Συνέντευξη της Ελένης Καρασαββίδου με τον πρώην πρύτανη Τριαντάφυλλο Αλμπάνη. Είναι ο τελευταίος εκλεγείς με το παλιό, δημοκρατικό παρά τα προβλήματα του, σύστημα εκλογών Πρύτανης ενός από τα αξιολογότερα ΑΕΙ της χώρας μας. Του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Με βάση τις γενικότερες εξελίξεις (και) στην τριτοβάθμια, μια συνέντευξη μαζί του, μονάχα ως ενδιαφέρουσα και πολύσημη μπορεί να χαρακτηρισθεί.

Θα θέλατε να μας πείτε 2 λόγια για την προσωπική και επιστημονική σας διαδρομή;

Οι βασικές μου σπουδές είναι στη Χημεία. Έχω αποφοιτήσει από το Τμήμα Χημείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 1979, ακολούθησαν μεταπτυχιακές σπουδές στο International Centerfor Advanced Mediterranean Agronomic Studies του Αγρονομικού Ινστιτούτου της Σαραγόσας σε θέματα εκμετάλλευσης ενέργειας από γεωργικά απόβλητα το 1983 και Διδακτορική Διατριβή στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων το 1987, με θέμα τη συμπεριφορά και τις επιπτώσεις των υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων στο περιβάλλον.

Μεταδιδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Τέξας και στο Πανεπιστήμιο του Kuopio της Φιλανδίας. Από το 1988 είμαι μέλος του Εργαστηρίου «Βιομηχανικής Χημείας» του ΠΙ και ιδρυτής της ερευνητικής ομάδας «Ελέγχου Ρύπανσης και Τεχνολογιών Προστασίας Περιβάλλοντος», με εξειδίκευση στην εφαρμογή καινοτόμων υλικών, καταλυτικών και προσροφητικών συστημάτων για περιβαλλοντικές εφαρμογές, και την ανάπτυξη-εφαρμογή μεθοδολογιών ελέγχου ρύπανσης και εκτίμησης των επιπτώσεων σε περιβαλλοντικά υποστρώματα και τρόφιμα. Έχω διατελέσει Πρύτανης του Πανεπιστημίου δύο φορές (2010-2014 και 2018-σήμερα) και παράλληλα είμαι διευθυντής του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών « Περιβάλλον και Αγροδιατροφή».

Ως απερχόμενος Πρύτανης πώς θα περιγράφατε την σημερινή κατάσταση του ελληνικού δημόσιου Πανεπιστημίου;

Τα τελευταία 10 χρόνια, η οικονομική στήριξη των Πανεπιστημίων έχει περιορισθεί σταδιακά με συνεχείς περικοπές, ώστε οι ετήσιοι προϋπολογισμοί είναι εξ αρχής ελλειμματικοί. Τα Πανεπιστήμια σήμερα αδυνατούν να καλύψουν βασικές ανελαστικές ανάγκες τους σε ενέργεια (ηλεκτρικό και θέρμανση), αναλώσιμα υλικά εργαστηρίων, συντήρηση του επιστημονικού εξοπλισμού κ.ά. Την ίδια περίοδο το προσωπικό και ιδιαίτερα το διοικητικό προσωπικό έχει φτάσει στη χαμηλότερη δυνατή αναλογία ως προς τον αριθμό καθηγητών και φοιτητών, αποκλίνοντας κατά πολύ από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Παρόλα αυτά, το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο διαθέτει το κατάλληλο και εξειδικευμένο προσωπικό για την ενίσχυση της έρευνας και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων σε όλους τους τομείς της παραγωγής και των κοινωνικών αναγκών. Άλλωστε, τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα παράγουν περισσότερο από το 90% του ερευνητικού έργου σε εθνική βάση.

Θεωρώ ότι τα ιστορικά αλλά ευαίσθητα θεμέλια του δημόσιου Πανεπιστημίου, χρειάζεται να οχυρωθούν και να ενισχυθούν με νέες δομές. Στο πλαίσιο της νέας προγραμματικής περιόδου κάθε περιφέρειας αλλά και των διαθέσιμων πόρων για τα Πανεπιστήμια από το Ταμείο Ανάκαμψης, τα Τμήματα, νέα και παλαιότερα, θα πρέπει να αποκτήσουν την απαραίτητη ακαδημαϊκή δυναμική, αφού βέβαια ενισχυθούν με επιστημονικό προσωπικό και συμπληρωματικές υποδομές.

