Μυστήρια έννοια ο πολιτικός χρόνος. Μόλις τον περασμένο Αύγουστο παρακολούθησα ως παρατηρητής τις προεδρικές εκλογές στην Τουρκία με τον θρίαμβο του Ερντογάν και τη διαφαινόμενη προοπτική αλλαγής του Συντάγματος και μετατροπής της χώρας σε Προεδρική Δημοκρατία. Φαινόταν απολύτως ρεαλιστικό ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να φθάσει στο 2023 ως πανίσχυρος Πρόεδρος – Σουλτάνος και να γιορτάσει τα 100 χρόνια της Τουρκικής Δημοκρατίας βάζοντας τον μύθο του πλάϊ ή πάνω από εκείνον του Κεμάλ Ατατούρκ, πολύ περισσότερο που ο Ερντογάν προωθεί τον ενάρετο τρόπο ζωής, ενώ ο θεμελιωτής του Κράτους, όσο να ‘ναι, είχε και μια αδυναμία στο αλκοόλ, το οποίο ο σημερινός Πρόεδρος προσπάθησε να περιορίσει μαζί με το τσιγάρο και το φιλί σε δημόσιους χώρους. Φοβίζοντας όμως, τελικά, το κοσμικό τμήμα της Τουρκίας, που βρίσκεται σε τεράστια απόσταση από το συντηρητικό και θρησκόληπτο, ότι προωθεί τη μουσουλμανική ατζέντα και μια δραματική αλλαγή του τρόπου ζωής.

Πώς ακριβώς, όμως, έγινε η ανατροπή της περασμένης Κυριακής και το ΑΚΡ, με ηγέτη σήμερα τον Νταβούτογλου, έπεσε από το 49% στο 40, τη στιγμή που η κεμαλική αξιωματική αντιπολίτευση έμεινε καθηλωμένη στο 25%, μειώνοντας οριακά το ποσοστό της; Την ίδια στιγμή, οι Εθνικιστές του Μπαχτσελί είχαν μια σχετική άνοδο φτάνοντας το 16%, αλλά όλοι μαζί έβλεπαν σχεδόν έκθαμβοι την ορμητική είσοδο στο προσκήνιο του αριστερού φιλοκουρδικού Κόμματος της Δημοκρατίας των Λαών (HDP) και την απόσπαση του 12,1% των ψήφων. Μια ιστορική αλλαγή, που πιθανόν να επηρεάσει τα πράγματα όχι μόνο στην Τουρκία, αλλά και ευρύτερα στη Μέση Ανατολή, διότι αυτό -όπως θα τονίσουμε παρακάτω- είναι πράγματι ένα διαφορετικό κόμμα.

Πρώτος λόγος για την κάμψη του ΑΚΡ είναι η επιβράδυνση της τουρκικής οικονομίας και η άνοδος της ανεργίας. Μιας οικονομίας που, κατά τη γνώμη μου, φέρει κάποια «ελληνικά» χαρακτηριστικά φούσκας, βασιζόμενη στη φρενήρη οικοδομική δραστηριότητα και την ακόρεστη κατανάλωση με ποταμούς πλαστικού χρήματος. Δεύτερος λόγος είναι το γεγονός ότι ο ίδιος ο Ερντογάν, ο οποίος ενεπλάκη στην προεκλογική εκστρατεία με ανοικονόμητο και αντισυνταγματικό τρόπο, είχε να αντιμετωπίσει τον δικό του κακό εαυτό, δηλαδή τη μεγαλομανία και την αλαζονεία του. Απόδειξη, η «μάχη του καμπινέ» στο νέο παλάτι των 500 εκατομμυρίων και το ερώτημα αν η τουαλέτα έχει όντως χρυσή επίστρωση, όπως επιπολαίως ισχυρίστηκε ο αντίπαλος Κιλιτσντάρογλου, ή όχι. Ο Ερντογάν έφθασε στο σημείο να πει ότι το προηγούμενο μέγαρο είχε κατσαρίδες και το μόνο που δεν ισχυρίστηκε είναι ότι απλώς ήθελε να βάλει ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίσει την κεραμίδα της περασμένης Κυριακής…

Το χειρότερο είναι ότι ο Ερντογάν, που για να εδραιωθεί και να κυριαρχήσει χρειάστηκε να εκτοπίσει το βαθύ κεμαλικό κράτος, τώρα φάνηκε να υποστηρίζεται από ένα «παρακράτος» που δεν δίστασε να καταφύγει στη δολοφονική βία κατά των Κούρδων. Παρά το γεγονός ότι το ΑΚΡ είναι που έκανε βήματα προσέγγισης στο Κουρδικό, σε αντίθεση με το κεμαλικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα το οποίο φέρει ένα εθνικιστικό DNA… Η μάχη για την εξουσία αλλοιώνει τα πάντα και καταλήγει στη βία, όπως η έκρηξη στο Ντιγιαρμπακίρ, την τελευταία προεκλογική ημέρα και μόλις τριάντα μέτρα από το σημείο όπου μίλαγε ο ηγέτης του HDP Ντεμιρτάς, η οποία κόστισε δύο ζωές και 100 τραυματισμούς. Γεγονός, που ορισμένα μέσα μεγάλης εμβέλειας ούτε καν ανέφεραν.

Πόλωση και βία, ωστόσο, που δεν πτόησε και δεν απέτρεψε τους Κούρδους να φτάσουν στην κάλπη ακόμη κι επάνω σε καροτσάκια. Απόδειξη, η μεγάλη αναστάτωση σε εκλογικό τμήμα του Σελτσούκ, όπου η γηραιά Κούρδισα που δεν ήξερε γράμματα και δεν μιλούσε τουρκικά, ζήτησε τη βοήθεια της κόρης της για να βάλει τη σφραγίδα πάνω στο HDP, αλλά η εφορευτική επιτροπή της το απαγόρευσε. Προσπάθησα να απαθανατίσω το στιγμιότυπο με φωτογραφία, γεγονός που έκανε κάποιον να καλέσει την αστυνομία και να δώσω εξηγήσεις. Αντιθέτως, σε συμπαθητικό κύριο που έπασχε από Αλτσχάϊμερ, επετράπη να τον συνοδεύσει η κόρη του στην κάλπη…
 
Μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος, οι περίφημες αγορές έκριναν ότι η Τουρκία εισέρχεται σε περίοδο αστάθειας και η λίρα έχασε έναντι του ευρώ και του δολαρίου. Το τριπλό ερώτημα είναι αν το ΑΚΡ θα σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας ή κυβέρνηση συνεργασίας ή αν θα οδηγηθεί η χώρα σε νέες εκλογές. Ο σχηματισμός κυβέρνησης από το κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα με τη συμμετοχή Εθνικιστών του Μπαχτσελί και Κούρδων του HDP θεωρείται αφύσικο ενδεχόμενο. Ένα κακό σενάριο θα ήταν η συνεργασία του ΑΚΡ με τους Εθνικιστές, κάτι που θα επηρέαζε ενδεχομένως περισσότερο το πλέγμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Αν παρακολουθήσει, πάντως, κανείς τον χρωματισμένο εκλογικό χάρτη και τη σχέση μεταξύ παραλίων, βαθιάς Τουρκίας και κουρδικών περιοχών, θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία είναι μια περίπλοκη και βαθιά διαιρεμένη χώρα.

Σελαχεντίν Ντεμιρτάς και HDP

O θριαμβευτής των εκλογών, 48χρονος δικηγόρος και νέα κομβική φιγούρα των πολιτικών πραγμάτων στη γείτονα, ακούει στο παραπάνω όνομα. Παίζει το παιχνίδι με μοντέρνους, επικοινωνιακούς όρους, χωρίς όμως το Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών να στερείται ουσίας. Το HDP διαθέτει αριστερή ταυτότητα, απευθύνεται σε όλους τους λαούς, και στον τουρκικό, και αποκρυσταλλώνει την κληρονομιά που άφησε η εξέγερση στο πάρκο Γκεζί. Προασπίζεται τα δικαιώματα όλων των μειονοτήτων, περιλαμβανομένων και των σεξουαλικών, των γκέι κλπ, γεγονός που έχει εκρηκτική σημασία για πατριαρχικές κοινωνίες όπως η τουρκική και οι άλλες στην περιοχή. Ο ίδιος ο Σελαχεντίν Ντεμιρτάς δηλώνει άθεος (τη στιγμή που οι αδελφές του φορούν μαντήλα), γεγονός που έκανε τον Ερντογάν να τον καταγγέλλει ως «άπιστο». Παίζει ένα παραδοσιακό κουρδικό σάζι και τη μουσική αυτή είναι υποχρεωμένο να ακούσει και το ΡΚΚ και να λάβει αποφάσεις…

Ο Τσίπρας στις τουρκικές εκλογές

Ο Αλέξης Τσίπρας έχει ακροατήριο στην Τουρκία, ως απόηχο των γεγονότων που εξελίσσονται σε Ελλάδα και Ευρώπη. Έπαιξε ρόλο στον δημόσιο διάλογο, με αντιπροσώπους κομμάτων να φιλονικούν για το ποιος είναι πιο κοντά στον Έλληνα πρωθυπουργό, δηλαδή σε ένα πνεύμα διεκδίκησης των λαϊκών αιτημάτων. Στη Σμύρνη είχε πολύ θετικό αντίκτυπο η συνεχιζόμενη ανακαίνιση του ιστορικού κτηρίου του ελληνικού προξενείου πάνω στην παραλία, που παρουσιάσθηκε ως απόφαση του πρωθυπουργού και έγινε λόγος για «το Σπίτι του Τσίπρα». Έξω (από την περιοχή της Ευρώπης) πάμε καλά!…

Υ.Γ. Ήταν συγκινητικό, όταν στο άκουσμα ότι είμαστε από την Ελλάδα, μια γυναίκα μέλος της εφορευτικής επιτροπής χειροκρότησε λέγοντας «σοσιαλίστες!». 

Ο Γιώργος Βαρεμένος είναι βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας του ΣΥΡΙΖΑ, πρόεδρος της Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής και επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΟΑΣΕ. Με την ιδιότητα αυτή, παρακολούθησε τις τουρκικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη, την Άγκυρα και τη Σμύρνη.