Το ημερολόγιο γράφει 20 Μαΐου. Βρισκόμαστε μια μέρα πριν τη γιορτή του Κωνσταντίνου και της Ελένης, όπου γιορτάζει η μισή Ελλάδα. Όμως αυτή η 20η Μαΐου είναι το 1941. Ενάμιση μήνα πριν στις 9 Απριλίου του 1941 έχει καταληφθεί η Θεσσαλονίκη από τους Γερμανούς.
Στις 20 Απριλίου βομβαρδίζονται τα Ιωάννινα. Μια μέρα πριν στις 19 Απριλίου 1941 έχει κάνει μόλις παγκόσμια πρεμιέρα στη Ζυρίχη – Το αντιπολεμικό θεατρικό έργο του Μπέρτολτ Μπρεχτ Η Μάνα Κουράγιο και τα Παιδιά της (Mutter Courage und ihre Kinder), αλλά αυτό δεν το ξέρει κανείς στην Ελλάδα. Την Κυριακή 27 Απριλίου 1941 υψώνεται στην Ακρόπολη ο αγκυλωτός Σταυρός.
Στις 20 Μαΐου το πρωί αρχίζει η επιχείρηση Merkur1, η επιχείρηση Ερμής για την από αέρος απόβαση στην Κρήτη. Η Μάχη της Κρήτης. Χιλιάδες αεροπλάνα μαυρίζουν τον ουρανό της Κρήτης χιλιάδες αλεξίπτωτα πέφτουν στα κρητικά χωράφια.
Η μάχη της Κρήτης
Οι Κρήτες αμύνονται με δίκρανα, τσεκούρια και μαχαίρια. Επίσης για να ξεγελάσουν τους εισβολείς κουβαλούν σημαίες με την Σβάστικα. Δεν τους κάλυπτε ούτε ο Κανονισμός Πολέμου Εδάφους της Χάγης, ούτε η σύμβαση της Γενεύης, όπως είπαν στις μαρτυρίες τους Γερμανοί στρατιώτες. Τους αποκαλούσανε ελεύθερους σκοπευτές και ήταν πολύ θυμωμένοι – οι Γερμανοί στρατιώτες.
Η Ehrengard Schramm επισκέπτεται τα Χανιά το 1952 και μεταφέρει μαρτυρία από Κρητικό αγρότη «Να, έπεσαν απ’ τον ουρανό κι εμείς βέβαια υπερασπιστήκαμε τους εαυτούς μας. Δεν είχαμε, βεβαίως, πολλά όπλα, γιατί στον αλβανικό πόλεμο εναντίον των Ιταλών, η κυβέρνηση μας είχε ζητήσει όπλα και πολλοί της τα δώσαμε.
Μερικοί είχαν ακόμα λίγα όπλα, άλλοι πάλι πήραν ρόπαλα ή μαχαίρια ακόμα και πέτρες. Οι αλεξιπτωτιστές έπεφταν συχνά πάνω στα δέντρα και μπλέκονταν μέσα στα σχοινιά τους. Τότε τους σκοτώναμε. […] Ήμαστε οι τελευταίοι εδώ, σ’ αυτά τα χωριά, που προβάλλαμε αντίσταση.
Η πρώτη σφαγή αμάχων στην Ευρώπη
Στο τέλος, έριξαν βόμβες και κατέστρεψαν πολλά σπίτια. Την πρώτη Ιουνίου σταμάτησαν οι μάχες. Στις 2 Ιουνίου ήρθαν ξαφνικά οι Γερμανοί, άρπαξαν αδιάκριτα κάποιους άντρες και τους εκτέλεσαν. Σε κάθε χωριό 20 με 30 άτομα. Μάλιστα, πότε πότε και καμιά γυναίκα. Και βέβαια είχαμε πολεμήσει όλοι – ακόμη και οι γυναίκες.