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση, μετά από την παρατεταμένη οικονομική κρίση και τις επιπτώσεις που αυτή επέφερε στη δομή και τη λειτουργία της, θα πρέπει ενιαία να αποκτήσει χαρακτηριστικά ενός ολοκληρωμένου και βιώσιμου οικοσυστήματος.

Σύμφωνα με το παραπάνω πνεύμα και στο πλαίσιο ενός νέου στρατηγικού σχεδιασμού, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων έχει εισηγηθεί στη Σύνοδο των Πρυτάνεων και το ΥΠΑΙΘ,

α) Την ανάπτυξη νέων υποδομών για την κάλυψη επειγουσών κτιριακών και επιστημονικών υποδομών με τη δημιουργία προϋποθέσεων για οικονομία κλίμακας.

β) Την ανανέωση του Πανεπιστημίου με προσλήψεις νέων επιστημόνων, διοικητικών υπαλλήλων και τεχνικού προσωπικού, ώστε να προαχθεί η γνωσιολογική διεύρυνση και η πολυφωνία σε ό,τι αφορά τα επιστημολογικά ρεύματα και τις σχολές ενώ ταυτόχρονα επαρκές προσωπικό να υποστηρίζει τις πολλαπλές δράσεις και διευρύνσεις δραστηριοτήτων σε κάθε ακαδημαϊκή μονάδα. Να φτάσει ο λόγος διδασκόντων προς φοιτητές, τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και να εξασφαλισθεί ακαδημαϊκή επάρκεια.

γ) Την ενίσχυση της έρευνας και καινοτομίας. Κεντρικής σημασίας για την έξοδο από την κρίση αποτελεί ο μετασχηματισμός των αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας με τη δημιουργία βιώσιμων προοπτικών. Η ενίσχυση και η δημιουργία ερευνητικών δομών με κριτήρια τη βιωσιμότητα, τη διεπιστημονικότητα και την προοπτική καινοτομίας μπορούν να αποβούν μοχλοί ανάπτυξης των περιφερειών της χώρας.

δ) Τέλος, προτείνεται η εισαγωγή νέων θεσμών για την ενίσχυση της «ακαδημαϊκής πολιτείας», την υπεράσπιση του δημόσιου Πανεπιστημίου με την κατοχύρωση του δικαιώματος πρόσβασης των πολιτών στην ανώτατη εκπαίδευση που προϋποθέτει την κατάργηση της ΕΒΕ (Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής).

Έχετε πάρει θέση για την Πανεπιστημιακή Αστυνομία. Με δεδομένο πως συμβαίνουν ή και χρησιμοποιούνται περιστατικά ανομίας, πώς θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε στον κόσμο γιατί είναι πιο σημαντικό το άσυλο από οποιαδήποτε κακή χρήση αλλά και χειραγώγηση της πανεπιστημιακής πραγματικότητας;

Η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων έχει διαφωνήσει με την ίδρυση ειδικού αστυνομικού σώματος, με εκτελεστικές και προανακριτικές αρμοδιότητες, όπως και έδρα, εντός των ΑΕΙ. Πέραν αυτού, τόσο η λεγόμενη «πανεπιστημιακή αστυνομία» όσο και η υπερβολική έμφαση σε υπηρεσίες παρακολούθησης και καταστολής είναι μέτρα που δεν ικανοποιούν τις πραγματικές ανάγκες σε φύλαξη και προστασία ευαίσθητων υποδομών. Εκφοβιστικές πολιτικές δεν έχουν θέση στο Πανεπιστήμιο και δεν υπηρετούν τον σκοπό της ακαδημαϊκής λειτουργίας του.

Η καταπολέμηση της παραβατικότητας και της βίας, που είναι υπαρκτές σε ορισμένα Ιδρύματα, μπορεί κάλλιστα να επιτευχθεί, αξιοποιώντας τη συμβατική δημόσια δύναμη. Στο μέτρο που του αναλογεί, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων δεν προτίθεται να υποβοηθήσει ή να συμβάλει στην υιοθέτηση μέτρων που υπονομεύουν το κλίμα ακαδημαϊκής ειρήνης, την ιδιωτικότητα, τις ελευθερίες και τα ακαδημαϊκά δικαιώματα.

