Ανεπαίσθητο ίσως στους περισσότερους, αλλά ενδεικτικό: μετά από τόσα και τόσα που μεσολάβησαν, υποκλοπές, ακρίβεια, σκάνδαλα, αποφάσισε κι ο Σημίτης προ ημερών να κάνει τη δημόσια παρέμβασή του. Και δεν βρήκε ο αφιλότιμος μια λέξη να πει (ή να προσθέσει στα όσα είχε ήδη γράψει) για την τραγωδία στα Τέμπη. Τόση ενσυναίσθηση…

Όλα έχουν βέβαια την εξήγησή τους. Αυτό που γράφουν τα πανό, «Τα κέρδη σας, οι ζωές μας», ισχύει απόλυτα. Μόνο που η συγκεκριμένη αρχή εφαρμόζεται με συγκεκριμένο τρόπο. Στον 21ο αιώνα, δεν βγαίνει κανείς πει «Λιώστε εσείς στη δουλειά, για να ζούμε εμείς ζωή χαρισάμενη». Θέλει (άλλο) τρόπο.

Μια κόκκινη κλωστή συνδέει το εκσυγχρονιστικό αφήγημα της «ισχυρής Ελλάδας», που ζυμώθηκε σκόπιμα και μ’ επιμονή επί διακυβέρνησης Σημίτη, με το σημερινό αφήγημα του «επιτελικού Κράτους», των «νέων οριζόντων στην Παιδεία» και του «ψηφιακού μετασχηματισμού». Και έπεται συνέχεια. Στο βάθος διακρίνονται τα νεφελώματα περί «πράσινης Οικονομίας», «αειφόρου ανάπτυξης», κλπ., κλπ..

Δεν φταίνε οι λέξεις και οι όροι. Την τραγωδία των Τεμπών και τις χιλιάδες καθημερινές τραγωδίες που ζουν οι καθημερινοί άνθρωποι δεν τις προκαλούν οι υπερβολές κι οι ευφημισμοί που χρησιμοποιούν τα συστημικά κόμματα για να επενδύσουν ιδεολογικά τις πολιτικές τους. Ευχής έργον θα ήταν ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η αναβάθμιση της Παιδείας, η αειφόρος ανάπτυξη και η εύρυθμη λειτουργία του Δημοσίου, αν όλα αυτά είχαν μια σχέση με την πραγματικότητα. Αλλά δεν έχουν.

Βασική μέριμνα των συστημικών κομμάτων και στην Ελλάδα και στον κόσμο ολόκληρο είναι η διασφάλιση των υπερ-κερδών. Αυτό είναι το όνομα του πράγματος, και μόνο στις ρωγμές του παράγεται κάτι ωφέλιμο για την κοινωνία, εάν και εφ’ όσον πιέσουν οι καταστάσεις. Μας αιφνιδιάζει η απονιά, ο κυνισμός, η ασχήμια του συστήματος, όταν τη διαπιστώνουμε, γιατί κι εμείς οι ίδιοι έχουμε παραπλανηθεί από το πες-πες της συστημικής προπαγάνδας.

Στην πραγματικότητα, η θεσμική μας θωράκιση είναι διάτρητη, οι βασικές λειτουργίες του δημοσίου χωλές, όλα τα κύρια και τα καίρια επί ξύλου κρεμάμενα. ΕΣΥ, Παιδεία, Δικαιοσύνη, υποδομές, πολιτιστικός πλούτος, περιβάλλον, πάσχουν βαρέως. Δεν έχει κανείς παρά να ξύσει λίγο την επιφάνεια, για να δει το σαθρό που κρύβεται από κάτω. Γιατί να λειτουργούν με ασφάλεια τα τρένα; Μήπως λειτουργούν με ασφάλεια τα ακτοπλοϊκά δρομολόγια; Φίλοι μου γράφουν ότι κι εκεί εξακολουθεί να υπάρχει ένα χάος. Ποιος να νοιασθεί άλλωστε για τους πληβείους, που κυκλοφορούν με τα Μαζικά Μέσα;

Το αντιφατικό -και άκρως αντιπαραγωγικό- σ’ αυτή την υπόθεση είναι ότι το ανθρώπινο κεφάλαιο της χώρας έχει μεγαλώσει και έχει πολλαπλά αναβαθμιστεί. Οι πτυχιούχοι ως ποσοστό του γενικού πληθυσμού είναι στον ευρωπαϊκό μέσο όρο (και ίσως λίγο ψηλότερα)·εις πείσμα των «αρίστων», τα περισσότερα παιδιά μιλούν ξένες γλώσσες· ακόμα και αυτοί που γράφουν για 3 στις πανελλαδικές διαθέτουν άπειρες πρακτικές δεξιότητες· οι νέοι (κι οι γέροι!) έχουν ταξιδέψει στο εξωτερικό· ακόμα κι οι πιο φτωχοί αθλούνται στοιχειωδώς· ακόμα κι οι πιο αδαείς κάνουν τακτικά ιατρικές εξετάσεις και ξέρουν ότι το κάπνισμα βλάπτει. Πως γίνεται λοιπόν να πιστεύει ο κόσμος τα προεκλογικά φληναφήματα;

Η εξήγηση είναι απλή: τα όνειρά μας μένουν διαρκώς ανεκπλήρωτα και πολλαπλώς ματαιωμένα· γι’ αυτό, πιστεύουμε εύκολα όποιον μας φέρνει καλές ειδήσεις και διώχνουμε όποιον μας λέει τα σύκα, σύκα και τη σκάφη, σκάφη. Τάχει πει ο πρώην Σαββόπουλος σε ανύποπτο χρόνο …

Εμείς πάντως της Αριστεράς δεν έχουμε κανένα ελαφρυντικό. Οι κλασσικοί και οι νεότεροι μας εφοδίασαν με τα κατάλληλα μεθοδολογικά εργαλεία, για να καταλαβαίνουμε αμέσως τι παίζει με τους ιδεολογικούς μηχανισμούς του Κράτους, τον μισθό, την τιμή, το κέρδος. Η αυτό-παγίδευση στον βάλτο μιας δήθεν αναπτυξιακής ρητορικής δεν δικαιολογείται κατά κανένα τρόπο. Μια πραγματικά προοδευτική πολιτική πρέπει να συγκροτείται κατ’ αντιπαράθεσιν και όχι εν αρμονία με τα «εκσυγχρονιστικά» ιδεολογήματα. Άλλο η παρέλαση κι άλλο το έργο (πάλι Σαββόπουλος).

Η τραγωδία στα Τέμπη δεν είναι, δυστυχώς, ένα μεμονωμένο περιστατικό. Ούτε το Μάτι ήτανε, ούτε το Σάμινα, ούτε η Ρικομέξ, ούτε τα εργατικά ατυχήματα που συμβαίνουν καθημερινά. Αυτή, η δική τους Ελλάδα, είναι υπεύθυνη για όλα αυτά. Η Ελλάδα των φαραωνικών έργων, της αρπαχτής, του εύκολου κέρδους, της απάτης.

Υπάρχει όμως και Θεός. Ένα μικρό σουπερνόβα καίει στο καντηλάκι των παιδιών που χάθηκαν και μια ήσυχη, μα επίμονη, λάμψη βγαίνει ακόμα απ’ τα αποκαΐδια των μηχανοδηγών που έλιωσαν στα Τέμπη. Μπορεί να μη φαίνεται καθαρά, αλλά έρχεται το επόμενο τρένο. Το τρένο για τον ουρανό, που λέει κι ο Ρίτσος …

*Ο Σπύρος Γεωργάτος είναι καθηγητής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων