Πριν ξεκινήσει κανείς να μιλάει για τον πόλεμο στη Γάζα, πρέπει να μιλήσει – υποχρεωτικά – για τον τρόπο που τον βλέπουμε, για τη ματιά μας, για την τάση των περισσοτέρων από εμάς να χρησιμοποιούμε ένα άρθρο, ένα ρεπορτάζ, μια κριτική θεώρηση ως μέσο κατάταξης σε εχθρούς και φίλους, σε δικούς και αντιπάλους – δαιμονοποιώντας με μανιχαϊστική απλότητα την παραμικρή απόχρωση λόγου, καταδικάζοντας με ένα «ναι μεν αλλά» την κάθε λέξη, φρίττοντας για τα εγκλήματα της μιας πλευράς και δικαιολογώντας τις «ακρότητες» της άλλης.

Η τάση αυτή βεβαίως μπορεί να εξηγηθεί (και να ερμηνεύσει και άλλα χαρακτηριστικά του τρόπου που σκεφτόμαστε και βλέπουμε τον κόσμο) – αλλά, για τις ανάγκες του άρθρου αυτού, αρκεί να πούμε ότι αυτή η υπεραπλουστευτική μέθοδος ανάγνωσης της παρούσας κρίσης της Γάζας είναι ακόμη πιο αλυσιτελής και αδύναμη, απ’ ότι σε σχέση, για παράδειγμα, με την αντίστοιχη για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Κι αυτό γιατί αναφέρεται σε ένα τεράστιο σύνολο στοιχείων, παραγόντων, αιτιών και σε μια ιστορία μερικών αιώνων (για κάποιους, ίσως και μερικών χιλιετιών), που είναι αδύνατο να συμπυκνωθούν σε μερικές σκόρπιες λέξεις που απλώς σκοπό τους έχουν να δικαιώσουν στερεότυπα και προσωπικές αντιλήψεις.

Αν λοιπόν καταφέρει κανείς να τιθασεύσει την εγγενή τάση του για ένταξη του όποιου άλλου σε συγκεκριμένα στρατόπεδα, θα μπορέσει να αντιληφθεί συγκεκριμένα στοιχεία του πολέμου – στοιχεία που, κατά τη γνώμη μου, καθορίζουν την ως τώρα εξέλιξή του:

Η Χαμάς και η Ισλαμική Τζιχάντ δεν ενήργησαν με την επιχειρησιακή συναισθηματικότητα που χαρακτήριζε τον ως τώρα τρόπο δράσης τους. Η στρατιωτική επιχείρηση της 7ης Οκτωβρίου 2023 (αλλά και η ως τώρα στάση των δυο οργανώσεων) χαρακτηρίζονται από μεθοδικότητα, άψογη οργάνωση, στόχευση και ψυχρή υλοποίηση των αποφάσεων. Τα χτυπήματα δεν ήταν σκόρπια, αλλά συγκεκριμένα.

Οι επιθέσεις ήταν προσωπικές και μετέφεραν μηνύματα τρόμου: βάζουμε τον πόλεμο στα σπίτια σας, στις κρεβατοκάμαρες σας, στα δωμάτια των παιδιών σας, όπως εσείς κάνατε μέχρι τώρα. Οι εκτελέσεις βιντεοσκοπήθηκαν και αναρτήθηκαν στο διαδίκτυο, με την ανεστραμμένη σημαία του ISIS να κάνει σαφή την αντιγραφή. Οι μονάδες των τρομοκρατών δεν απέφυγαν την εμπλοκή με τους εποίκους, ούτε με τον ισραηλινό στρατό. Τίποτε δεν θύμιζε τα τυφλά, οργισμένα, απεγνωσμένα χτυπήματα του παρελθόντος.

Λιγότερο από είκοσι μέρες μετά την τρομοκρατική επίθεση, λίγοι είναι οι άνθρωποι στα διεθνή κέντρα αποφάσεων που μπορεί να σκέφτονται ότι τα πράγματα μπορούν να παραμείνουν ακριβώς τα ίδια με πριν. Ακόμη και όσοι δικαιολογούν (σχεδόν) απολύτως την ισραηλινή αντίδραση, κατανοούν ότι κάτι πρέπει να αλλάξει, ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί η ίδια με πριν κατάσταση.