Αλλά οι Γερμανοί έλεγαν πως αυτό ήταν φόνος. Και γιατί φόνος, όταν κάποιος υπερασπίζεται την πατρίδα του; Οι Γερμανοί έλεγαν ότι είναι κτηνώδες να πολεμάει κανείς με το μαχαίρι. Όμως κι αυτοί είχαν μαχαίρια. Μήπως οι βόμβες δεν είναι φριχτές;»2. Αυτός είναι και ο λόγος που η άμυνά των Κρητικών θεωρήθηκε αντίθετη και «βρώμικη» από τους κανονισμούς του πολέμου για τον καθηγητή Ρίχτερ. Αν δεν έχεις όπλα μην εμφανίζεσαι, παραδώσου, δεν είναι δυνατόν να σφάζεις τους στρατιώτες με τσεκούρια και γεωργικά εργαλεία.]3.Οι Γερμανοί έχασαν πολλούς στρατιώτες κατά την απόβασή τους, 4.465 είναι θαμμένοι στο Νεκροταφείο του Μάλεμε, αλλά οι πραγματικές απώλειες ήταν πολύ περισσότερες.
Πάντως οι Γερμανοί τα κατάφεραν και στις 1 Ιουνίου η Κρήτη είχε καταληφθεί. Τα αντίποινα για την αγριότητα των Κρητικών, που αντί να παραδοθούν και να επευφημούν τους εισβολείς -όπως έκαναν ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Μερκουρίου και ο καθηγητής του ΑΠΘ Βιζουκίδης στη Θεσσαλονίκη – τους επιτέθηκαν, ήταν τρομερά.
Πρώτη και σημαδιακή στις 2 Ιουνίου 1941 υπήρξε η Σφαγή στο Κοντομαρί Χανίων που θεωρείται η πρώτη σφαγή αμάχων στην Ευρώπη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ακολούθησε μια μέρα μετά η αλαζονική και εκδικητική ισοπέδωση της Κανδάνου, όπου δεν έμεινε πέτρα όρθια. Η πινακίδα που ανήρτησαν οι Γερμανοί «Εδώ υπήρξε η Κάνδανος» είναι ενδεικτική για την αλαζονεία των νικητών αλλά και για το μέλλον που περίμενε τους Έλληνες.
Ο επικεφαλής της σφαγής αποφυλακίζεται για ιατρικούς λόγους
Ο Διοικητής της επίλεκτης 7ης Μεραρχίας Αλεξιπτωτιστών Κουρτ φον Στουντέντ (Ο Κούρτ ο φοιτητής) που διέταξε τις σφαγές τιμήθηκε με τον Σταυρό των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού με Φύλλα Δρυός, το ανώτερο παράσημο της Ναζιστικής Γερμανίας. Συνελήφθη από τους Βρετανούς στις 25 Μαΐου του 1945. Δικάσθηκε το 1947, κρίθηκε ένοχος σε 5 χρόνια φυλάκιση για τις 3 από τις 8 κατηγορίες που αντιμετώπιζε.
Αποφυλακίστηκε το 1948 για ιατρικούς λόγους και πέθανε 30 χρόνια μετά -το 1978. Δεν κατηγορήθηκε ποτέ για τις σφαγές στο Κοντομαρί και στην Κάνδανο4. (Και αυτή δεν είναι μια άλλη ιστορία, είναι η ίδια πάντα ιστορία).
Η Κρήτη μόνη της μετράει επίσημα με προεδρικό διάταγμα 35 μαρτυρικά χωριά, στην πραγματικότητα ήταν πολλά περισσότερα. Βιάννος, Κάτω Σύμη, Κάντανος, Τυμπάκι, Έμπαρος, Δαμάσκηνο, Ανώγεια, Βρύσες, Βορύζια, Κοντομαρί, Καλλικράτης, Κουστογέρακο και πολλά άλλα σε όλο το μήκος και πλάτος του νησιού από τις 3 Ιουνίου 1941 ως τις 23 Μαΐου 19455.
Κρουσώνας: Το χωριό με τον κατοχικό χιτώνα
Έξω από το Ηράκλειο στους πρόποδες του Ψηλορείτη υπάρχει το χωριό Κρουσώνας, στην απογραφή του 2011 είχε 2.107 κατοίκους. Ο Κρουσώνας είχε χωριστεί σε Βενιζελικούς (αγγλόφιλους) και αντιβενιζελικούς (γερμανόφιλους) (όπως άλλωστε όλη η Ελλάδα) κατά τη διάρκεια του Κινήματος του 1935.
