Tην ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει ξεκαθαρίσει αν θα κυκλοφορήσει σήμερα φύλλο των Νέων ή αν αναστέλλεται η έκδοσή τους ούτε ξέρουμε αν θα βγει Βήμα την Κυριακή. Ωστόσο, οι ιστοσελίδες των μέσων του ΔΟΛ δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας -το in.gr έγραψε για ασφυξία, ο πηχυαίος ηλετίτλος των Νέων καταγγέλλει ότι Κλείνουν το οξυγόνο στον ΔΟΛ και την ενημέρωση, ενώ στην ιστοσελίδα του Βήματος δημοσιεύονται διάφορα κείμενα δημοσιογράφων από τα οποία συνάγεται ότι το τέλος επίκειται (παράδειγμα).

Δεν είναι η πρώτη φορά πάντως, τον τελευταίο καιρό, που αναγγέλλεται το τέλος του ΔΟΛ -κάτι ανάλογο είχε γραφτεί λίγο πριν τα Χριστούγεννα αλλά και πριν από καμιά δεκαριά μέρες. Η ειδοποιός διαφορά τώρα είναι ότι προχτές το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα του ΔΟΛ να μη δεσμευτεί ένας τραπεζικός λογαριασμός της εταιρείας ώστε τα έσοδα από τις πωλήσεις των φύλλων να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πληρωμή των εργαζομένων. Οι οποίοι εργαζόμενοι, να το πούμε κι αυτό, έχουν συμπληρώσει έξι μήνες απλήρωτοι -αν είναι τόσο εύκολο να πληρωθούν τώρα, γιατί δεν είχαν πληρωθεί ως τώρα, αναρωτιέμαι.

Οπότε, δεν ξέρουμε αν το χτεσινό εξώφυλλο των Νέων, με τις φωτογραφίες 118 (αν μέτρησα καλά) εργαζομένων του Συγκροτήματος θα είναι το τελευταίο. Και δεν ξέρω αν η δημοσίευση αυτών των φωτογραφιών βοηθάει την υπόθεση της εφημερίδας, όταν βλέπει κανείς όχι μόνο τον Πρετεντέρη αλλά και πολιτικά πρόσωπα όπως τον Κρεμαστινό.  Και δεν το λέω μόνο εγώ αυτό. Πρώην εργαζόμενος του ΔΟΛ, ο δημοσιογράφος Γιάννης Ανδρουλιδάκης, συνδικαλιστής που απολύθηκε το 2013 από το Βήμα (και τότε είχε γράψει αυτό) έγραψε χτες, μεταξύ άλλων, στο Φέισμπουκ για το χτεσινό εξώφυλλο: «Κοιτάζω προσεκτικά τα πρόσωπα. Πέντε πρώην υπουργοί. Ένας πρώην εκπρόσωπος κυβερνώντος κόμματος. Ένας κατά συρροή απεργοσπάστης εκπρόσωπος της ΕΣΗΕΑ. Ένα πρώην μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου της ΝΕΡΙΤ. Ένας που σε κάθε απεργία στον ΔΟΛ έπεφτε με μανία πάνω στην απεργιακή αλυσίδα και μετά φώναζε ότι τον χτύπησαν. …»

Προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών που έχουν κατά καιρούς συνεργαστεί με τον ΔΟΛ κυκλοφόρησαν στις αρχές του χρόνου ένα κείμενο συλλογής υπογραφών, στο οποίο ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη χαρακτηρίζεται «ιστορικός». Ο χαρακτηρισμός είναι απόλυτα σωστός, αφού ο οργανισμός προχτές συμπλήρωσε 95 χρόνια ζωής.

Ας κάνουμε μιαν αναδρομή. Το πρώτο έντυπο του Οργανισμού ήταν το Ελεύθερον Βήμα, που κυκλοφόρησε στις 6 Φεβρουαρίου 1922 με διευθυντή τον δημοσιογράφο Δημήτριο Λαμπράκη (1886-1957) από την Κρήτη, πρώην στέλεχος της βενιζελικής εφημερίδας Πατρίς. Οι έξι ιδρυτές της εφημερίδας που φαίνονται στη δεξιά γωνία της προμετωπίδας (Α. Καραπάνος, Γ. Ρούσσος, Αλ. Διομήδης, Εμμ. Τσουδερός, Γ. Εξηντάρης, Κων. Ρέντης, Δημ. Λαμπράκης) ήταν όλοι στελέχη του Κόμματος των Φιλελευθέρων (του Βενιζέλου), και οι πέντε πρώτοι κατέλαβαν στη συνέχεια ανώτατες κρατικές θέσεις (ο Διομήδης διετέλεσε και πρωθυπουργός) ενω ο Λαμπράκης έμεινε δημοσιογράφος.

