Ένας παλιός κινηματογράφος ήταν,  σε μια υποβαθμισμένη περιοχή της Μασσαλίας με το όνομα της κέλτισας πριγκίπισσας Gyptis, που παντρεύτηκε τον  Εύξενο, από την Φώκαια της Μικράς Ασίας.

Η ιστορία του Εύξενου  και της Gyptis μέσω   της αίθουσας  που μετατράπηκε σε ένα από τα πιο δυναμικά περιφερειακά θέατρα της Γαλλίας, μοιάζει με την ιστορία των δύο θεατράνθρωπων που το δημιούργησαν και το έκαναν σπουδαίο κύτταρο της γαλλικής θεατρικής ζωής από το 1987 έως το 2013. Του Έλληνα  Αντώνη Βουγιούκα και της  Γαλλίδας Francoise  Chatot.

Να γυρίσουμε όμως στην ιστορία του εποικισμού της περιοχής από τους Φωκαείς. Η άφιξη του Εύξενου σε αυτήν την ακτή της νότιας Γαλλίας, συνέπεσε με τη γιορτή που ετοίμαζε ο βασιλιάς Nan  για να διαλέξει η κόρη του Gyptis τον άνδρα που θα παντρευτεί. Ένα μητριαρχικό έθιμο λοιπόν, έδωσε την ευκαιρία στον  Φωκαέα έποικο  να είναι ο τυχερός θνητός που παρέλαβε την κούπα με ποτό από τα χέρια  της πριγκίπισσας  και μαζί με αυτήν να πάρει προίκα και την περιοχή της σημερινής Μασσαλίας.

Ξανά πίσω στον εικοστό αιώνα, και  ο  Αντώνης Βουγιούκας εγκαταλείπει την μεταπολεμική Ελλάδα της δεκαετίας του΄60,   για να  κυνηγήσει στην Ευρώπη το όνειρό του που δεν είναι άλλο από την θεατρική δημιουργία. Γνωρίζει στο Παρίσι την μετέπειτα σύντροφο της ζωής του Francoise  Chatot  και οργανώνει παραστάσεις που κάνουν αίσθηση. Το Γαλλικό  Υπουργείο Πολιτισμού ενισχύει το έργο τους και το ζευγάρι μετακομίζει στην Μασσαλία όπου συνεργάζεται με το Εθνικό Θέατρο και το Μικρό Θέατρο της πόλης. Το 1986, το Υπουργείο Πολιτισμού, η Περιφέρεια, η Νομαρχία και η Δημοτική αρχή, αποφασίζουν να μετατρέψουν τον παλιό προπολεμικό κινηματογράφο Gyptis σε θέατρο και καλούν τους Βουγιούκα – Chatot  να αναλάβουν την διεύθυνσή του.

Το  θέατρο Gyptis αρχίζει να λειτουργεί στην πιο φτωχή συνοικία της Γαλλίας. Οι κάτοικοί της θεωρώντας το θέατρο σαν έναν χώρο ταξικό  στον οποίο  δεν είχαν θέση, απείχαν από οποιαδήποτε δραστηριότητα του.    Πρώτο μέλημα των εμψυχωτών του θεάτρου ήταν να πείσουν το κοινό της περιοχής ότι το Θέατρο δεν είναι ταξικός εχθρός,  ότι είναι ένα εργαλείο που μπορεί να κάνει τη ζωή τους καλύτερη και ότι είναι εκεί για τη δική τους  ψυχαγωγία.  Ο Βουγιούκας στέλνει με το ταχυδρομείο προσκλήσεις για δωρεάν παρακολούθηση από τους κατοίκους της γειτονιάς,  της γενικής δοκιμής μιας παράστασης. Από τους 3000  καλεσμένους ανταποκρίθηκαν 700.

Ανακάλυψαν λοιπόν εκεί έναν κόσμο με τον οποίο μπορούν να συνομιλήσουν, να εισπράξουν γνώση και απόλαυση, να αισθανθούν άνετα, να τον κάνουν δικό τους χώρο. Έρχονται σε επαφή με τον Σοφοκλή, τον Σαίξπηρ, τον Μολιέρο,  τον Μπέκετ και τον Κλωντέλ  διαπιστώνοντας  πως όλοι αυτοί πραγματεύονται θέματα που τους αφορούν.