Το Κίνημα του 35 είχε στόχο την επιστροφή του Βενιζέλου στην Ελλάδα, η κυβέρνηση του Παναγή Τσαλδάρη ανέθεσε την καταστολή του κινήματος στον Υπουργό Στρατιωτικών, Γεώργιο Κονδύλη, και προσέλαβε τον μετέπειτα δικτάτορα και φιλογερμανό Ιωάννη Μεταξά ως Υπουργό Άνευ Χαρτοφυλακίου.
Το κίνημα του 35 απέτυχε, ένα χρόνο μετά ο Βενιζέλος πέθανε στο Παρίσι οι βενιζελικοί αξιωματικοί αποτάχθηκαν. Στον Κρουσώνα το ‘35 ένας γερμανόφιλος κάτοικος τραυμάτισε τον Αντώνη Γρηγοράκη τον επονομαζόμενο Σατανά. Ότι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό και ο Γρηγοράκης αμέσως μετά την 1η Ιουνίου οργανώνει μια από τις πρώτες αντάρ- τικες ομάδες της Κρήτης, στην οποία προσχωρούν πολλοί Κρουσανιώτες.
Ο Κρουσώνας όμως -σύμφωνα με τον ιστορικό Ιάσωνα Χανδρινό- αποτελεί «το χωριό με το πιο ‘’μελανό’’ κατοχικό χιτώνα στην Κρήτη». Η οικογένεια του Μιχαήλ Τζουλιά, εύπορη και με επιρροή υπήρξε γερμανόφιλη και καθοδήγησε τους γερμανόφιλους του χωριού. Το έδαφος ήταν πρόσφορο για τον Φριτς Σούμπερτ ώστε να βρει και να προσηλυτίσει τους πρώτους Σουμπερίτες το καλοκαίρι του 1941. Συνολικά 45 Κρουσανιώτες συμμετείχαν στο Τάγμα του των κυνηγών, το Jagdkommando του Fritz Schubert6.
Ο διαβόητος Φριτς Σούμπερτ
Οπότε το ερώτημα είναι ποιος ήταν ο Φριτς Σούμπερτ και ποιοί ήταν οι Σουμπερίτες; Ο Σούμπερτ ήταν Γερμανός αξιωματικός μέλος του Κόμματος των ναζί από το 1934.
Τότε ο Σούμπερτ ζούσε με την Ιταλίδα γυναίκα του και τα δυό παιδιά του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και διάφοροι θρύλοι τον ακολουθούσαν ως τον θάνατό του, ωστόσο η αλήθεια είναι πολύ πιο πεζή και άχρωμη από τους θρύλους. Ο Σούμπερτ δεν ήταν ούτε Σμυρνιός ούτε είχε καταγωγή ελληνική. Ήταν Γερμανός από το Ντόρτμουντ της Βεστφαλίας -την ίδια πόλη στην οποία συνέρρευσαν χιλιάδες Έλληνες μετανάστες μετά το 1960.
Απλά ο Σούμπερτ ήξερε Ελληνικά και Τουρκικά και δεν έμοιαζε καθόλου με Άριος, όπως άλλωστε ούτε ο Γκαίμπελς, ούτε και πλειάδα υψηλόβαθμων Ναζί. Σύμφωνα με συνέντευξη του Ηρακλειώτη Γεώργιου Καρρά, που ως ηλεκτρολόγος πήγαινε σπίτι του όταν του κοβόταν το ρεύμα, ο Σούμπερτ «ήταν χλωμός με χοντρά μυωπικά γυαλιά, μύτη κάπως γαμψή, λίγο καμπουράκος. Δεν έμοιαζε πολύ αρείας φυλής, μάλλον ανατολίτης, λεβαντίνος.» (Φωτίου 2011).
Λόγω της γνώσης του των Ελληνικών ο Δεκανέας Σούμπερτ βρέθηκε το καλοκαίρι του 1941 να κάνει τον διερμηνέα στον Γερμανό Φρούραρχο της πόλης του Ρεθύμνου7.
