Γεννήθηκε στα μέσα Γενάρη (13/1) του 1859 στην Πάτρα από γονείς Μεσολογγίτες και πέθανε στην Αθήνα στις 27 Φεβρουαρίου 1943. Ο Κωστής Παλαμάς υπήρξε ποιητικός ποταμός που πιθανότατα δεν κατανοήθηκε ούτε από όσους, ούτε όταν έπρεπε.

Ads

Μάλιστα ορισμένοι διανοούμενοι εξ αριστερών τον θεωρούσαν για χρόνια πολύ παραδοσιακό (έγκλημα -ή μετάλλιο- καθοσιώσεως για κάθε πληθυσμιακή ή ιδεολογική συσσωμάτωση που αντιμετωπίζει την παράδοση ως ακίνητη -και όχι ως  διαλεκτικά αλληλεπιδραστική- κατηγορία), αποπλαισιώνοντάς τον από την ποιητική δημιουργία της εποχής του, ενώ χυδαία υπήρξε η προσπάθεια καπηλείας του από νεοναζί όπως ο Μιχαλολιάκος.

Γνώρισε την τραγωδία σημαδεμένος από το «πέντε». Χάνοντας την μητέρα του όταν ήταν 5 ετών αλλά και το παιδί του στα 5…  «Άφτιαχτο κι αστόλιστο του χάρου δε σε δίνω…»

Ο Παλαμάς ήταν από μια εποχή και μετά «φτασμένος» αλλά μια ζωή «εν τη γένεσή του». Αέναα εξελισσόμενος και πολύ πλατύς για να συμπεριλαμβάνει (σχεδόν) τους πάντες.

Ads

Ξεκίνησε με άμετρο θαυμασμό για ρομαντικούς της καθαρεύουσας, για να στραφεί, κάτι που αποτέλεσε εμφατική δήλωση εάν σκεφτούμε τους αγώνες για την γλώσσα, προς τη δημοτική είτε ακολουθώντας τα διδάγματα του Πολίτη, είτε, αργότερα, το κήρυγμα του Ψυχάρη.

Αντλούσε διαρκώς από το «πηγάδι» της Αρχαίας, της Βυζαντινής, της Δημοτικής παράδοσης και ταυτόχρονα από την ξένη, ιδίως τη γαλλική, λογοτεχνία και τη διανόηση, από τον παρνασσισμό και τον ρομαντισμό ως τον συμβολισμό της πρώτης περιόδου.

Και τα αφομοιώνει δημιουργικά όλα αυτά, δημιουργώντας έργο πολύτιμο μέσα από το οποίο ξεπροβάλλει ολόκληρος ο ελληνισμός, ο αρχαίος, ο βυζαντινός και ο νεώτερος, ανοιχτός στα ρεύματα και στις προκλήσεις του υπόλοιπου κόσμου.

Ίσως γι’ αυτό η κηδεία του υπήρξε πάνδημη και η πρώτη τόσο μαζική εκδήλωση αντίστασης στην κατεχόμενη Ελλάδα, ίσως κι Ευρώπη. Ο Ρομαίν Ρολάν δήλωσε ότι «είναι ο μεγαλύτερος σύγχρονος ποιητής της Ευρώπης». Θεωρώ πως όχι, (δέστε κάποιους Γάλλους εκείνης της γενιάς) αλλά ήταν ο μεγαλύτερος Έλληνας της γενιάς του, και σημαντικός για όλη την Ήπειρο, απείρως δημοκρατικότερος από τους βασιλικότερους του βασιλέως ακολούθους της σχολής του. Θυμηθείτε την στάση του απέναντι στον Καβάφη και στον Ρίτσο…

Όπως έχει γραφτεί «η ποίηση του Παλαμά είναι ένας ποταμός, που άλλοτε κατεβαίνει ορμητικός κι άλλοτε ήμερος και κουρασμένος, αφήνοντας να διαφανεί η λογοτεχνική και ποιητική του μεγαλοφυΐα».

Αλλά, μέσα από μια ποιητική γλώσσα σπουδαία για την εποχή της που προέβαλε τις «πλαστικές» δυνατότητες της Δημοτικής,  και μια βαθιά φιλοσοφία που καθόλου άσχετη δεν είναι με την «μηχανική» της ουσιαστικής προόδου και της διαλεκτικής ‘σύνθεσης των αντιθέτων’ που την συνοδεύει και την στηρίζει.

Στο διηνεκές:

«Άκούστε. Εγώ είμαι ο γκρεμιστής, γιατί είμ᾿ εγώ κι ο κτίστης,

ο διαλεχτὸς της άρνησης κι ο ακριβογιὸς της πίστης.

Και θέλει και το γκρέμισμα νου και καρδιά και χέρι.

Στου μίσους τα μεσάνυχτα τρέμει ενός πόθου αστέρι.

Κι αν είμαι της νυχτιάς βλαστός, του χαλασμού πατέρας,

πάντα κοιτάζω προς το φως το απόμακρο της μέρας.

εγώ ο σεισμός ο αλύπητος, εγώ κι ο ανοιχτομάτης·

του μακρεμένου αγναντευτής, κι ο κλέφτης κι ο απελάτης»