Για την ασφαλή λειτουργία του Πανεπιστημίου στην Ήπειρο έχουμε εκπονήσει ειδικό σχέδιο προστασίας των υποδομών με την ενίσχυση των περιφράξεων των εκτεταμένων πανεπιστημιουπόλεων σε Ιωάννινα, Άρτα και Πρέβεζα, ενίσχυση του φωτισμού κ.α. καθώς και πρόσληψ ηπροσωπικού φύλαξηςενταγμένου σε υπηρεσία του Πανεπιστημίου. Η προβλεπόμενη μελέτη αντικτύπου που έχει εκπονηθεί από την αρμόδια υπηρεσία του Πανεπιστημίου, σχετικά με την ελεγχόμενη πρόσβαση και την καταγραφή εικόνας και ήχου, αναδεικνύει την απουσία σχετικού Προεδρικού Διατάγματος που απαιτείται, καθώς, επίσης, ότι υφίσταται σοβαρός κίνδυνος παραβίασης ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων σύμφωνα με τον ΓΚΠΔ και το Ν. 4624/2019.

Αναδείξαμε την αδυναμία εφαρμογής του Νόμου θέτοντας το ζήτημα της διαχείρισης ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων και καταδείχθηκαν αντιφάσεις που αναπόδραστα κατέληγαν στο «αδύνατον» της εφαρμογής. Κατά τη Σύνοδο Πρυτάνεων στα Ιωάννινα, αναδείχθηκαν από τον κο Μενουδάκο, επικεφαλής της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, συγκεκριμένα σημεία που αφορούσαν στην ΑΠΠΔ. Πληροφορούμαι ότι το προσωπικό ΟΠΠΙ λαμβάνει ήδη φύλλα πορείας για αστυνομικά τμήματα της χώρας όπου θα είναι πιο χρήσιμο.

Ποιες θα αξιολογούσατε ως τις  κορυφαίες στιγμές και ποιες τις πιο σημαντικές δυσκολίες της θητείας σας;

Από την ανάληψη της διοίκησης του Πανεπιστημίου είχαμε διακηρύξει την πρόθεσή μας να επαναφέρουμε και να ενισχύσουμε την ακαδημαϊκότητα στη λειτουργία του Ιδρύματος, με έμφαση στην εκπαίδευση, την έρευνα και τη λειτουργία των συλλογικών οργάνων. Δυστυχώς, για το ελληνικό δημόσιο Πανεπιστήμιο, με την ψήφιση του νόμου 4957/21-7-2022, η δημοκρατική λειτουργία συρρικνώνεται και το μοντέλο διοίκησης γίνεται υπερβολικά συγκεντρωτικό για τα Ευρωπαϊκά δεδομένα.

Αν μπορούμε να ονομάσουμε «κορυφαίες στιγμές» της απερχόμενης Πρυτανείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων θα ανέφερα, τις ομόφωνες ή με μεγάλη πλειοψηφία αποφάσεις της Συγκλήτου όπου διατυπώσαμε σειρά προτάσεων για αλλαγές στο σχέδιο Νόμου, πριν από την ψήφισή του. Ισχνό μέρος των προτάσεων αυτών έγινε τελικά αποδεκτό. Σημαντικές ήταν και οι πρωτοβουλίες μας για την γρήγορη και αποτελεσματική ενσωμάτωση στα νέα Τμήματα που ιδρύθηκαν το 2018 των φοιτητών, καθηγητών και διοικητικού προσωπικού του πρώην ΤΕΙ- Ηπείρου και η εκπόνηση σε αυτά νέων προγραμμάτων σπουδών πανεπιστημιακού επιπέδου, η υιοθέτηση υποτροφιών για μεταπτυχιακούς φοιτητές, υποψήφιους διδάκτορες και μεταδιδάκτορες από τα αποθεματικά του ΕΛΚΕ και η ολοκλήρωση των υποδομών με το ξεκίνημα της λειτουργίας των έξι (6) θεματικών Ινστιτούτων του Πανεπιστημιακού Ερευνητικού Κέντρου που ιδρύθηκε το 2018.

Παράλληλα, το πανεπιστήμιο είχε να αντιμετωπίσει δυο αρνητικές εξελίξεις, την πανδημία του COVID-19 και τη νομοθετική ρύθμιση της παρουσίας ειδικού σώματος αστυνομίας στις πανεπιστημιουπόλεις. Θεωρώ ότι Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων. Πρωτοστάτησε στην αρχή της πανδημίας, τον Μάρτιο του 2019, για την ασφαλή επιστροφή των φοιτητών Erasmus όλων των ελληνικών Πανεπιστημίων από την Ισπανία ,Ιταλία και άλλες χώρες σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών.