Και από τον Ιανουάριο 1942 μέχρι τον Απρίλιο 1943 υπηρέτησε με την ιδιότητα του διερμηνέα-κατασκόπου στον επιτελικό λόχο πεζικού της Ταξιαρχίας Φρουρίου Κρήτης και έφερε τον τίτλο Sonderführer Ζ δηλαδή Ειδικός Αρχηγός της ομάδας Ζ στην οποία ανήκαν οι διερμηνείς-κατάσκοποι.
Φυλάκιση και αποφυλάκιση του Σούμπερτ
Επειδή ήταν μέλος της Γκεστάπο τοποθετήθηκε επικεφαλής μιας παραστρατιωτικής ομάδας Ελλήνων και Γερμανών η οποία βασάνιζε και εκτελούσε στην ευρύτερη περιοχή Ηρακλείου.
Υποτίθεται ότι τα εγκλήματά τους ήταν τέτοια που ο φρούραρχος της Κρήτης και επονομαζόμενος σφαγέας, ο στρατηγός Φρίντριχ-Βίλχελμ Μύλλερ αναγκάστηκε να διατάξει τη σύλληψη του Σούμπερτ, ο οποίος παρέμεινε φυλακισμένος για έναν ολόκληρο μήνα οπότε και αποφυλακίστηκε το φθινόπωρο του 1943 κατ εντολή του Γενικού Στρατιωτικού Διοικητή Κρήτης του στρατηγού Μπρούνο Μπρόιερ.
(Για την ιστορία να πούμε ότι και ο Φριντριχ-Βίλχελμ Μύλλερ και ο Μπρούνο Μπρόιερ δικάστηκαν στην Ελλάδα και εκτελέστηκαν για τα εγκλήματά τους το 1947. Αποτελούν έτσι 2 από τους συνολικά 3 Γερμανούς εγκληματίες πολέμου που εκτελέστηκαν στην Ελλάδα. Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία).
Ο Σούμπερτ λοιπόν με την ανοχή αν όχι την διαταγή του Γερμανού Στρατιωτικού Διοικητή του Φρουρίου της Κρήτης επιστράτευσε Έλληνες εθνικόφρονες ως παραστρατιωτικό Τάγμα Ασφαλείας. Το Τάγμα αυτό ονομάστηκε «Εθνικό Απόσπασμα Καταδιώξεως Κακοποιών» και μέχρι τον Ιανουάριο του 1944 σκότωσε, λεηλάτησε και κατέστρεψε χωριά και στους τέσσερις νομούς της Κρήτης.
Ο Σούμπερτ κατατάσσεται 54ος στον κατάλογο Γερμανών εγκληματιών πολέμου. «Κατέχει πρώτην θέσην εις τας σφαγάς της Κρήτης, εξετέλεσεν πλέον των 250 άνευ ουδεμίας διαδικασίας τα θύματά του είναι κατεσπαρμένα από του ενός άκρου της Κρήτης μέχρι του άλλου.» (Φωτίου 2011).
Σουμπερίτες: Έλληνες με γερμανικές στολές
Οι στρατολογημένοι Σουμπερίτες ήταν Έλληνες, που φορούσαν γερμανικές στολές χωρίς διακριτικά και σύμφωνα με τον Φωτίου ήταν όλοι εθελοντές κατώτερης κοινωνικής και οικονομικής στάθμης, πολλές φορές κλέφτες και ζωοκλέφτες, χαμηλού διανοητικού επιπέδου και ο στόχος τους ήταν προφανώς ο πλουτισμός μέσω συστηματικής λεηλασίας. Τα εγκλήματά τους ήταν οδυνηρά: λεηλασίες και εμπρησμοί περιουσιών, βιασμοί, βασανιστήρια, εκτελέσεις και απαγχονισμοί Ελλήνων πολιτών.
Και εδώ να ανοίξουμε μια παρένθεση σημαντική για την άνεση με την οποία σκοτώνανε κόσμο τα τάγματα ασφαλείας χωρίς να χρειάζεται να λογοδοτούν σε κανέναν.