https://sarantakos.files.wordpress.com/2017/02/tovima06021922.jpg?w=2048… 2048w, https://sarantakos.files.wordpress.com/2017/02/tovima06021922.jpg?w=150&… 150w, https://sarantakos.files.wordpress.com/2017/02/tovima06021922.jpg?w=300&… 300w, https://sarantakos.files.wordpress.com/2017/02/tovima06021922.jpg?w=768&… 768w” />

Το Ελεύθερον Βήμα ήταν από την αρχή εφημερίδα ευρωπαϊκών προδιαγραφών, με σύγχρονα τεχνικά μέσα, καλοπληρωμένους δημοσιογράφους και ποιοτική ύλη. Είχε επίσης εξαρχής δηλώσει την πολιτική της γραμμή, σταθερά υπέρ του Κόμματος των Φιλελευθέρων (αν έχετε γερά μάτια θα το δείτε και στο κύριο άρθρο πιο πάνω). Εκδόθηκε σε μια δύσκολη στιγμή για την παράταξη και για τη χώρα, καθώς κυριαρχούσαν στην πολιτική σκηνή -με την ψήφο του λαού και τη μαγκούρα του τραμπούκου- οι βασιλόφρονες που δολοφονούσαν δημοκράτες κατά το δοκούν, και καθώς η μικρασιατική εκστρατεία όδευε με μαθηματική ακρίβεια προς την καταστροφή.

Η Επανάσταση του 1922, αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, καταστρώθηκε μέσα στα γραφεία του Ελευθέρου Βήματος, όπως διηγήθηκε το 1924 από τις στήλες του ίδιου εντύπου ο Κώστας Αθάνατος: «Εις τα γραφεία του Ελευθέρου Βήματος εξυφάνθη το πρώτον η επανάστασις. Ο Λαμπράκης εκεί την εσχεδίαζεν με τον Πάγκαλον. Ο υποφαινόμενος εστάλη κρυφά και μετά πλουν περιπετειώδη και επικίνδυνον επήγεν εις Χίον και με δεκαπενθήμερον αγρυπνίαν εμύησε τους πρώτους αξιωματικούς του Στόλου πλησίον του Πλαστήρα».

Και από τότε το Ελεύθερον Βήμα ή μάλλον «το Συγκρότημα» ανέβαζε και κατέβαζε κυβερνήσεις. Ήδη από το 1926 εκδόθηκε και ο Οικονομικός Ταχυδρόμος, το 1926 πάλι η βραχύβια «Κυριακή του Ελεύθερου Βήματος», εβδομαδιαίο περιοδικό ποικίλης ύλης, και από το 1931 τα Αθηναϊκά Νέα, απογευματινή και πιο λαϊκή εφημερίδα. Αν όμως δεν με γελάει η μνήμη μου, η ονομασία «Συγκρότημα» άρχισε να χρησιμοποιείται ήδη απο τη δεκαετία του 1920, και όχι πάντα επαινετικά, για τον παρασκηνιακό ρόλο του οργανισμού και τις παρεμβάσεις του στην πολιτική ζωή.

Στην Κατοχή ο Λαμπράκης παρέδωσε τα δυο έντυπα σε επιτροπή δημοσιογράφων, και από το 1945 ξανάρχισαν να κυκλοφορούν με τους σημερινούς τίτλους, Νέα και Βήμα, συντόμευση των αρχικών. Έχει γραφτει, αλλά σε όχι αξιόπιστες πηγές, ότι ο Λαμπράκης συνεργάστηκε με τους κατακτητές και ότι γι’ αυτό το λόγο αναγκάστηκε να αλλάξει τίτλο στις εφημερίδες του μετά την απελευθέρωση. Το αναφέρω χωρίς να το πιστεύω, για να προλάβω ερωτήσεις: δεν ξέρω αν ισχύει και δεν νομίζω να ισχύει.
Ο Δημ.Λαμπράκης πέθανε το 1957 και τη σκυτάλη πήρε ο γιος του ο Χρίστος (1934-2009). Στο μεταξύ στο Συγκρότημα είχαν προστεθεί η αθλητική εφημερίδα Ομάδα και το εβδομαδιαίο περιοδικό Ταχυδρόμος, το οποίο υπό τη διεύθυνση του Γ.Π.Σαββίδη έφτασε σε πολύ υψηλό επίπεδο ποιότητας. Γενικότερα, από τότε αρχίζει η χρυση εποχή του Συγκροτήματος, που είχε συγκεντρώσει τις πιο εκλεκτές υπογραφές στα έντυπά του. Στα Ιουλιανά του 1965 ο Λαμπράκης φάνηκε προς στιγμήν να ευνοεί μια λύση συμβιβασμού με το Παλάτι, αλλά οι αντιδράσεις του αναγνωστικού κοινού που έβαλε φωτιά σε φύλλα των Νέων έξω από τη Χρήστου Λαδά τον μετέπεισαν. Στη δικτατορία ο ΔΟΛ κράτησε συνεπή στάση. Το Βήμα ήταν πάντα πιο αυστηρό και πιο συντηρητικό, τα Νέα πιο λαϊκά και πιο προς τα αριστερά -και για πολλά χρόνια είχαν τη μερίδα του λέοντος από τις Μικρές Αγγελίες που έφερναν άφθονα έσοδα.

