Στο εξής θα υπάρχει μια Ιαπωνία τού πριν και μία τού μετά. Αυτό εξυπακούεται τη στιγμή που ακόμη δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό των θυμάτων του τσουνάμι της 11ης Μαρτίου- αναμφίβολα πολύ πιο σημαντικού απ΄ ό,τι μπορούμε να φανταστούμε-, ούτε τη σοβαρότητα των διαρροών ραδιενέργειας από τον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα. Μάλιστα, η πυρηνική κρίση που προκάλεσε αυτός ο σταθμός πρόκειται να επηρεάσει ολόκληρο τον κόσμο ως προς ένα κομβικό ζήτημα: εκείνο της ενέργειας.

Ads

Παρ΄ ότι ακόμη η ώρα επιτάσσει θλίψη, συμπόνια και αλληλεγγύη για τους Ιάπωνες, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να μεταφερθούμε πέρα από αυτό το δράμα.
Παρατήρηση πρώτη: η Ιαπωνία είναι μεγάλη δύναμη. Να όμως που αυτή η έννοια γίνεται πολύ σχετική απέναντι σε αυτή την αλληλουχία γεγονότων. Αν και σε ολόκληρο τον κόσμο δεν υπήρχε καμία άλλη χώρα καλύτερα προετοιμασμένη για την καταστροφή, να που αυτή πήρε μια δραματικά απρόβλεπτη τροπή. Ποιος θα σκεφτόταν ότι θα βλέπαμε χιλιάδες επιζώντες χωρίς νερό, τρόφιμα ή φάρμακα; Για άλλη μία φορά επιβεβαιώνεται η διαπίστωση ότι οι υπερανεπτυγμένες οικονομίες παραμένουν εξίσου εύθραυστες όσο και οι δικές μας. Η κρατική μηχανή μπορεί να καταρρεύσει ανά πάσα στιγμή.

Η δεύτερη παρατήρηση απευθύνεται σε όσους επιμένουν είτε να μην πιστεύουν στην παγκοσμιοποίηση είτε να προσπαθούν να προστατευθούν από αυτήν. Μόλις είχαμε τη μεγαλύτερη απόδειξη αλληλεξάρτησης που θα ζήσουμε ποτέ. Μας αναγκάζει κάθε ημέρα και περισσότερο να κάνουμε νέες προόδους και νέα βήματα προς θεσμούς πλανητικής κλίμακας που βάζουν τις βάσεις για μια παγκόσμια κυβέρνηση. Ακόμη και αν αυτή η έκφραση φαίνεται εντελώς ουτοπική.

Η καταστροφή στην Ιαπωνία προκάλεσε κερδοσκοπία στο γεν, καθώς οι αγορές είδαν νέο έδαφος κερδοσκοπίας στις προοπτικές ανοικοδόμησης της χώρας. Ταυτόχρονα, η πυρηνική κρίση οδήγησε άμεσα στην ανατίμηση του πετρελαίου, που έχει επιπτώσεις σε καθεμία απ΄ όλες τις οικονομίες του κόσμου. Τα παραδείγματα θα μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν. Με τον τρόπο που από την οικονομική κρίση γεννήθηκε η ομάδα του G20, η οποία επέτρεψε την παγκόσμια διαχείριση αυτής της κρίσης, με τον ίδιο τρόπο η καταστροφή στην Ιαπωνία και η άνοδος του γεν οδήγησαν σε μια νυχτερινή και έκτακτη σύγκληση της ομάδας του G7. Αυτή προσέφερε την υποστήριξή της στην Ιαπωνία και στην κεντρική της τράπεζα, επιτρέποντας μια άνοδο του χρηματιστηρίου του Τόκιο και μια πτώση του γεν.
Τρίτη παρατήρηση: ο ρόλος και η θέση της πυρηνικής ενέργειας αμφισβητούνται παντού. Είναι όμως πιθανό η απαραίτητη συζήτηση που θα συνοδεύσει αυτό το ζήτημα να οδηγήσει σε περισσότερη διαφάνεια και ασφάλεια και όχι σε κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας.

Η συζήτηση είναι ταυτόχρονα αναπόφευκτη και θεμιτή, κατ΄ αρχήν διότι κανείς δεν μπορεί να υποκρίνεται ότι υπάρχει ενέργεια με μηδενικό κίνδυνο. Ο κίνδυνος θα υπάρχει πάντα και απόδειξη είναι η Φουκουσίμα. Εξάλλου, και αυτό είναι το πυρηνικό παράδοξο που εμφανίστηκε στη Φουκουσίμα, αυτή η ενέργεια που απαιτεί εξαιρετικά εκλεπτυσμένες τεχνολογίες και απρόσκοπτη επαγρύπνηση επαφίεται παράλληλα σε στοιχειώδεις διαδικασίες, αφενός πολύ απλές, αφετέρου πολύ «εύθραυστες». Διότι για να λειτουργήσει ένας πυρηνικός σταθμός χρειάζεται συνεχώς να ψύχεται με μεγάλες ποσότητες νερού. Και στη Φουκουσίμα η βλάβη των συμβατικών ηλεκτρικών συστημάτων που επιτρέπουν την παροχή νερού είναι που μας ώθησε προς την καταστροφή. Στη Γαλλία, που έχει περισσότερα εργοστάσια παραγωγής πυρηνικής ενέργειας απ΄ ό,τι η Ιαπωνία, η ψύξη των αντιδραστήρων απαιτεί κατανάλωση νερού ίση με το μισό από εκείνο που καταναλώνει ετησίως ο πληθυσμός της χώρας.

Ολόκληρος ο κόσμος κατελήφθη εξαπίνης από την ιαπωνική καταστροφή. Στην πραγματικότητα ο κόσμος είχε βαθιά εδραιωμένη την ιδέα ότι η κλιματική αλλαγή επιβάλλει στον καθέναν να περιορίσει την παραγωγή διοξειδίου του άνθρακα. Ο κόσμος ζούσε επίσης με την ιδέα ότι, καθώς οι πετρελαϊκές πηγές δεν θα κρατήσουν για πάντα, πρέπει να βρούμε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, πολύ περισσότερο που η οικονομική μεγέθυνση των αναπτυσσόμενων χωρών αυξάνει σημαντικά κάθε χρόνο τις ενεργειακές ανάγκες.

Την επομένη της 11ης Μαρτίου υπήρχαν παγκοσμίως 440 πυρηνικοί σταθμοί με πρόβλεψη να αυξηθούν κατά ένα τρίτο στα επόμενα 15-20 χρόνια. Στο εξής, όλος ο κόσμος είναι αναγκασμένος, αν όχι να «παγώσει» την κατασκευή νέων αντιδραστήρων (όπως η Γερμανία ή η Κίνα), τουλάχιστον να δικαιώσει την κοινή γνώμη επιβεβαιώνοντας ότι λαμβάνονται περισσότερες προφυλάξεις και ότι η διαφάνεια εξασφαλίζεται από ανεξάρτητους οργανισμούς. Ταυτόχρονα, η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πρέπει να επιταχυνθεί. Πρέπει όμως να γνωρίζουμε ότι τόσο εμείς όσο και οι μελλοντικές γενιές θα κληθούμε να ζήσουμε κάτω από τη σκιά των ηφαιστείων…

Δημοσιεύθηκε στο Βήμα στις 20/03/2011.