Την ημερομηνία των εγκαινίων της έκθεσης «Γυρισμός. Κυκλαδικοί Θησαυροί στο Ταξίδι της Επιστροφής», μέσω της οποίας εκτίθενται για πρώτη φορά παγκοσμίως 15 από τις 161  αρχαιότητες, προϊόντα λαθρανασκαφών, της συλλογής Leonard Stern, τη μάθαμε από διαρροές.

Η κυβέρνηση αλλά και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (συμφερόντων οικογένειας Γουλανδρή) είχαν κάθε λόγο να μη διαδώσουν πανηγυρικά την είδηση, μετά τις αντιδράσεις του συνόλου των ελλήνων αρχαιολόγων αλλά και διακεκριμένων ξένων επιστημόνων που εξισώνουν τη συμφωνία Μενδώνη με τη νομιμοποίηση της αρχαιοκαπηλίας.

Η κυρωμένη από το κοινοβούλιο συμφωνία, ορίζει πως οι 161 κυκλαδικές αρχαιότητες, προϊόντα λαθρανασκαφών και παράνομης διακίνησης, που έχει στην κατοχή του ο εκατομμυριούχος συλλέκτης κ. Στερν, δεν θα περάσουν στην κατοχή του Δημοσίου και δεν θα γυρίσουν στις Κυκλάδες, αλλά θα περάσουν στην κατοχή ενός Ινστιτούτου συνδεδεμένου με το Ίδρυμα Γουλανδρή στις ΗΠΑ και θα εκτίθενται στο ΜΕΤ της Νέας Υόρκης ως το 2073, το οποίο έχει μάλιστα στο ΔΣ του, τον γιο του συλλέκτη!

Η ειρωνεία είναι, πως ήταν η ίδια η κ. Μενδώνη Γενική Γραμματέας  του υπουργείου, όταν ψηφίστηκε το 2002 ο νόμος που αυστηροποιούσε το πλαίσιο σχετικά με την αρχαιοκαπηλία. Νόμος που απέδωσε καρπούς και δια της νομίμου οδού, επαναπατρίστηκαν πολλές αρχαιότητες. Και είναι η ίδια σήμερα, που παρακάμπτει όλες τις νόμιμες διαδικασίες και δέχεται τα πυρά του κόσμου της αρχαιολογίας.

Ο πρωθυπουργός όμως Κυριάκος Μητσοτάκης, δεν είχε μιλήσει για την υπόθεση μέχρι χθες που εγκαινίασε την έκθεση. Κάθε πρόταση και ψέμα, κάθε λέξη και ντροπή. Αν ντραπήκαμε οι δημοσιογράφοι διαβάζοντας την ομιλία του (δεν μας κάλεσε κανείς καθώς τα εγκαίνια έγιναν κεκλεισμένων των θυρών με αυστηρά επιλεγμένους προσκεκλημένους), δεν θέλω να φανταστώ πως ένιωσαν οι αρχαιολόγοι αυτής της χώρας ακούγοντας τον πρωθυπουργό να βαφτίζει το ψάρι κρέας και το μαύρο άσπρο.

Ο ίδιος ο τίτλος της έκθεσης, είναι εντελώς παραπλανητικός καθώς δεν πρόκειται για κανένα ταξίδι επιστροφής, αφού τα 161 αντικείμενα παραδόθηκαν από τον Στερν σε ένα ίδρυμα που ελέγχει η οικογένεια Γουλανδρή και ο γιος του συλλέκτη. Πάμε να δούμε πως υπερασπίζεται ο πρωθυπουργός το ξεπούλημα της πολιτιστικής κληρονομιάς.

«Χαράσσουμε ένα βατό μονοπάτι επαναπατρισμού και άλλων πολύτιμων τμημάτων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, στέλνοντας ένα μήνυμα σε κράτη, σε μουσεία, σε οργανισμούς, σε συλλέκτες, ότι αυτός ο γυρισμός, που είναι και το όνομα της έκθεσης που θα έχουμε την ευκαιρία σε λίγο να εγκαινιάσουμε, δεν είναι απλά ηθικά επιβεβλημένος, αλλά είναι και τεχνικά, νομικά εφικτός», δήλωσε κατά τον χαιρετισμό του ο Πρωθυπουργός.

Η αλήθεια: Το να περιέλθουν οι αρχαιότητες στο Ινστιτούτο Ελληνικού Πολιτισμού με έδρα το Ντελαγουέρ κι όχι στο αρχαιολογικό μουσείο Νάξου ή στο Εθνικό Αρχαιολογικό μουσείο, δεν είναι επαναπατρισμός. Όσο για τη νομιμότητα, το έγγραφο της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς που δημοσίευσε το tvxs, περιγράφει πόσες φορές παρακάμφθηκε ο νόμος για να επιτευχθεί η περιβόητη συμφωνία.

Ως προς τη νομιμότητα, σημειώνεται ότι πρόκειται για παραλείψεις νόμιμων οφειλομένων ενεργειών και ουσιώδους τύπου, καθώς αυτές προβλέπονται ρητώς από ειδικές διατάξεις.  Οι σημαντικότερες εξ αυτών αφορούν τη διαδικασία περί άδειας κατοχής κινητών μνημείων και δανεισμού τους, οι οποίες φαίνεται να αγνοήθηκαν και να υποκαταστάθηκαν από τη συναφθείσα συμφωνία» γράφει σχετικά.

Αντιγράφω από την επίσημη σελίδα του πρωθυπουργού άλλο απόσπασμα από τη χθεσινή του ομιλία:

«Η Ελλάδα γίνεται πλέον ο μοναδικός κύριος της μεγαλύτερης συλλογής αρχαιοτήτων που θα επιστρέψει ποτέ στην πατρίδα μας». «Κάποτε» ήθελαν να γράψουν κι όχι «ποτέ» αλλά γλώσσα λανθάνουσα, την αλήθεια λέει.

Η αλήθεια: Στην επιστολή του ΣΕΑ προς τους πρώην υπουργούς πολιτισμού αναφέρεται ότι: «Αυτό που παρουσιάζεται ως «επαναπατρισμός», δεν είναι παρά η πρώτη εφαρμογή της τροπολογίας περί μακροχρόνιας έκθεσης των αρχαιοτήτων (έως 50 έτη, όπως αυτή η κυβέρνηση εισηγήθηκε και ψήφισε στο N. 4761/2020) στο εξωτερικό, και μάλιστα αφορά στην έκθεση παρανόμως εξαχθέντων αρχαιοτήτων που δεν θα έχουν έρθει ποτέ στη χώρα μας.

Ο πρωθυπουργός συνεχίζει:

«Η ρεαλιστική διεκδίκηση της κληρονομιάς μας είναι μία πολιτική κεντρική δέσμευση της κυβέρνησής μας, η οποία διαπερνά και όλους τους χειρισμούς του αρμόδιου Υπουργείου»

Η αλήθεια: Ποτέ η κυβέρνηση δεν διεκδίκησε τη συλλογή Στερν. Το  τι σημαίνει διεκδίκηση την περιγράφει αναλυτικά ο αρχαιολογικός νόμος και η σχετική σύμβαση της Unesco. Θα έπρεπε να είχαν ενημερωθεί οι αρμόδιες υπηρεσίες, να γίνει η τεκμηρίωση των αντικειμένων, να γνωμοδοτήσει το ΚΑΣ, να ενημερωθούν οι διωκτικές αρχές και να βγάλει σχετική υπουργική απόφαση η κ. Μενδώνη. Αντ’αυτών η κ. Μενδώνη (σύμφωνα με τα λεγόμενα Στερν) αλλά και ο Κ. Μητσοτάκης σύμφωνα με τα λεγόμενα του ιδίου χθες το βράδυ, επισκέπτονταν την οικία του συλλέκτη και θαύμαζαν τη συλλογή με τις κλεμμένες αρχαιότητες! Κι αντί να του ζητήσουν να τις επιστρέψει ως οφείλει στο ελληνικό δημόσιο και να λογοδοτήσει για τα κλεμμένα  αντικείμενα που έχει στην κατοχή του, του έκαναν τη χάρη να τα μεταβιβάσουν σε ινστιτούτο που ελέγχει ο γιος του. Ντράπηκε και η ντροπή!

«Δεν ισχυρίζομαι, προφανώς, ότι δεν υπάρχουν δυσκολίες. Το αντίθετο, όπως αποδείχθηκε και με τη συλλογή αυτή απαιτούνται διαπραγματεύσεις πολύπλοκες και σκληρές»

Η αλήθεια: Οι διαπραγματεύσεις έγιναν παρανόμως και απευθείας με τον κάτοχο κλεμμένων αρχαιοτήτων και τον ικανοποίησαν δεόντως όπως ο ίδιος παραδέχτηκε.

Ο πρωθυπουργός συνεχίζει πιο προκλητικά αναφερόμενος στο προνόμιο του ΜΕΤ Νέας Υόρκης να εκθέτει τη συλλογή.

«Τα εκατομμύρια μάτια τα οποία θα αντικρίζουν αυτά τα εν πολλοίς άγνωστα έργα θα γίνονται τελικά οι καλύτεροι πρεσβευτές του πολιτισμού και της Ιστορίας μας» και «η συγκεκριμένη συμφωνία προβλέπει παράλληλα με την έκθεση και την διεθνή ανάδειξη της κυκλαδικής τέχνης στο MET επί δεκαετίες, χωρίς καμία δαπάνη από τη δική μας την πλευρά»

Η αλήθεια: Ο πρωθυπουργός μας είπε πως ορθά το ΜΕΤ έχει το προνόμιο να εκθέτει πρώτο και καλύτερο τις ελληνικές αρχαιότητες γιατί θα δουν τα μνημεία εκατομμύρια μάτια, παραδεχόμενος ότι καλά κάθονται στην Αγγλία τα γλυπτά του Παρθενώνα. Εξάλλου και το ΜΕΤ τσάμπα μας διαφημίζει.

«Και φαντάζομαι ότι όσο περισσότερο εξοικειώνονται με τη μοναδικότητα του κυκλαδικού πολιτισμού, τόσο θα θέλουν να επισκεφτούν και το λίκνο του κυκλαδικού πολιτισμού, που δεν είναι άλλο από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης αλλά και τα νησιά του Αιγαίου όπου αναπτύχθηκε αυτός ο μοναδικός πολιτισμός», συμπλήρωσε.»

Η αλήθεια: Εδώ μαθαίνουμε ότι το λίκνο του Κυκλαδικού πολιτισμού, δεν είναι το δημόσιο Μουσείο Κυκλαδικού Πολιτισμού της Νάξου, αλλά το μουσείο των Γουλανδρήδων στους οποίους «χάρισε» τις κυκλαδίτικες αρχαιότητες η κυβέρνηση.

«Θα ήθελα να συγχαρώ προσωπικά τη Λίνα Μενδώνη, την Υπουργό Πολιτισμού, και τους συνεργάτες της που την ολοκλήρωσαν αθόρυβα και αποτελεσματικά», επισήμανε επίσης κατά την τοποθέτησή του ο Πρωθυπουργός.

Η αλήθεια: Δεν θα μπορούσε να κινηθεί με θορυβώδη τρόπο η υπουργός που παρέκαμψε όλο το νομικό οπλοστάσιο για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Με τα συγχαρητήρια αυτά που έδωσε ο κ. Μητσοτάκης, αποδεικνύεται η συνενοχή του.

«…και σε αντίθεση με όσα διαδίδονται, φαιδρά θα έλεγα, από κάποιους οι οποίοι φαίνεται να μη γνωρίζουν ούτε τα βασικά της αρχαιολογικής νομοθεσίας. Σε μία ημέρα, λοιπόν, χαράς και γιορτής του πολιτισμού δεν πιστεύω πως χωρούν αυτές οι μίζερες προσεγγίσεις, ιδίως όπως είπα από κύκλους που αγνοούν τα βασικά της αρχαιολογικής νομοθεσίας.

Η αλήθεια: Ο κ. Μητσοτάκης γνωρίζει πως λέει ψέματα. Έχουν γνωμοδοτήσει οι υπηρεσίες του Υπ. Πολιτισμού σχετικά, και η κ. Μενδώνη έχει κινηθεί εν κρυπτώ ακριβώς για να μη διαπιστώσει κανείς πως παρακάμπτεται ξανά και ξανά ο αρχαιολογικός νόμος, το έχουν τεκμηριώσει επιστήμονες διεθνούς κύρους. Αλλά ο πρωθυπουργός, έχει και το θράσος να  ονομάζει τους επιστήμονες αυτούς «κύκλους», να ισχυρίζεται  ότι δεν γνωρίζουν τον νόμο, το ίδιο τους το αντικείμενο. Δεν είναι και η πρώτη φορά που συμπεριφέρεται με αυτόν τον απαξιωτικό και ντροπιαστικό τρόπο. Και φαντάζομαι ούτε η τελευταία.

«Οι οιωνοί λοιπόν είναι αίσιοι και έναν από αυτούς αποτελεί και αυτή η έκθεση, «Γυρισμός», ένα σημαντικό πολιτιστικό γεγονός, μία ιστορική στιγμή για την πατρίδα μας και ταυτόχρονα όμως μία ισχυρή όσο και πρακτική προτροπή προς φορείς, προς άλλους ιδιώτες συλλέκτες, ώστε αυτό το ταξίδι της επιστροφής να ξεκινήσουν σύντομα και πολλές άλλες αρχαιότητες οι οποίες έχουν, με διάφορους τρόπους, βρεθεί εκτός της πατρίδας μας».

Η αλήθεια: Ο πρωθυπουργός καλεί κι άλλους συλλέκτες που κυνηγούν οι διωκτικές αρχές των χωρών τους, να ξεπλυθούν στην κολυμπήθρα μας, να κερδίσουν φοροαπαλλαγές από τις δωρεές. Εξάλλου δεν κινδυνεύουν να χάσουν τις αρχαιότητες εντελώς από τα χέρια τους. Ινστιτούτο υπάρχει, στο οποίο θα μεταβιβαστούν και το οποίο θα θησαυρίσει ενδεχομένως από τις περιοδικές εκθέσεις των αρχαιοτήτων σε όλο τον κόσμο.

Το ΜΕΤ Νέας Υόρκης θα κάνει χρυσές δουλειές για τα επόμενα 100 χρόνια. Τα δημόσια μουσεία δεν θα τα χαρούν κι εμείς σε 50 χρόνια που θα έρθει το μεγάλο μέρος της συλλογής στην Ελλάδα, θα έχουμε αποδημήσει, έχοντας μάθει όμως προηγουμένως, πώς ξεπλένει ένας πρωθυπουργός, μια υπουργός, μια κυβέρνηση, την αρχαιοκαπηλία. Θα μου πείτε, για τον Κ. Μητσοτάκη, ο πατέρας του οποίου διατηρούσε συλλογή κλεμμένων αρχαιοτήτων, το να συνδιαλέγεται με αρχαιοκάπηλους και να υπογράφει συμφέρουσες για αυτούς συμφωνίες, δεν θα βιώνεται και ως πράξη ενοχής.