Γιατί ο χρηματισμός; Για τη δωροδοκία και τη δωροληψία απαιτούνται τρία στοιχεία: η ευκαιρία και τα κίνητρα, η πίεση (προσωπική, εργασιακή, οικονομική, κοινωνική) και η εκλογίκευση της πράξης.

Η ευκαιρία και τα κίνητρα είναι σημαντικά για την κατανόηση του χρηματισμού, η αντιλαμβανόμενη πίεση «οδηγεί» στην αξιόποινη συμπεριφορά, ενώ η ανάγκη εκλογίκευση της πράξης είναι βασικό στοιχείο άμυνας και υπεράσπισης της παράνομης ενέργειας. Η ευκαιρία του παρανόμου να προχωρήσει καθώς και η θέση εξουσίας που κατέχει, είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για τον χρηματισμό.

Επίσης, οι δικαιολογίες που «κατασκευάζει» για να «απαλλαχθεί» -νομικά και ηθικά- από τις ευθύνες της πράξης, είναι καθοριστικές γιατί προσδίδουν φαινομενική νομιμότητα στις παράνομες ενέργειες.

Κατά βάση η δωροδοκία και η δωροληψία γίνονται είτε εκβιάζοντας (άμεσα ή έμμεσα), είτε ωθώντας μέσα από συναισθηματικές και ψυχολογικές συνθήκες όπως είναι η ανάγκη, η μίμηση, ο θυμός, η ευχαρίστηση, ο φόβος και η λανθασμένη κρίση. Όμως για να «μετουσιωθούν» σε πράξη, απαιτούν την ευκαιρία και την εκλογίκευση. Και τα τρία στοιχεία πρέπει να συνυπάρχουν.

 Ποιοι είναι αυτοί που χρηματίζονται;

Ο ύποπτος για δωροδοκία ή δωροληψία έχει χαμηλό συμπεριφοριστικό αυτοέλεγχο, υψηλό ηδονισμό, ο ναρκισσισμός και η εγωπάθεια είναι σε έντονο βαθμό, ενώ εμφανίζει χαμηλή ακεραιότητα χαρακτήρα και υψηλή συνειδητότητα. Ξέρει τι είναι αυτό που κάνει, γιατί το κάνει, πόσο επικίνδυνο είναι και ποια είναι τα προσωπικά του οφέλη. Επίσης, εμφανίζει παραβατική σκέψη, είναι κατά βάση εξωστρεφής και υπολογιστικός και καταφέρνει να ελέγχει τις κοινωνικές συναναστροφές του. Οι μηχανισμοί αυτορρύθμισης και αντίστασης που έχει είναι ασθενείς και ευάλωτοι, ενώ καθοδηγείται εύκολα έχοντας γενική ροπή στην παρανομία.

Είναι πρακτικός, του αρέσει η ρουτίνα και η συνήθεια, στηρίζεται στη λεπτομέρεια και με τις κινήσεις του θέλει να βρίσκει πρακτικές λύσεις, εξ ου και ο χρηματισμός. Χρησιμοποιεί τη λογική για να πάρει αποφάσεις και δεν αφήνει τα πράγματα στην τύχη τους. Φροντίζει να ελέγχει τις καταστάσεις και τα γεγονότα και να γίνεται αυτό που θέλει, έχοντας προσωπικό όφελος, ανεξάρτητα από το κόστος. Είναι πεπεισμένος ότι μπορεί να πείσει ή να χειραγωγήσει τους άλλους («έχει τις άκρες») και εμφανίζει Μακιαβελικό εγωκεντρισμό («ο σκοπός αγιάζει τα μέσα»).

Όταν νιώθει ότι πιέζεται γίνεται επιθετικός και εμπλέκεται σε λεκτικούς διαπληκτισμούς ή έχει βίαιες αντιδράσεις, ενώ εμφανίζει διαφόρων μορφών εθισμούς (αλκοόλ, χαρτοπαιξία, στοιχήματα, ακόλαστη και σπάταλη ζωή). Αν ασκηθεί πάνω του πίεση, εντείνονται τα ψυχοσωματικά του προβλήματα και «δείχνει αγχωμένος».
 
Ποια είναι η λογική του;

Αυτός που «τα παίρνει» ή που «του τα δίνουν» δεν έχει ιδιαίτερα εμφανές ποινικό παρελθόν, αλλά υπάρχουν διάσπαρτα στοιχεία και ενδείξεις που υποδηλώνουν εν γένει παραβατική δραστηριότητα. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο χρηματισμός δεν εμφανίζεται από λάθος, ούτε εξαιτίας κακών συγκυριών και οικονομικών δυσκολιών. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, οι περισσότεροι άνθρωποι θα έπρεπε να χρηματίζονται. Η δωροδοκία και η δωροληψία είναι βαθιά ενσυνείδητη απόφαση.

Είναι μια ορθολογική επιλογή του παρανόμου να ενεργήσει εκτός νόμου γνωρίζοντας ότι δεν σκοτώνει και ότι δεν βλάπτει άμεσα και εμφανώς κάποιον άνθρωπο, ενώ πιστεύει ότι δύσκολα θα τον βρουν. Ξέρει ότι δεν αφήνει εμφανή ίχνη για τις πράξεις του και ότι η γενική του εικόνα (επαγγελματική, κοινωνική, οικονομική, πολιτική) είναι αποδεκτή και «καθωσπρέπει».

Θεωρεί ότι η «συμμετοχή» του άλλου, εκείνου που δίνει τα χρήματα, είτε εθελοντική είτε επειδή εκβιάζεται, δεν θα τον αποκαλύψει. Έχει πίστη στη αδυναμία και στον φόβο του «αδύναμου».
 
Πολλά είναι τα λεφτά

Σχεδόν ποτέ αυτός που χρηματίζεται, δεν σκέφτεται ότι μπορεί να πιαστεί. Είναι υπερφίαλος, αναίσθητος και υπερόπτης. Όμως αυτά εν τέλει τον προδίδουν. Τα εκμεταλλεύεται για να κάνει την παράνομη πράξη, αλλά βοηθάνε στη σύλληψή του. Για χάρη του χρήματος, «πατάει επί πτωμάτων» και δεν λογαριάζει κανέναν και οτιδήποτε. Γιατί «τα λεφτά είναι πολλά».

Μπορεί για εκείνα τα λεφτά να «χτυπήθηκαν» οι σκληροί του σινεμά, αυτοί όμως που τα παίρνουν δεν χτυπιούνται ποτέ τους, ούτε έχουν μαγκιά. Είναι ζόρικοι σε εκείνους που εκβιάζουν, όμως λουφάζουν όταν τους έχουν στριμώξει στη γωνία και τότε κλαίνε γονυπετείς. Πολλά είναι τα λεφτά και ελάχιστο το ηθικό τους ανάστημα.

Εν ολίγοις… αποβράσματα.