Τώρα είναι η ώρα της δράσης, της συμπαράστασης, της κινητοποίησης για να σωθούν οι ζωές, το περιβάλλον και οι παραγωγικοί πόροι. Σε ένα δεύτερο στάδιο θα έρθει η ώρα του απολογισμού. Όχι μόνο για να καταλογιστούν ευθύνες – διαδικασία απαραίτητη σε κάθε δημοκρατική πολιτεία – αλλά κυρίως για να κατανοήσουμε τι πήγε στραβά και τι πρέπει να διορθώσουμε.

Σε ένα τρίτο στάδιο θα έρθει η ώρα του σχεδιασμού, της προγραμματικής συζήτησης για τις πολιτικές που θα εφαρμόσουμε ώστε τα διορθώσουμε τα κακώς κείμενα. Χωρίς να σημαίνει ότι η ώρα της έμπρακτης συμπαράστασης δεν είναι κρίσιμη, χωρίς να υποτιμούμε την ώρα του καταλογισμού ευθυνών, ο πολιτικός λόγος οφείλει να εστιάσει στο τρίτο στάδιο, το στάδιο του προγραμματικού σχεδιασμού.

Ο επικοινωνιακός τρόπος διαχείρισης της κρίσης αυτών των ημερών δείχνει ότι η κυβέρνηση ούτε μπορεί αλλά και ούτε θέλει να επιδιώξει το συστηματικό σχεδιασμό που απαιτείται για να υπερβούμε τις δομικές αιτίες της πρόσφατης καταστροφής. Τουναντίον, φαίνεται να προσανατολίζεται στην περαιτέρω εμπέδωση του «δόγματος του σοκ», και στην απαξίωση κάθε κρατικής παρέμβασης – με εξαίρεση την καταστολή και όσες εξυπηρετούν μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα – όπως άλλωστε πράττει από την αρχή της πανδημίας.

Όλα αυτά συνθέτουν την εργαλειακή χρησιμοποίηση και της καταστροφής των πυρκαγιών για να προωθηθούν προαποφασισμένες πολιτικές. Δεν είναι τυχαία η επίθεση στο συνεργείο του OPEN και το σαββατιάτικο πρωτοσέλιδο της ΕΣΤΙΑΣ που αναφέρεται σε  εισηγήσεις «αξιωματούχων του Μαξίμου» προς τον πρωθυπουργό, να προχωρήσει σε κήρυξη κατάστασης πολιορκίας, «με αναστολή άρθρων του Συντάγματος».

Έναντι αυτής της ξεκάθαρης πολιτικής επιλογής, η αντιπολίτευση οφείλει να εστιάσει στο σχεδιασμό της επόμενης μέρας. Mετά από μια δεκαετία όπου οι πολλαπλές κρίσεις φαντάζουν ως «κανονικότητα», οι πολίτες δεν περιμένουν απλά την κριτική αλλά τις προτάσεις, το σχέδιο, το πρόγραμμα. Η κριτική άλλωστε γίνεται στο επίπεδο της κοινωνίας με αμείλικτους όρους για την κυβερνητική ανικανότητα και αδιαφορία. Η έμφαση στις προτάσεις είναι η μόνη διέξοδος για την χώρα και καθιστά τον λόγο της αντιπολίτευσης πειστικό και ηγεμονικό.

Ο προγραμματικός λόγος απαντά στην οργή και την απόγνωση χωρίς να δώσει «χώρο» σε πολιτικές που αξιοποιούν αποκλειστικά το θυμικό. Για να ανταποκριθεί στις συγκυρίες αυτός ο προγραμματικός λόγος πρέπει να ικανοποιεί συγκεκριμένες προϋποθέσεις: να είναι συνολικός και όχι αποσπασματικός, να συνθέτει τον όλον σε μια ενιαία αφήγηση που θα προσφέρει ένα όραμα για την κοινωνία μας, να μπορεί να διατυπωθεί με απλά λόγια και όχι βαθυστόχαστες αναλύσεις, να τολμά με ειλικρίνεια να πει την αλήθεια χωρίς να καλλιεργεί μαξιμαλισμούς και να προκύψει μέσα από το διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες. Οι συνθήκες είναι σήμερα πιο ώριμες από ποτέ και δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο.  

*Ο Γ. Αγγελόπουλος διδάσκει στο Α.Π.Θ.