Οι παραστάσεις είναι υψηλού επιπέδου και απόλυτα προσβάσιμες τόσο από τους θεατρόφιλους που έφταναν από άλλες περιοχές της Μασσαλίας όσο και από τους απλούς, «μη μυημένους» κατοίκους της υποβαθμισμένης γειτονιάς που γίνονται σιγά σιγά  φανατικοί θεατές.

Καθ΄ όλη τη διάρκεια της παρουσίας του ζεύγους Βουγιούκα – Chatot,   το θέατρο κάνει παραγωγές,  ενεργοποιώντας ντόπιο καλλιτεχνικό δυναμικό και συμπαραγωγές με θέατρα από άλλες περιοχές της Γαλλίας. Η ευρύτερη περιοχή της Προβηγκίας, το Παρίσι και η Βόρεια Γαλλία συνεισφέρουν σε ανθρώπινο δυναμικό, οικονομική και υλικοτεχνική υποδομή. Οι παραγωγές και συμπαραγωγές  σε πρώτη γραμμή, ανατρέπουν  το μοντέλο που θέλει τα θέατρα της περιφέρειας ως  απλά θέατρα μετακλήσεων θιάσων από την πρωτεύουσα.  Μια γραμμή λειτουργίας ενοχλητική για αντιλήψεις που τις έχουμε ζήσει και στην πατρίδα μας με την υποβάθμιση και τελικά αδρανοποίηση των Δημοτικών Περιφερειακών μας Θεάτρων.

Δημιουργούνται έτσι στην Μασσαλία νέοι προσανατολισμοί στο αισθητικό πεδίο, και ένας νέος κύκλος τεχνικών, ηθοποιών, σκηνογράφων, κατασκευαστών σκηνικών και άλλων ειδικοτήτων γύρω από το θέατρο, που  ξεπηδούν μέσα από την τοπική κοινωνία.

Έχοντας κατά νου τα λόγια του Βίκτωρος Ουγκώ στους «Άθλιους», ότι «Η Γαλλία είναι το προάστιο του Παρισιού», οι εμψυχωτές του θεάτρου,  απέρριψαν  τον ανόητο συγκεντρωτισμό  της πρωτεύουσας που στέλνει στην επαρχία ράκη της δικής της θεατρικής ζωής.

Ξεχωριστή θέση στο ρεπερτόριο δεν μπορούσε παρά να έχει  και το ελληνικό έργο. Ανέβηκαν Τρωάδες, Οιδίπους Τύρανος, Αντιγόνη, Εκάβη,  Λυσιστράτη, Το Φως που καίει του Βάρναλη , το Άξιον Εστί και το Ματχάουζεν του Θεωδοράκη.

Η νεοφιλελεύθερη μηχανή  είναι παντοδύναμη,  όταν  δεν υπάρχει δυνατή η ανθρώπινη βούληση. Επί είκοσι έξι χρόνια,  Βουγιούκας και Chatot  κράτησαν ζωντανό το όνειρο. Αντιτάχθηκαν σε μοντέλα που θέλουν την τέχνη του θεάτρου απλό εμπόρευμα και όχημα   του σταρ σύστεμ που προϋποθέτει την ύπαρξη απλώς λαμπερών ονομάτων για την επιτυχία της παράστασης.

Αποχωρώντας το ζευγάρι το 2013, παρέδωσε το θέατρο σε Υπουργείο, Περιφέρεια, Νομαρχία και Δήμο. Αυτοί με τη σειρά τους το μετέτρεψαν ξανά σε κινηματογράφο, πιστοί στην πολιτική της πολιτιστικής σιωπής και λήθης.

 Τίποτα δεν πάει χαμένο όμως. Σαράντα μικρά θέατρα στη Μασσαλία στελεχώθηκαν από παλιούς συνεργάτες του θεάτρου Gyptis. Ο μόχθος, το ταλέντο και οι αγωνίες του  της Francoise και του Αντώνη  έπιασαν τόπο. Οι  νέοι  πλάνητες  του Θεάτρου συνεχίζουν.  Η αχτίδα φωτός του ελληνο – γαλλικού θεάτρου στην παλιά αποικία των φωκαέων, φωτίζει νέα θεατρικά πατάρια, εμπνέει  καινούριους θεατρίνους, συνεχίζει να  ζεσταίνει τις  καρδιές.

* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι μέλος της ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ και βουλευτής της Περιφέρειας Αττικής