Ένα από τα μεγάλα παγκόσμια προβλήματα, που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα, είναι η Κλιματική Αλλαγή, που έχει πάρει διαστάσεις Κρίσης.

Για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, την προσαρμογή σε αυτή και την μείωση των επιπτώσεων, απαιτούνται λύσεις και ενσωμάτωση της διάστασης της κλιματικής αλλαγής σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, αφού, όλοι οι τομείς, ακόμα και οι παραγωγικοί και οικονομικοί, επηρεάζονται ριζικά. Η παγκόσμια επιστημονική και πολιτική κοινότητα συντονίζεται, κινητοποιείται (διεθνείς συνδιασκέψεις υπό τον ΟΗΕ, συναντήσεις σε επίπεδο ΕΕ, new green deal κλπ).

Οι συνέπειες από την κλιματική αλλαγή είναι λίγο-πολύ γνωστές και συνοψίζονται ως εξής: Άνοδος της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, αλλαγές στις βροχοπτώσεις, αύξηση της συχνότητας και σφοδρότητας ακραίων καιρικών φαινομένων και άνοδος της στάθμης της θάλασσας.

Η Κλιματική Αλλαγή έχει άμεσες επιπτώσεις σε πολλούς τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, όπως η βιομηχανία, η παραγωγή ενέργειας, ο κατασκευαστικός τομέας, αλλά, και ο τομέας των μεταφορών. Παράλληλα, σημειώνονται σημαντικές επιπτώσεις στις αγορές για αγαθά και υπηρεσίες και πιέσεις στους φυσικούς πόρους, από τους οποίους εξαρτώνται οι οικονομικές αυτές δραστηριότητες.

Ουσιαστικά, η Κλιματική Αλλαγή και η βιώσιμη ανάπτυξη συνδέονται μέσω των αλληλεπιδράσεων με την βιομηχανία, το οικιστικό περιβάλλον και την κοινωνία. Η οικονομική ανάπτυξη, η τεχνολογική πρόοδος, οι δημογραφικές μετακινήσεις, τα καταναλωτικά πρότυπα, ο τρόπος ζωής, οι αναγκαίες υποδομές και οι διακυβερνητικές συνεργασίες, ορίζουν και σχηματοποιούν τους δρόμους. Τελικά, καθορίζουν ακόμα και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Εν μέρει, οι παράγοντες αυτοί εξηγούν, γιατί οι βιομηχανικές χώρες είναι οι μεγαλύτεροι ρυπαντές. Οι ίδιοι παράγοντες που σχετίζονται με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ερμηνεύουν, εν μέρει πάλι, γιατί ορισμένες περιοχές και τομείς, ιδιαίτερα στον αναπτυσσόμενο κόσμο, είναι πιο ευάλωτοι στην κλιματική αλλαγή.

Οι κύριοι λόγοι είναι έλλειψη οικονομικών πόρων, αναπτυγμένης ακαδημαϊκής ικανότητας και αναγκαίων υποδομών, ικανών για την αντιμετώπιση των πιέσεων που αναμένεται να εμφανιστούν. Οι βιομηχανίες, ο αστικός ιστός και οι ανθρώπινες κοινωνίες διαθέτουν μακρόχρονες εμπειρίες με αποτέλεσμα να είναι συνηθισμένες σε διαφοροποιήσεις και σε πολλές περιπτώσεις είναι ανθεκτικές στις κλιματικές συνθήκες. Τα σοβαρά προβλήματα δημιουργούνται όταν σε περιπτώσεις ακραίων ή επίμονων αλλαγών, ιδιαίτερα σε εκείνες που δεν έχουν προβλεφθεί ή η δυνατότητα προσαρμογής είναι περιορισμένη.

Οικονομία, ανάπτυξη ή ύφεση, σχεδιασμός κατάλληλων υποδομών άρα και η εφαρμογή πολιτικών είναι απολύτως συνδεδεμένες μεταξύ τους. Όλες οι οικονομικές δραστηριότητες, ανάλογα με το βαθμό ευαισθησίας τους στις κλιματικές αλλαγές, μπορούν να διαχωριστούν σε κατηγορίες. Στις δραστηριότητες που είναι άμεσα εξαρτώμενες από το κλίμα, π.χ. κατασκευές, μεταφορές, υπεράκτια παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, βιομηχανική παραγωγή που εξαρτάται από την διαθεσιμότητα νερού, τουρισμός και αναψυχή, δραστηριότητες με αγορές ευαίσθητες στις κλιματικές συνθήκες π.χ. παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, παραγωγή και εξορύξεις ορυκτών καυσίμων για την θέρμανση και κλιματισμό χώρων, κατασκευή έργων προστασίας ακτών και λιμενικών έργων κλπ.