Την άνοιξη του 1943 κλιμακώνεται η αντιστασιακή δράση στην Αθήνα και στην επαρχία. Τον Σεπτέμβριο του 1943 συνθηκολογεί η Ιταλία. Τον ίδιο μήνα αναλαμβάνει ανώτατος αρχηγός των Ες Ες και της Αστυνομίας ο Γιούργκεν Στρόοπ, γνωστός και ως «ο σφαγέας της Βαρσοβίας» μια και πρωταγωνίστησε στην κατάπνιξη της εξέγερσης των Εβραίων στη Βαρσοβία.
Όπου και μετά το τέλος του πολέμου δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο δια απαγχονισμού το 1952. Σε συμφωνία με τη δωσιλογική κυβέρνηση Ράλλη, ο ανώτατος αρχηγός των Ες Ες τέθηκε επικεφαλής και των ελληνικών δυνάμεων ασφαλείας, της ελληνικής αστυνομίας, της Χωροφυλακής και των ταγμάτων ασφαλείας και όλων των παραστρατιωτικών σχηματισμών.
Και βέβαια ιδιαίτερα για το τελευταίο έτος του πολέμου η υπαγωγή των ταγμάτων ασφαλείας στη γερμανική διοίκηση υπήρξε καθοριστική για να πολεμηθούν οι αντάρτες σε όλη τη χώρα, και «να συνδράμουν τον γερμανικό στρατό στις επιχειρήσεις του κατά των αναρτών» όπως σημειώνει ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης8 στο βιβλίο του «Οι δωσίλογοι». Κλείνουμε την παρένθεση.
Από την Κρήτη στη Μακεδονία με τον Πούλο
Στις 11 Ιανουαρίου 1944 ο Σούμπερτ και 40 από τα πρωτοπαλίκαρα του εγκατέλειψαν την Κρήτη. Και αν πιστεύει κανείς ότι πήγαν σπίτι τους πλανάται πλάνην οικτράν. Είμαστε στην περίοδο της οπισθοχώρησης των Γερμανών και στην Ελλάδα στο όνομα της αμείλικτης πάταξης του κομμουνισμού, όπως αναφέρθηκε, οι εθνικόφρονες συνεργάζονται με τους Γερμανούς προς πάταξη των συμμοριτο-κομμουνιστών -όπως τους αποκαλούν.
Η Κρήτη με τη Μακεδονία διατηρούσε πάντοτε ισχυρούς δεσμούς έτσι και ο Σούμπερτ με τα παλικάρια του ανέβηκαν στη Μακεδονία. Εδώ συνεργάστηκαν με το έτερο παλικάρι τον περιβόητο ταγματασφαλίτη Γεώργιο Πούλο.
Ο Πούλος είχε ξεκινήσει την καριέρα του ως αξιωματικός του ελληνικού Στρατού, αποστρατεύτηκε μετά το αποτυχημένο κίνημα του ’35. Τέθηκε επικεφαλής της διαβόητης 3Ε Εθνική Ένωσις Ελλάς, οργάνωση υπεύθυνη για το Πογκρόμ του Κάμπελ εναντίον των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη το 1933.
Η οργάνωση προσπάθησε να ανασυνταχθεί το 1941 μετά την κατάληψη της Θεσσαλονίκης δημιουργώντας το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδος αλλά δεν βρήκε την υποστήριξη των Γερμανών, οπότε το Κόμμα σταμάτησε τη λειτουργία του.
Ο Πούλος όμως συνεχίζει την καριέρα του μίσους ως πληροφοριοδότης των Γερμανών, ανήκει πλέον στο Sonderkommando 2000 την γερμανική υπηρεσία Αντικατασκοπίας. Όταν το 1943 εμφανίζεται ο ΕΛΑΣ στη Μακεδονία οι Γερμανοί εξοπλίζουν τον Πούλο και αυτός συγκροτεί το πρώτο εθελοντικό αντικομμουνιστικό Τάγμα Poulos Verband, μια ένοπλη δωσιλογική οργάνωση.
Τρόμος και σφαγές σε όλη τη Μακεδονία
Στο «Εθελοντικό Τάγμα» του Πούλου εντάχθηκαν περί τους 300 άντρες, που φορούσαν γερμανικές στολές με τα διακριτικά Ελληνικό Εθελοντικό Σώμα και συμμετείχαν σε γερμανικές στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Τέλη του 1943 και αρχές του 1944 ο Φον Πούλος βίαζε, έσφαζε και πυρπολούσε κατά βούληση στη Μακεδονία. Μέχρι την άνοιξη του 1944 έδρα του ήταν η Θεσσαλονίκη και το γραφείο του -δηλαδή το κρατητήριο και ο χώρος βασανιστηρίων- στεγαζόταν στην οδό Παύλου Μελά 32.
Από τον Μάιο του 1944 μετέφερε το αρχηγείο του στην Κρύα Βρύση Γιαννιτσών. Εκεί συνεργάστηκε με τον εκ Δράμας ορμώμενο Κύρο Γραμματικόπουλο, Πόντιο, γερμανόφιλο, εχθρό του επάρατου εβραιομπολσεβικισμού. Επίσης με τον έτερο Βλάχο αντικομμουνιστή Στέργιο Σκαπέρδα και στη συνέχεια με τον ακέραιο εγκληματία εκ Κρήτης ορμώμενο τον Φριτς Σούμπερτ.
Ισχυρή αμοιβαία φιλία και αγνά πατριωτικά συναισθήματα συνέδεαν τους τέσσερις εγκληματίες εξαιτίας των οποίων δεινοπάθησε όλος ο κάμπος των Γιαννιτσών και η ευρύτερη περιοχή Κεντρικής Μακεδονίας. (Εδώ μεγαλούργησε και ο Κισά Μπατζάκ αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία).
Ο Σούμπερτ ξεκίνησε την περιοδεία μίσους από τα Γιαννιτσά και συνέχισε στη Δυτική Χαλκιδική, το καλοκαίρι του 1944. Σκόρπισε τον τρόμο στη Νέα Γωνιά, και στην περιοχή της Νέας Καλλικράτειας, από τα Πετράλωνα ως την Περιστερά και στη συνέχεια στα χωριά της Βόλβης, ορμητήριό του ήταν η Νέα Απολλωνία και τον Ιούνιο πυρπόλησε το χωριό Μαραθούσα9, επειδή ήταν κόμβος ανατροφοδότησης και επικοινωνίας των αντάρτικων ομάδων. Σειρά είχε το Ασβεστοχώρι αλλά αυτή θα είναι μια άλλη ιστορία.
Το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1944 ο καιρός ήταν καλός. Ο ΕΛΑΣ χτύπησε δυο αυτοκίνητα στο δρόμο προς Χορτιάτη. Λίγο αργότερα εμφανίστηκε στο χωριό μια φάλαγγα από 32 γερμανικά αυτοκίνητα που κύκλωσαν το χωριό. Υπάρχει και η βάσιμη άποψη ότι η σφαγή του Χορτιάτη δεν ήταν καν αντίποινα, ήταν ένα προαποφασισμένο έγκλημα, μια και ο Χορτιάτης έκρυβε Ελασίτες.
Σε κάθε περίπτωση εκείνη την καλοκαιρινή μέρα του Σεπτέμβρη ακολούθησε η σφαγή του Χορτιάτη, οι Σουμπερίτες έκαψαν τους κατοίκους του χωριού -άλλους στο σπίτι του Νταμπούδη, άλλους στο φούρνο του Γκουραμάνη. Πυροβολούσαν και μαχαίρωναν όσους έτρεχαν να ξεφύγουν. Λέγεται ότι κάποιος Σουμπερίτης έπαιζε χαρούμενους σκοπούς με το βιολί του. Επίσης πολλές γυναίκες βιάστηκαν προτού δολοφονηθούν. Απολογισμός: 300 σπίτια κάηκαν, 149 κάτοικοι δολοφονήθηκαν, ανάμεσα τους 109 γυναίκες και κορίτσια10.
68 χρόνια μετά στις βουλευτικές εκλογές Ιουνίου του 2012 στην εκλογική περιφέρεια Πυλαία Χορτιάτη ο Λαϊκός Σύνδεσμος Χρυσή Αυγή πήρε ποσοστό 5,42% (και το ΛΑΟΣ 1,83%). Στην περιφερειακή Ενότητα Πέλλας στις εκλογές Ιουνίου το 2012 η Χρυσή Αυγή πήρε 8,05%11.
