο αυτού του εμβληματικού γεγονότος, με στόχο να συζητήσουν την ιστορία και τις κληρονομιές του, ιδίως σε μία περίοδο που ανελεύθερες δημοκρατίες αναδύονται στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Το συνέδριο έχει τεθεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας και περιλαμβάνει εισηγήσεις σε πληθώρα επιστημονικών πεδίων, μεταξύ των οποίων η ιστορία, η πολιτική επιστήμη, οι διεθνείς σχέσεις, η νομική και δη τα ανθρώπινα δικαιώματα, η μελέτη βασανιστηρίων, η μελέτη κοινωνικών κινημάτων και οι ευρωπαϊκές σπουδές. 

Οι κύριοι ομιλητές (keynote speakers) είναι ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Καθηγητής Λίνος – Αλέξανδρος Σισιλιάνος, και οι Καθηγητές Mogens Pelt (Saxo Institute), Barbara Keys (Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης) και Wolfgang Benedek (Πανεπιστήμιο Karl Franzens, Γκρατς). 

Στο συνέδριο θα παρέμβει ο κ. James Becket, ο δικηγόρος που συνέγραψε για τη Διεθνή Αμνηστία την πρώτη έκθεση για τα βασανιστήρια στην Ελλάδα των Συνταγματαρχών το 1968. Θα υπάρξει, επίσης, πάνελ μαρτυριών από άτομα που βασανίστηκαν ή συμμετείχαν ενεργά στην ελληνική υπόθεση (κ.κ. Γιάννης Σπράος, Ριχάρδος Σωμερίτης, Περικλής Κοροβέσης, Νατάσα Μερτίκα, Γεράσιμος Νοταράς, Λυδία Καρρά). Στο συνέδριο συμμετέχουν πολλοί πανεπιστημιακοί και ερευνητές από διάφορα κράτη. Η γλώσσα του συνεδρίου είναι η αγγλική και οι εργασίες του είναι ανοιχτές στο κοινό (την πρώτη ημέρα υπάρχει περιορισμός στη διαθεσιμότητα των θέσεων).

«Η Ελληνική Υπόθεση στο Συμβούλιο της Ευρώπης: Καταλύτης για το Διεθνές Δίκαιο και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα;»

Αθήνα, 12-14 Δεκεμβρίου 2019 
Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αμφιθέατρο Αργυριάδη

• Αναλυτικά το πρόγραμμα του Συνεδρίου