Η σημαντικότερη κατηγορία είναι οι δραστηριότητες που εξαρτώνται από πόρους που είναι ευαίσθητοι από τις κλιματικές διαφοροποιήσεις και συμπεριλαμβάνουν αγροτικές βιομηχανίες (τροφίμων, ποτών, βιομηχανίες που έχουν σχέση με τα δασικά προϊόντα, υφαντουργία) παραγωγή βιομάζας και παραγωγή άλλων ανανεώσιμων πηγών. Αν και οι τομείς ενέργειας, βιομηχανίας και μεταφορών είναι πολύ σημαντικοί για την οικονομία, αφού βιομηχανία και χρηματοικονομικές υπηρεσίες αντιστοιχούν στο 95% του ΑΕΠ στις υψηλά αναπτυγμένες χώρες και 50-80% του ΑΕΠ στις αναπτυσσόμενες, η κλιματική ευαισθησία πολλών δραστηριοτήτων που ανήκουν σε αυτούς, είναι χαμηλότερη από την κλιματική ευαισθησία που έχουν ο γεωργικός τομέας ή τα φυσικά οικοσυστήματα.

Η διασύνδεση των οικονομικών δραστηριοτήτων, σημαίνει ότι πολλές από τις επιπτώσεις θα είναι έμμεσες και θα μεταφερθούν μέσω αλληλεπιδράσεων διαμέσου των διάφορων οικονομικών τομέων. Ιδιαίτερα, η παραγωγή ενέργειας, η διαθεσιμότητα υδατικών πόρων και η παραγωγή γεωργικών προϊόντων θα μεταφέρουν την ευαισθησία που έχουν στις κλιματικές αλλαγές μέσω του όλου οικονομικού συστήματος. Εάν προσθέσουμε, δε, στις επιπτώσεις, και τις συνέπειες του πολέμου -πολύ επίκαιρο θέμα τις μέρες αυτές, στη χρήση ορυκτών καυσίμων, τις επιπτώσεις στη καλλιεργήσιμη γη, τα νερά και βέβαια την ατμοσφαιρική ρύπανση, η κατάσταση επιβαρύνεται ιδιαίτερα.

Τέλος, η μη προσαρμογή στις νέες συνθήκες που δημιουργούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και η ουσιαστική απεμπόληση του στόχου για την διατήρηση της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη μέσα στα ασφαλή επίπεδα του 1.5-2.0 ο C, έχει τεράστιο οικονομικό κόστος, όπως έχει υπολογιστεί και στην γνωστή «έκθεσης Stern -(The Economics of Climate Change: The Stern Review LSE 2006)».

Η Ελλάδα, όμως διαθέτει εφαρμοστέες πολιτικές προσαρμογής και μείωσης των επιπτώσεων από την κλιματική Αλλαγή; Με τον Νόμο 4416/2016 εκπονήθηκε και ψηφίσθηκε Εθνικό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή. Δεν έχουν όμως εκπονηθεί όλα τα Περιφερειακά σχέδια, που προβλέπονται από τον εν λόγω νόμο. Τρανταχτό παράδειγμα η Θεσσαλία, η οποία φέτος το καλοκαίρι επλήγη από πλημμύρες, με ολέθρια αποτελέσματα, όχι μόνον τοπικά, καθώς καταστράφηκε ο παραγωγικός ιστός και η πρωτογενής παραγωγή της Περιφέρειας.

Σημειώνουμε ότι στη Θεσσαλία παράγεται, περίπου, το 4,5% του ΑΕΠ της χώρας. Στη Θεσσαλία δεν έχουν εφαρμοσθεί πολιτικές Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή, παρά, τις καταστροφές που προκάλεσε, εδώ και τρία χρόνια, η κακοκαιρία «Ιανός».

Παράλληλα, πρόσφατα, «απεκαλύφθη» ότι, τα αναγκαία αντιπλημμυρικά έργα, απεντάχθηκαν από το «Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας». Τα σχέδια προσαρμογής πρέπει να περιλαμβάνουν έργα θωράκισης και ενίσχυσης της Ανθεκτικότητας όλων των περιοχών και συστημάτων.

Απαιτούν, κυρίως, κατάλληλο μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για την άμβλυνση πιθανών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, με κατάλληλο αναπτυξιακά και χωροταξικά σχέδια και κατασκευή ανθεκτικών υποδομών, με προστασία και αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος και ενίσχυση των οικοσυστημάτων και θωράκιση των οικονομικών δραστηριοτήτων.

*Η Χαρά Καφαντάρη είναι γεωλόγος, πρώην βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ Δ. Αθήνας και μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