Όταν ξέσπασε η δικτατορία του 1967 η μητέρα μου με ορμήνεψε, αν με ρωτήσουν, να πω ότι διαβάζουμε Νέα και Εστία -κι εγώ παράκουσα «Νέα και αστεία» διότι την Εστία δεν την ήξερα, δεν έμπαινε στο σπίτι μας. Τα Νέα όμως τα αγοράζαμε, μαζί με την Αυγή, και συνεχίσαμε να τ’αγοράζουμε, ο παππούς καθημερινά, ο πατέρας μου σποραδικά. Η δεκαετία του 80 ήταν η χρυσή εποχή των εφημερίδων από πλευράς κυκλοφορίας, και από τις πολλές που διάβαζα, όχι όμως όλες κάθε μέρα, ήταν και τα Νέα (το Βήμα από το 1982 είχε σταματήσει να βγαίνει τις καθημερινές, αν και αργότερα ξανάρχισε). Στα Νέα διάβασα, ένα μοιραίο απομεσήμερο του 1987, γυρίζοντας στο σπίτι με το λεωφορείο (αγόραζα πάντα μια εφημερίδα όταν έφτανα στη στάση) εκείνη την αγγελία εξαιτίας της οποίας ξενιτεύτηκα λίγο  αργότερα (όχι ότι παραπονιέμαι).

Λίγο αργότερα συνεργάστηκα με τα Νέα. Το 1991 κράτησα για αρκετούς μήνες μια μικρούτσικη καθημερινή ρουμπρίκα «Η σημερινή μέρα στη ζωή του Μότσαρτ» -ήταν τότε τα 200 χρόνια από τον θάνατό του. (Το 2041, που θα είναι τα 250 χρόνια, θα τα βάλω στο ιστολόγιο). Βέβαια, ήταν εξωτερική συνεργασία, απλώς έστελνα τα κείμενα με το ταχυδρομείο.

Η επόμενη συνεργασία μου, πολύ πιο έμμεση, ήταν το 2013, όταν διοργανώναμε μια έκθεση Μποστ στο Μπενάκειο και τα Νέα μας ζήτησαν να εκδώσουν ένα ειδικό τεύχος με σκίτσα του Μποστ και δικά μου κείμενα-σχόλια. Βγήκε μια εξαιρετική δουλειά από τεχνική άποψη, που έδειχνε ότι ο ΔΟΛ είχε συγκεντρώσει, και διατηρούσε ακόμα και τότε, τεχνικό επιτελείο πρώτης γραμμής. Την ίδια εντύπωση αποκόμισα από μιαν ακόμα, ακόμα πιο έμμεση, συνεργασία, όταν το Βήμα εξέδωσε και μοιρασε το βιβλίο μου «Λέξεις που χάνονται». Η δουλειά της Ελένης Κεχαγιόγλου ήταν υποδειγματική.

Ωστόσο, αν οι εργαζόμενοι ήταν υποδειγματικοί, ο ΔΟΛ είχε ήδη μπει σε κρίση. Η πρώτη αιτία ασφαλώς είναι ότι το παλιό οικονομικό μοντέλο των εφημερίδων δοκιμάζεται στην εποχή του Διαδικτύου. Κοντά σ’αυτό έχουμε και την κακοδιαχείριση από τον διάδοχο του Λαμπράκη, ενώ ασφαλώς σοβαρό ρόλο έπαιξε και η αλλαγή γραμμής της εφημερίδας τα μνημονιακά χρόνια. Ο ΔΟΛ εξέφραζε ανέκαθεν τη λεγόμενη «δημοκρατική παράταξη» και βρέθηκε από το 2012 δεμένος στο άρμα της σαμαροβενιζελικής συγκυβέρνησης και μετά της Νέας Δημοκρατίας, αναλαμβάνοντας, όπως έγραψε χτες ο φίλος μας ο Γιάννης Κ., την ενοχοποίηση εν συνόλω του ελληνικού λαού, στη γραμμή του άνωθεν εκπορευόμενου χυδαίου «μαζί τα φάγαμε, μαζί θα πληρώσετε, τεμπέλικα λαμόγια». Είχαμε επίσης απολύσεις δημοσιογράφων για πολιτικούς λόγους, όπως του γελοιογράφου Τάσου Αναστασίου. Κοντά σ’ αυτό, η κάποτε δεδομένη (παρά την κηλίδα με το νερό του Καματερού) αξιοπιστία των εντύπων του ΔΟΛ καταρρακώθηκε, άλλοτε με στημένα ρεπορτάζ ή με εντελώς ανύπαρκτες ειδήσεις (επίσκεψη Ερντογάν) , άλλοτε με δημοσίευση συκοφαντιών, ενώ αρκετοί δημοσιογράφοι, όπως ανέφερε η Λώρη Κέζα σε πολυσυζητημένη της ανάρτηση, εντάχθηκαν στο μισθολόγιο τραπεζών και άλλων εταιρειών. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό για το κατάντημα του ΔΟΛ να είναι ότι αναδείχτηκε σε μια από τις πρώτες πένες των Νέων ο απίστευτα χυδαίος Γ. Παπαχρήστος, ο οποίος πάντως, έχοντας το γνώθι σαυτόν, είχε δώσει στη στήλη του τον τίτλο «Στίγμα».

Οι πιστοί αναγνώστες δεν είχαν πια την ψυχική αντοχή να αντιδράσουν όπως το 1965, που έκαψαν φύλλα των εφημερίδων του ΔΟΛ -σταμάτησαν απλώς να τις αγοράζουν.

Υπάρχει άλλο μοντέλο για τον Τύπο στις μέρες του Διαδικτύου; Δύσκολη ερώτηση που δεν ξέρω αν κάποιος την έχει απαντήσει έμπρακτα και πειστικά. Το συνεταιριστικό μοντέλο της Εφημερίδας των Συντακτών είναι μια ελκυστική ιδέα που μέχρι στιγμής προχωράει ελπιδοφόρα. Ασφαλώς όμως θα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος για να αποκομίζουν οι εφημερίδες έσοδα από τη διαδικτυακή τους παρουσία και κυκλοφορία. (Ο ΔΟΛ είχε προσπαθήσει να το κάνει αυτό, κλειδώνοντας τα περισσότερα άρθρα του και παρέχοντας πρόσβαση στο αρχείο του μόνο στους συνδρομητές. Αλλά κι εκεί εφάρμοσε λάθος τακτική, αφού η συνδρομή, από 10 ευρώ το μήνα που ήταν αρχικά, έφτασε στο υπέρογκο ποσόν των 100 ευρώ μηνιαίως ενώ ταυτόχρονα το πρόγραμμα αναζήτησης έχασε πολλή από τη λειτουργικότητά του).
Θα μπορέσει ο ΔΟΛ θα ξεπεράσει την τωρινή κρίση; Δεν φαίνεται καθόλου εύκολο, αλλά δεν μπορούμε και να το αποκλείσουμε. Τις ώρες αυτές, η σκέψη μας πηγαίνει κυρίως στους δεκάδες τεχνικούς και διοικητικούς υπαλλήλους και στους πολλούς καλούς δημοσιογράφους που παραμένουν στα Νέα και στο Βήμα απλήρωτοι επί μήνες και μήνες, και που δεν είναι σωστό να τους τσουβαλιάζουμε με τους πρετεντέρηδες, οι οποίοι ασφαλώς θα βρουν να αξιοποιηθούν.

(*) Μια παρωνυχίδα ημερολογιακής φύσεως: Γράφω πιο πάνω ότι ο ΔΟΛ «προχτές συμπλήρωσε 95 χρόνια ζωής», αφού το Ελεύθερον Βήμα κυκλοφόρησε στις 6 Φεβρουαρίου 1922. Ωστόσο, αυτή η ημερομηνία ήταν με το παλιό ημερολόγιο -με το νέο ημερολόγιο, το Βήμα κυκλοφόρησε στις 19.2.1922, οπότε δεν έχει ακόμα κλείσει τα 95 του χρόνια.

* Από το προσωπικό ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου