Από τις 13 μέχρι τις 16 Οκτωβρίου 2011 πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη το 22o συνέδριο της Modern Greek Studies Association (MGSA), ένα σημαντικό διεθνές επιστημονικό γεγονός για τις νεοελληνικές σπουδές, στο οποίο μετείχαν δεκάδες ερευνητές από όλο τον κόσμο. Οι μέρες του συνεδρίου συνέπεσαν με τις μέρες του κινήματος Occupy Wall Street, ειδικότερα και τη διαδήλωση του Σαββάτου 15 Οκτωβρίου.  Ζητήσαμε έτσι από έξι έλληνες ερευνητές και ερευνήτριες, εκτός ΗΠΑ (Έφη Γαζή, Γιώργος Γιαννακόπουλος, Λεωνίδας Καρακατσάνης, Αμαρυλλίς Λογοθέτη, Ερατώ Μπασέα, Αιμιλία Σαλβάνου), που βρέθηκαν στη Νέα Υόρκη για το συνέδριο, επισκέφθηκαν το Ζουκότι Παρκ και είχαν μια άμεση εμπειρία του κινήματος να μας καταθέσουν την εμπειρία τους, αποτιμώντας τα χαρακτηριστικά και τη σημασία του κινήματος. Τους ευχαριστούμε, όλους και όλες, θερμά για την πρόθυμη ανταπόκριση — και όπως θα διαπιστώσετε διαβάζοντας τα κείμενα, η ιδέα μας φαίνεται ότι απεδείχθη γόνιμη

Ads

 
Αρκεί να βρεθεί κανείς στο Ζουκότι Παρκ για να κατανοήσει τον χαρακτήρα της συγκεκριμένης συλλογικής κινητοποίησης; Ενδεχομένως όχι. Από την άλλη πλευρά, στον καιρό της «πολιτικής των δικτύων» και των «μετακινούμενων κινημάτων», ίσως όλοι και όλες κατοικούμε και σε διαφορετικούς τόπους. Στον αποσπασματικό αλλά πυκνό χρόνο των ταξιδιών ξεδιπλώνονται αλλιώτικα οι εικόνες των πραγμάτων.

Ας μου επιτραπούν δυο λόγια για τις εικόνες στο Ζουκότι Παρκ, καθώς και μερικές σκέψεις για το «αύριο» αυτής της συλλογικής δράσης. Οι μεταμφιέσεις και οι καρναβαλικές πορείες στους δρόμους και στη Γουόλ Στριτ αναζωογονούν το παραδοσιακό «φορμάτ» των διαδηλώσεων. Παραπλανώντας συνεχώς το βλέμμα, οι καταληψίες ντύνονται φρικιά και χίπις τη μια μέρα, «καθημερινοί Αμερικανοί» με γραβάτα την άλλη, Guy Fawkes αλλά και ζόμπι την επόμενη μετατρέποντας τη διαδήλωση σε μια συνεχή παράσταση με νέους ρόλους. Σε μια πρώτη ματιά, αυτό μπορεί να φανεί κιτς. Οι αλλαγές των ρόλων όμως και η διαρκής επιτέλεσή τους δεν εισάγουν μόνο ένα νέο τελετουργικό στην πολιτική διαμαρτυρία· μέσα από τις συνεχείς του μεταμορφώσεις, διαχέεται το πλήθος της πλατείας στον χώρο (και στον χρόνο) παράγοντας νέες «δυνητικές» συλλογικότητες.

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια «παράσταση διαμαρτυρίας» (performance protest) η οποία εξαντλεί την ενέργειά της στην καρναβαλική ανατροπή; Στον ρευστό χώρο των πολιτικών νοημάτων της κατάληψης, νομίζω ότι ο ενοποιητικός κρίκος είναι το «αντικαπιταλιστικό συναίσθημα». Αντλώντας από την πρόσφατη ιστορία των κινημάτων της αντι- και της ετερο-παγκοσμιοποίησης με την εμβληματική θέση των κινητοποιήσεων στο Σιάτλ το 1999, η κατάληψη κληρονομεί τον ακτιβισμό της δεκαετίας του 1990 και του 2000 επαναπροσδιορίζοντάς τον στο πλαίσιο της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Στις πολλαπλές της αναζητήσεις, οικολογικές, συνδικαλιστικές, δικαιωματικές, η αυξανόμενη καχυποψία για τον παράδεισο των «ελεύθερων αγορών» κυριαρχεί. Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος και η υπονόμευση της μιντιακής κυριαρχίας του «Κόμματος του Τσαγιού» στον χώρο της αμερικανικής πολιτικής είναι το δεύτερο κυρίαρχο χαρακτηριστικό (όσο τουλάχιστον οι καταληψίες και οι διαδηλωτές δεν τα «σπάνε»).

Και μετά; Όταν πέσει το χιόνι; Η αγωνία της συνέχειας και του μέλλοντος κατατρύχει πολλούς. Ο Σλάβοϊ Ζίζεκ άσκησε κριτική πρόσφατα στη διαπίστωση ενός διαδηλωτή ότι «περνάμε καλά εδώ» υπογραμμίζοντας την ανάγκη των οργανωτικών δομών και των συγκεκριμένων πολιτικών στοχεύσεων.

Σωστά. Δύο παρατηρήσεις μόνο: α) ας ξανασκεφτούμε τη σημασία τέτοιων κινητοποιήσεων έξω από τη γραμμική λογική της τελεολογίας. Ίσως δεν είναι στάδια αλλά «παράθυρα ευκαιρίας» στη μακρά και απρόβλεπτη διαδικασία της πολιτικής αλλαγής και β) σε τούτη την πλευρά του ωκεανού, πότε ήταν η τελευταία φορά που «περάσαμε καλά» σε μια συλλογική κινητοποίηση διαποτισμένη από τις αξίες της μη βίας, της αλληλεγγύης, της ισότητας, της ειρηνικής συμβίωσης όπως αυτή στο Ζουκότι Παρκ; Από τον δικό μας κόσμο των νεκρών, των καταστροφών, του γιουχαϊσματος, της μούντζας, της οργής, της απελπισίας των διαδηλώσεων, το να «περνάμε καλά» σε μια πολιτική συλλογικότητα ίσως έχει μια κάποια σημασία…

Έφη Γαζή

ΕΝΘΕΜΑΤΑ