Το σκίτσο που θα παρουσιάσω σήμερα δημοσιεύτηκε ακριβώς τέτοια μέρα πριν από 50 χρόνια, στις 22 Μαϊου 1965 δηλαδή, ημερομηνία σημαδιακή, αφού στις 22 Μαΐου 1963 είχε γίνει στη Θεσσαλονίκη η δολοφονική επίθεση εναντίον του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη, αφήνοντάς τον να χαροπαλεύει πέντε μέρες (εδώ, σχετικό υλικό). [σ.σ. το κείμενο δημοσιεύτηκε στις 22 Μαΐου στο ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου]

Ένα μήνα πριν από τη δολοφονία του, ο Λαμπράκης είχε μπορέσει, χάρη στην ευστροφία, την παλικαριά και τη βουλευτική του ιδιότητα, να ξεπεράσει την αστυνομική απαγόρευση και να πορευτεί, αρχικά μόνος του, στην πρώτη και απαγορευμένη Μαραθώνια πορεία ειρήνης του 1963 (για την οποία έχουμε γράψει παλιότερα). Οι επόμενες Μαραθώνιες πορείες, εύλογα ήταν αφιερωμένες στη μνήμη του, αλλά ειδικά η πορεία του 1965 έπαιρνε μιαν ιδιαίτερη διάσταση, καθώς την ίδια εποχή βρισκόταν υπό εξέλιξη η δικαστική διαδικασία δίωξης των δολοφόνων του Λαμπράκη -και όλα έδειχναν ότι θα ευοδωνόταν.

Το σκίτσο που βλέπετε δημοσιεύτηκε στην Αυγή στις 22 Μαΐου 1965, την παραμονή της 3ης Μαραθώνιας πορείας ειρήνης. Η ΕΔΑ έδινε μεγάλο βάρος στην πορεία, και είχε φροντίσει να συμμετάσχουν και προσωπικότητες από το εξωτερικό: ειρηνιστές, βουλευτές του αγγλικού Εργατικού Κόμματος, ο Τσεχοσλοβάκος ολυμπιονίκης δρομέας Εμίλ Ζάτοπεκ και ο σοβιετικός κοσμοναύτης Αλεξέι Λεονίντ Λεόνοφ. Η Αυγή εκείνης της μέρας ήταν γεμάτη με δηλώσεις συμμετοχής γνωστών και λιγότερο γνωστών πολιτών στην πορεία και με πρακτικές οδηγίες προς όσους ηθελαν να πάρουν μέρος -αριστερά βλέπετε το σχεδιάγραμμα της πορείας, η οποία φαίνεται να μην ακολουθούσε ακριβώς την κλασική διαδρομή και να ήταν συντομότερη (38 χιλιόμετρα).

Την ίδια εποχή, ο αντιεισαγγελέας εφετών Θεσσαλονίκης Π. Δελαπόρτας είχε προτείνει να παραπεμφθούν στο κακουργοδικείο, για την υπόθεση Λαμπράκη, ο στρατηγός Μήτσου, ο συνταγματάρχης Καμουτσής και ο αντισυνταγματάρχης Δόλκας της χωροφυλακής.

Ο Μποστ συνδυάζει αυτά τα δύο γεγονότα, βρίσκοντας το κοινό στοιχείο, ότι οι δύο επιφανείς προσκεκλημένοι στην πορεία ειρήνης, ο Ζάτοπεκ και ο Λεόνοφ, ήταν αξιωματικοί του στρατού. Μάλιστα, όπως έγραψε σε χρονογράφημά του εκείνες τις μέρες, ποιοτικώς και βαθμολογικώς ανερχόμεθα μια και πέρσυ μόνον ταπεινούς στρατιότας είχαμε εις την Πορείαν και κανένα βαθμοφόρον. Παρουσιάζει λοιπόν τον Λεόνοφ με πλακάτ που καλεί για συμμετοχή στην πορεία, αλλά οι βαθμοφόροι της χωροφυλακής «κωλύονται» γιατί έχουν τη δική τους πορεία, προς τις φυλακές.

(Ο Ζάτοπεκ ήταν από τους διασημότερους αθλητές της εποχής του, με το χαρακτηριστικό ότι δεν ειδικευόταν σε μια απόσταση αλλά έτρεχε όλες τις αποστάσεις αντοχής και ημιαντοχής, από τα 800 μέτρα ίσαμε τα 10.000 μέτρα, και μάλιστα στους Ολυμπιακούς του 1952 είχε πάρει τρία χρυσά, σε 5.000, 10.000 και Μαραθώνιο, άθλος που παραμένει απλησίαστος. Τη δεκαετία του 1950 οι αθλητές ήταν ερασιτέχνες, και μια συνηθισμένη μέθοδος υποστήριξης στους πρωταθλητές, που άλλωστε συνεχίζεται ως τις μέρες μας σε πολλές χώρες, ήταν να τους δίνεται μια θέση στις ένοπλες δυνάμεις -κι έτσι ο Ζάτοπεκ ήταν συνταγματάρχης του τσεχοσλοβάκικου στρατού).

Στο ίδιο χρονογράφημα, ο Μποστ γράφει: Καλώς εχόντων των πραγμάτων, αφτήν την στιγμήν ο Ζάτοπεκ, πρέπει να έχη κλειδόσει την πόρτα του σπιτιού του, να έχη βάλη την επιγραφήν «Θα επιστρέψω γρήγορα, αφίσατε σημίομα» και να κατεφθύνεται ολοταχώς εις τον σταθμόν, αναμένον το τρένο. Ωστόσο, η ελληνική πρεσβεία της Πράγας δεν έδωσε βίζα στον Ζάτοπεκ, που έτσι δεν μπόρεσε να συμμετάσχει στην πορεία. Λίγα χρόνια αργότερα, ο μεγάλος δρομέας υποστήριξε τον Ντούμπτσεκ στην Άνοιξη της Πράγας και έπεσε σε δυσμένεια έως το 1975 –ενώ οι αξιωματικοί της Θεσσαλονίκης τελικά έπεσαν στα μαλακά όταν έγινε η δίκη της υπόθεσης Λαμπράκη.

sarantakos.wordpress.com