Ήταν το πρώτο πανεπιστήμιο που συγκρότησε ειδική επιτροπή υγείας για την αντιμετώπιση της πανδημίας με τη συμμετοχή συναδέλφων από το Τμήμα Ιατρικής που του επέτρεψε άμεσα να λαμβάνει μέτρα την ασφαλή λειτουργία του εκπαιδευτικού έργου, της φοιτητικής μέριμνας και της γένει λειτουργίας της διοίκησης. Τέλος, όπως αναφέρθηκε και πιο πριν η ξεκάθαρη στάση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο θέμα της «πανεπιστημιακής αστυνομίας», η οποία υποστηρίχθηκε και θεσμικά σε επίπεδο Συνόδου Πρυτάνεων με εξειδικευμένη εισήγηση, οδήγησε στη συγκρότηση μιας ενιαίας στάσης από τα περισσότερα πανεπιστήμια της χώρας.

Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι σε αυτή την κρίσιμη περίοδο, η θέση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στο εγχώριο και διεθνές επιστημονικό γίγνεσθαι είναι αποτέλεσμα της καθημερινής εκπαιδευτικής και ερευνητικής λειτουργίας και των επιδόσεων των μελών ΔΕΠ, των ερευνητών και των μεταπτυχιακών φοιτητών. Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων είναι ένα δημόσιο Πανεπιστήμιο υψηλού επιπέδου. Με βάση τα βιβλιομετρικά στοιχεία τοποθετείται στο 5% των καλύτερων Πανεπιστημίων του κόσμου, σύμφωνα με πρόσφατες διεθνείς αξιολογήσεις. Είναι ένα Πανεπιστήμιο ανοιχτό στην κοινωνία και τον κόσμο, με σαφή Ευρωπαϊκό προσανατολισμό στην έρευνα δίνοντας έμφαση στη δωρεάν δημόσια εκπαίδευση με όσες δυνατότητες διαθέτει.

Είναι γνωστή η αγάπη σας τόσο για τα Ιωάννινα όσο όμως και για την ιδιαίτερη πατρίδα σας, την Θεσσαλονίκη. Ποια θεωρείται τα κυριότερα προβλήματα των 2

Νιώθω τυχερός για την επιλογή να έρθω στην Ήπειρο σε ένα νέο Πανεπιστήμιο με ποιοτικά ακαδημαϊκά χαρακτηριστικά. Ήδη, είμαι 38 χρόνια στη πόλη και έχω κάνει μια θητεία στο Δημοτικό Συμβούλιο με επικεφαλής τον Φίλιππα Φίλιο. Είμαι νεογιαννιώτης από επιλογή. Τα Γιάννενα είναι μια ωραία πόλη με καταπληκτικό φυσικό περιβάλλον που άπτεται του αστικού ιστού και ωραίους ανθρώπους. Η παλαιά πόλη, ιδιαίτερα το εντός του κάστρου τμήμα της, διατηρεί ακέραια τη διαχρονική της αρχοντιά και η πλούσια οικονομική και πολιτιστική παράδοση είναι ακόμη και σήμερα διάχυτη με καθαρό αποτύπωμα διαφορετικών πολιτισμών και παραδόσεων. Το Πανεπιστήμιο έχει φέρει στην πόλη νέους ανθρώπους.

Η οικονομία στηρίζεται κατά το ¼ στο Πανεπιστήμιο και στις νέες επιχειρηματικές δράσεις που βασίζονται στους νέους (-ες) επιστήμονες και ερευνητές. Την τελευταία εικοσαετία έχει δημιουργηθεί ένα νέο οικονομικό περιβάλλον με πολλές νέες προοπτικές. Το ισχυρά ‘χαρτιά’ της οικονομίας του Νομού Ιωαννίνων είναι ο αγροδιατροφικός τομέας, το υψηλό επίπεδου υγείας και εκπαίδευσης, η επιχειρηματικότητα στις νέες τεχνολογίες και ο τουρισμός, ιδιαίτερα ο συνεδριακός. Διαχρονικά προβλήματα αποτελούν οι αεροπορικές επικοινωνίες της πόλης με το εξωτερικό λόγω της προβληματικής χωροθέτησης του αεροδρομίου, η απουσία σιδηροδρομικής σύνδεσης με την υπόλοιπη χώρα, το κυκλοφοριακό πρόβλημα στο κέντρο της πόλης, το υψηλό κόστος κατοικίας και ενέργειας.