Μετά από αυτό η Κίνηση Πολιτών Χορτιάτη ξεκίνησε μια καμπάνια ενημέρωσης και στην εφημερίδα Χορτιάτης 570 μπορεί κανείς να βρει υλικό για τη Σφαγή του Χορτιάτη -και όχι μόνο.
Όσον αφορά τους Σουμπερίτες και τον Πούλο μετά από 12 μέρες ξαναβγήκαν στο κυνήγι αυτή τη φορά στα Γιαννιτσά όπου κατέσφαξαν 120 ανθρώπους.
Η εκτέλεση Πούλου και Σούμπερτ
Τέλος ο Πούλος όπως και πολλοί Σουμπερίτες διέφυγε με τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής αλλά συνελήφθη στο αυστριακό θέρετρο του σκι στο Κιτσμπύελ στις 19/5 1945 από Αμερικανούς. Δικάστηκε από Στρατοδικείο της Θεσσαλονίκης το 1947 και εκτελέστηκε στο Γουδί στις 11 Ιουλίου 1949. Ήταν από τους ελάχιστους δωσίλογους που εκτελέστηκαν.
Αντίστοιχα και ο Φριτς Σούμπερτ κατάφερε να φτάσει στη Βιέννη το 1945, παραδόθηκε στους Αμερικανούς ως Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης και επαναπατρίστηκε στις 5 Σεπτεμβρίου στην Ελλάδα.
Δυστυχώς για αυτόν δεν πείστηκαν οι Έλληνες ότι ήταν Έλληνας και φυλακίστηκε στις φυ- λακές Αβέρωφ. Στις 28 Ιουλίου του 1947 ξεκίνησε στο Ειδικό Δικαστήριο Εγκληματιών Πολέμου στην Αθήνα η δίκη του. Καταδικάστηκε 27 φορές σε θάνατο, δεκαέξι φορές για τα εγκλήματα στην Κρήτη και εννιά για τα εγκλήματα στην Μακεδονία, παρότι τα τελευταία ήταν περισσότερα.
Στη συνέχεια ο Σούμπερτ μεταφέρθηκε στις φυλακές Επταπυργίου στη Θεσσαλονίκη όπου και εκτελέσθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1947. Ήταν ο 3ος Γερμανός που εκτελέστηκε στην Ελλάδα μετά από δίκη για εγκλήματα πολέμου από τους συνολικά 18. Οι υπόλοιποι 15 κρίθηκαν αθώοι ή απαλλάχθηκαν. Για να έχουμε μια εικόνα αντίστοιχα η Γιουγκοσλαβία καταδίκασε 150 Γερμανούς, η Πολωνία 5.350 και η Τσεχοσλοβακία 16.000.
Επίσης η Ελλάδα είναι η χώρα η οποία ποσοστιαία είχε τις μεγαλύτερες απώλειες από τη Γερμανική Κατοχή και σε υλικό και σε ανθρώπους. Αλλά η Ελλάδα είναι επίσης η χώρα που με το πέρας της κατοχής αιματοκυλίστηκε στον εμφύλιο. Και οι νικητές εξορίστηκαν. (Και αυτή δεν είναι μια άλλη ιστορία αυτή ακριβώς είναι η ιστορία)
1. Γενικά για την κατοχή στην Ελλάδα βλ. Mazower, Mark (1994). Στην Ελλάδα του Χίτ- λερ. Η εμπειρία της Κατοχής. Αθήνα: Αλεξάνδρεια και για τη Μάχη της Κρήτης βλ. Λα- μπράκης, Λευτέρης (2021). Μάχη της Κρήτης «εμείς ξέραμε πως γράφαμε ιστορία…». Χανιά Εκδόσεις ΠΕΚ – Πυξίδα της πόλης.
2. Βλ. Schramm, Ehrengard και Schramm, Gottfried (2022) (Επιμ.). Φαντάσματα του πο- λέμου. Οι προσπάθειες αρωγής της Έρεγκαρντ Σραμ στα θύματα των ναζιστικών σφαγών στην Ελλάδα (1950-1970). Καλάβρυτα-Κρήτη-Ήπειρος-
3. Για την αντιπαράθεση με τον Ρίχτερ βλ. Υπόθεση Ρίχτερ: Γερμανός ιστορικός δικάζε- ται στην Κρήτη για άρνηση εγκλημάτων των Ναζί. Υποστηρίζει ότι τα ολοκαυτώματα έγιναν ως αντίποινα για τις θηριωδίες των Κρητών κατά των γερμανών αλεξιπτωτιστών. Μηχανή του χρόνου. Ανακτήθηκε από: https://bit.ly/42HXV0z (27/2/2024).
4. Βλ. Ζάικος, Νίκος (2018). Έγκλημα χωρίς τιμωρία: Εθνικοσοσιαλιστικά αδικήματα στην Ελλάδα και ποινική δικαιοσύνη. Στο Στράτος Δορδανάς και Νίκος Παπαναστασίου (Επιμ.), Ο «μακρύς» ελληνογερμανικός εικοστός αιώνας. Οι μαύρες δικές στην ιστορία των διμε- ρών σχέσεων (405-441). Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο..Ζ
5. Για τα μαρτυρικά χωριά της Κρήτης βλ. Αγώνας της Κρήτης (20,06,2014). «Jagdkommando Schubert» – Η αιμοσταγής δράση του «Σώματος Κυνηγών» του Σού- μπερτ στην Κρήτη. Ανακτήθηκε από: https://bit.ly/49AWXW3 (27/2/2024), Γερωνυμάκης, Κανάκης (3.10.2018). Ένα από τα πιο ηρωικά και τα πιο μαρτυρικά χωριά της Κρήτης. Χανιώτικα Νέα. Ανακτήθηκε από: https://www.haniotika-nea.gr/
6. Για τον ΤΖουλιά βλ. Ξυλούρης, Μύρων (10.06.2023). “Ομάς Σατανά» – Η ίδρυση της πρώτης αντιστασιακής ομάδας της Κρήτης. Cretalive News. Ανακτήθηκε από https:// www.cretalive.gr/apopseis/
7. Για τον Σούμπερτ ιδιαίτερα κατατοπιστικό είναι το βιβλίο Φωτίου, Θανάσης Σ. (2011). Η ναζιστική τρομοκρατία στην Ελλάδα. Η αιματηρή πορεία του Φριτς Σούμπερτ και του ελλη- νικού «Σώματος Κυνηγών» στην κατοχική Κρήτη και Μακεδονία. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.
8. Χαραλαμπίδης, Μενέλαος (2023). Οι δωσίλογοι. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
9. Για την Μαραθούσα βλ. Πλιάκος, Τριαντάφυλλος (30.06.2020). Το Ολοκαύτωμα της Μαραθούσας και η ιστορία του δωσιλογισμού στη Χαλκιδική. Αυγή. Ανακτήθηκε από: https://www.avgi.gr/entheta/
10. Για τον Χορτιάτη πλούσιο υλικό υπάρχει σε Κουζινόπουλος, Σπύρος (02.09.2023). «Ο αέρας έφερνε τα βογγητά και τους θρήνους απ’ το Χορτιάτη». Μια συγκλονισττική μαρτυρία για τις θηριωδίες των Ναζί. Ανακτήθηκε από: https://farosthermaikou.
11. Για τα εκλογικά αποτελέσματα Πέλλας βλ. Υπουργείο Εσωτερικών (χ.χ.). Βουλευ- τικές εκλογές Ιούνιος 2012. Δήμος Αλμωπίας. Ανακτήθηκε από: https://ekloges-prev. singularlogic.eu/v2012b/
Η Κατερίνα Ζάχου είναι Επ. Καθηγήτρια Γερμανικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού στο Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο ΑΠΘ. Το παρόν κείμενο κυκλοφόρησε ως podcast στη σειρά podcast Ποληιστορίες, https:// polistories.web.auth.gr/
Το κείμενο αναδημοσιεύεται από την εξαιρετική εφημερίδα Χορτιάτης 570, που αγωνίζεται για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης. Οι μεσότιτλοι είναι του Tvxs.
