Σήμερα είναι μια ιδιαίτερη ημέρα για την δημοκρατία στην Ολλανδία. Περίπου 12 εκατομμύρια Ολλανδοί πολίτες έχουν το δικαίωμα να ψηφίσουν στο πρώτο δημοψήφισμα πρωτοβουλίας πολιτών στην χώρα τους και μόλις το δεύτερο από το 1815. Ο νόμος που επιτρέπει την διεξαγωγή ενός τέτοιου δημοψηφίσματος ψηφίσθηκε το 2015 και είναι  αποτέλεσμα του αγώνα που έδωσαν οι υποστηρικτές των θεσμών της άμεσης δημοκρατίας τα τελευταία 20 χρόνια.

Σύμφωνα με τον παραπάνω νόμο (WetRaadgevendReferendum[1])οι πολίτες μπορούν να προκαλέσουν προαιρετικό δημοψήφισμα ενάντια σε νόμους ή συνθήκες οι οποίες έχουν ψηφισθεί και από τα δύο σώματα του Κοινοβουλίου. Για να γίνει κάτι τέτοιο απαιτείται η συλλογή 10.000 υπογραφών σε τέσσερις εβδομάδες και στην συνέχεια η συλλογή 300.000 υπογραφών σε έξι εβδομάδες. Από το δημοψήφισμα εξαιρούνται θέματα τα οποία αφορούν το Σύνταγμα, την Μοναρχία και τον κρατικό προϋπολογισμό.

Το σημερινό δημοψήφισμα έχει προκηρυχθεί ενάντια στην απόφαση του Ολλανδικού Κοινοβουλίου να εγκρίνει την συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ της Ε.Ε. και της Ουκρανίας. Είναι ένα κλασικό παράδειγμα προαιρετικού – ακυρωτικού δημοψηφίσματος πρωτοβουλίας πολιτών.

Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη δημοκρατία

Δυστυχώς η υλοποίηση του θεσμού έχει κάποια χαρακτηριστικά που τον αποδυναμώνουν ιδιαίτερα. Πρώτον, ο συμβουλευτικός και όχι δεσμευτικός χαρακτήρας του αποτελέσματος και δεύτερον η  ύπαρξη ελάχιστου ορίου συμμετοχής (30%) προκειμένου το δημοψήφισμα να θεωρηθεί έγκυρο. Και τα δύο αποτελούν λάθη στην υλοποίηση ενός θεσμού άμεσης δημοκρατίας, ενώ ο συνδυασμός τους φαίνεται να μην έχει κανένα απολύτως νόημα. Σύμφωνα με την πολιτική επιστήμονα SaskiaHollander η υλοποίηση του παραπάνω θεσμού είναι ιδιαίτερα αδύναμη και μοιάζει να είναι κάτι “πολύ λίγο και πολύ αργά”. Σημειώνει επίσης πως παρά τον συμβουλευτικό χαρακτήρα του δημοψηφίσματος “η Ολλανδική κυβέρνηση δεν έχει ξεκαθαρίσει τι θα κάνει σε περίπτωση που οι ψηφοφόροι ζητήσουν την ανάκληση της αποδοχής της συμφωνίας.”[2]

Αντίθετα ο ArjenNijeboer, ακτιβιστής υπέρ των θεσμών της άμεσης δημοκρατίας,  εκπρόσωπος της ομάδας “MeerDémocratie” και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της οργάνωσης DemocracyInternational, δηλώνει ιδιαίτερα ευχαριστημένος αφού “ ….μοιάζει σαν ένα όνειρο που γίνεται πραγματικότητα να βλέπουμε την επίπονη εργασία μας υπέρ της υιοθέτησης δημοψηφισμάτων με πρωτοβουλία πολιτών να έχει αποτέλεσμα.” Φυσικά και ο ίδιος σημειώνει τις αδυναμίες του θεσμού, ελπίζοντας όμως ότι η επαφή των Ολλανδών με τους θεσμούς της άμεσης δημοκρατίας θα τους εξοικειώσει με αυτούς και θα ενδυναμώσει την δημοκρατία.[3]

Ο Nijeboer σημειώνει επίσης κάτι το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε κάθε δημοψηφισματική διαδικασία και το οποίο συχνά το υποτιμούμε “…..υπήρξε ένας ευρύς δημόσιος διάλογος πριν το δημοψήφισμα, ένα ιδιαίτερα θετικό παράλληλο αποτέλεσμα των θεσμών της άμεσης δημοκρατίας που πάντα θέλαμε να το δούμε να λειτουργεί στην πράξη”. Εδώ πρέπει επίσης να σημειώσουμε πως ο ArjenNijeboer έχει συγγράψει μαζί με τον Βέλγο JosVerhulst ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον και πλήρες βιβλίο όσο αφορά γενικότερα την δημοκρατία και ειδικά τα δημοψηφίσματα πρωτοβουλίας πολιτών. Μπορείτε να το βρείτε δωρεάν στο site της οργάνωσηςDemocracyInternational.[4]

Ένα ιδιαίτερο και μάλλον καινοφανές χαρακτηριστικό του αυριανού δημοψηφίσματος είναι  ο τρόπος που έγινε η συλλογή του όχι ευκαταφρόνητου αριθμού υπογραφών σε ένα μάλλον ιδιαίτερα μικρό χρονικό διάστημα. Η ιστοσελίδα GeenStijl δημιούργησε ένα onlineapplication προκειμένου να συλλέξει υπογραφές μέσω διαδικτύου αλλά και κινητών τηλεφώνων. Κάτι τέτοιο δεν ήταν τυπικά αποδεκτό, αλλά τελικά η αρμόδια εκλογική επιτροπή αποφάσισε να αποδεχτεί την εγκυρότητα των υπογραφών αυτών.[5]

Ίσως η σημερινή ημέρα να μην είναι σημαντική μόνο για την Ολλανδία. Είναι σίγουρο πως η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη δημοκρατία, τόσο σε επίπεδο κρατών όσο και στο επίπεδο της Ε.Ε.  Μένει να δούμε πως θα υποδεχτούν οι Ολλανδοί τον νέο θεσμό και πότε θα αποφασίσουν να κάνουν το επόμενο βήμα προς μια πραγματική δημοκρατία στην οποία θα έχουν συνεχή και δεσμευτικό λόγο για οτιδήποτε επιθυμούν.
 
 

[1]https://www.direct-democracy-navigator.org/legal_designs/netherlands-national-correctief-referendum

[2]https://people2power.info/input/dutch-citizens-veto-panacea-for-democratic-ills/

[3]https://www.democracy-international.org/netherlands-citizen-initiated-referendum

[4]https://www.democracy-international.org/sites/democracy-international.org/files/PDF/Publications/2007-05-01_book_direct-democracy-en.pdf

[5]https://people2power.info/input/netherlands-first-citizen-initiated-popular-vote/