Εκτιμώ ότι οι μικρού και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις, που παράγουν ποιοτικά προϊόντα ή παρέχουν υπηρεσίες, θα πρέπει να στηριχθούν για να ανακάμψουν από τα πλήγματα που έφερε η οικονομική κρίση και η πανδημία, καθώς είμαι πεπεισμένος ότι υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης και δυναμική εξέλιξης.

Η Θεσσαλονίκη έχει εξελιχθεί σε μεγαλούπολη με όλα τα προβλήματα που φέρνει ο μεγάλος πληθυσμός στο ιστορικό κέντρο όπου είναι χωροθετημένες οι κύριες δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες, το Πανεπιστήμιο και η ΔΕΘ. Η πόλη έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια σε σημαντικό βαλκανικό και ευρωπαϊκό κέντρο με την αναβάθμιση του αεροδρομίου Μακεδονίας. Η παραλιακή γραμμή είναι από τις πιο όμορφες στον μεσογειακό χώρο.

Όσο όμως καθυστερεί η ολοκλήρωση του μετρό, παρατείνεται η ταλαιπωρία των Θεσσαλονικέων και επισκεπτών με παράλληλες επιπτώσεις στην τουριστική εικόνα της πόλης και στις εμπορικές επιχειρήσεις του κέντρου. Θεωρώ ότι η μετακίνηση των αρχαιοτήτων από το σταθμό της Εγνατίας- Βενιζέλου είναι ένα ιστορικό πολιτισμικό έγκλημα που έχει καταγραφεί ως πλήγμα για την ιστορία και το πολιτισμό της πόλης. Τέλος, είμαι της άποψης ότι η πόλη χρειάζεται ένα μητροπολιτικό πάρκο στο κέντρο της, στους χώρους ΔΕΘ, η οποία θα έπρεπε  να μεταφερθεί εδώ και χρόνια στους διαθέσιμους χώρους στα Δυτικά (Σίνδος) όπου συγκλίνουν και οι κύριοι οδικοί άξονες και οι λιμενικές υποδομές της κεντρικής Μακεδονίας.

Επίσης γνωστή είναι και η αγάπη σας για τον αθλητισμό και την «ιδιαίτερη» ομάδα του Ηρακλή. Μάλιστα βλέπω πως η σημαία της κοσμεί το γραφείο σας. Τι είναι αυτό που σας τράβηξε στην συγκεκριμένη ομάδα;

Η ερώτησή σας, μάλλον, αφορά την αγάπη μου για τον ‘γηραιό’, με αφετηρία της τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. Άλλωστε γεννήθηκα δίπλα στο παλιό γήπεδο του Ηρακλή (σήμερα πλατεία του Χημείου) μια Κυριακή του Μάρτη του 1956 όταν ο Γηραιός νίκησε 1-0 την ομάδα του συμπολίτη Άρη. Η αγάπη για την ομάδα, κυρίως στα χρόνια της νεότητας, έχει να κάνει με την ιστορία του συλλόγου σε δύσκολες εποχές της πόλης αλλά και το ήθος των ανθρώπων. Οι Ηρακληδείς είναι μια ωραία οικογένεια, λίγοι αλλά αγαπητοί σε όλη τη χώρα. Εκτιμώ ιδιαίτερα την κοινωνική συνεισφορά της ομάδας παρόλα τα προβλήματα βιωσιμότητας που έχει τα τελευταία χρόνια. 

Θυμάμαι τη χρονιά που κατέκτησε το κύπελλο Ελλάδος κόντρα στον Ολυμπιακό, φοιτητής του ΑΠΘ, έχασα την επόμενη ημέρα την εξέταση σε μάθημα Χημείας. Όσον αφορά τον ΠΑΣ Γιάννενα, μετά από τόσα χρόνια στα Γιάννενα, έχω ‘ζήσει’ σε διαφορετικές στιγμές και χώρους την ιστορία της τοπικής ομάδας. Συχνά, μέσα από αφηγήσεις και συζητήσεις στην πόλη έχω μοιραστεί με τον κόσμο των Ιωαννίνων το ζήτημα του όποιου κυρίαρχου ‘συστήματος’ στο ποδόσφαιρο- οι ‘αδικίες’ για τις οποίες μιλούν οι φίλαθλοι έχουν απολήξεις που πλήττουν πραγματικά τον αθλητισμό.