Υπό αυτή την έννοια, υπό αυτό το πρίσμα, και ό, τι και να γίνει από εδώ και πέρα, η Χαμάς έχει ήδη κερδίσει – αρκεί να θυμηθεί κανείς ότι πριν είκοσι μέρες, το Παλαιστινιακό ήταν ξεχασμένο και ότι τα περισσότερα κράτη της περιοχής είτε είχαν υπογράψει, είτε ετοιμάζονταν να υπογράψουν συμφωνίες με το Ισραήλ (διαφόρων ειδών), που απλώς προσπερνούσαν, χωρίς καμία αναφορά, το ζήτημα της διευθέτησης της κατάστασης στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας.

Παραδόξως, σε έναν πόλεμο ανελέητο σαν αυτόν που βλέπουμε να εκτυλίσσεται στη Γάζα, όπου κανένας κανόνας δεν γίνεται σεβαστός και όπου τα εγκλήματα πολέμου είναι συνεχή και καθημερινά, η σημασία του διεθνούς δικαίου ενισχύεται διαρκώς.

Τα δυο αντίπαλα στρατόπεδα αναφέρονται συνεχώς στους λόγους εξαίρεσης από τους νόμους του πολέμου, δικαιολογούν τις ενέργειές τους (με τρόπους θλιβερά αστείους), λοξοκοιτάζουν στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ή στις (αχνές) κόκκινες γραμμές του Αμερικανού προέδρου.

Και είναι λογικό – δεν είναι μόνο το ότι οι σύγχρονοι πόλεμοι είναι κυρίως πόλεμοι δημοσιότητας. Είναι και το ότι οι πόλεμοι του Ισραήλ (κυρίως αυτοί μετά το 1982) έχουν έντονα ηθικά χαρακτηριστικά – χαρακτηριστικά που σχετίζονται με τη διατήρηση ή την απώλεια του ηθικού κύρους της χώρας.

Ο πόλεμος εκτυλίσσεται παράλληλα, επηρεάζεται από και επηρεάζει μια σειρά άλλων διεθνών και εσωτερικών εξελίξεων – στη Δυτική Όχθη (όπου ο 87χρονος Μαχμούντ Αμπάς μοιάζει τελείως αποδυναμωμένος), στον νότιο Λίβανο και το Ιράν (όπου οι ρητορικές ακρότητες εκτονώνουν, προς ώρας, τους κραδασμούς), στην Αίγυπτο και την Τουρκία (που, με διαφορετικό τρόπο, προσπαθούν να ισορροπήσουν σε τεντωμένο σχοινί), στις Ηνωμένες Πολιτείες (όπου οι νομοθετικές πρωτοβουλίες ενίσχυσης και βοήθειας προς το Ισραήλ σκοντάφτουν στον εμφύλιο στο εσωτερικό των Ρεπουμπλικανών και στην αδυναμία εκλογής προέδρου στη Βουλή).

Οι εσωτερικές εξελίξεις στο Ισραήλ δεν θα πρέπει επίσης να παραβλεφθούν. Όλοι οι αραβοϊσραηλινοί πόλεμοι οδήγησαν σε αλλαγή κυβέρνησης – πόσο μάλλον αυτός που συνδέεται με τραγικά σφάλματα στον τρόπο λειτουργίας του συστήματος ασφαλείας από μια κυβέρνηση, της οποίας το δυνατό χαρτί ήταν υποτίθεται ακριβώς αυτό.

Και τέλος, όλα τα ανωτέρω στοιχεία: το ρευστό περιβάλλον, η επιχειρησιακή ετοιμότητα και ωριμότητα της Χαμάς, η κατανόηση του διεθνούς δικαίου ως ενός σώματος κανόνων που η παραβίασή τους από ένα σημείο και μετά εγκυμονεί κινδύνους, όλα αυτά συνδέονται με την απροθυμία του Ισραήλ να μπει στην περιπέτεια των χερσαίων επιχειρήσεων.

• Ο Σωτήρης Λίβας είναι καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο