«Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρουμε τίποτα με απόλυτη βεβαιότητα. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι πρέπει να εμπιστευτούμε τα εργαλεία που διαθέτουμε και την ιστορική πείρα που έχουμε συσσωρεύσει».

Αυτή η ανώνυμη δήλωση «Ευρωπαίου αξιωματούχου» συνοψίζει περίπου τα πάντα ως τώρα, με συμπληρωμένο ένα μήνα αυτοπεριορισμού κατ’ οίκον, κλειστών συνόρων και σταδιακής, σταθερής υποχώρησης της παγκόσμιας οικονομίας.

Οι επιστήμονες απλώνουν μπροστά μας τα δεδομένα· και τις δυσοίωνες προβλέψεις: ο κορονοϊός μπορεί να υποχωρήσει τις πρώτες μέρες του καλοκαιριού και να επιστρέψει το φθινόπωρο. Οι μουδιασμένες διακοπές του Αυγούστου, λειψές σε ποιότητα και ποσότητα, λίγο θα ωφελήσουν τις οικονομίες που εξαρτώνται από αυτές. Οι άνθρωποι θα αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον με αμηχανία και επιφύλαξη. Η ύφεση που ακολουθεί υπολογίζεται ήδη ακόμα χειρότερη και από το μεγάλο Κραχ του 1929.

Η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα δήλωνε πριν από μερικές μέρες ότι αν η πανδημία εξαλειφθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2020, ίσως δούμε μια μερική ανάκαμψη από τις αρχές του ’21. Μπορεί όμως και η κατάσταση να χειροτερεύσει. Όλα θα εξαρτηθούν από το εάν ο ιός επιστρέψει. Και το μόνο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι ελπίζουμε στην επιστήμη – για αποτελεσματικές θεραπείες και εμβόλια – και στην τύχη.

Μέσα σ’ όλες αυτές τις ζοφερές, αντίξοες συνθήκες, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, παρουσίασε το μεσημέρι της Τετάρτης τον οδικό χάρτη εξόδου από τα περιοριστικά μέτρα. Το χάρτη της επιστροφής στην «κανονικότητα» – με πολλά και δικαιολογημένα εισαγωγικά. Και άλλα τόσα ερωτηματικά.

Τι περιλαμβάνει αυτή η βαθμιαία άρση των μέτρων περιορισμού; Κατ’ αρχάς, τρία απαραίτητα κριτήρια:

• Την τεκμηριωμένη ανάσχεση της εξάπλωσης του ιού.
• Τη μεθοδική προετοιμασία ενός πανευρωπαϊκού συστήματος υγείας, κατάλληλα εξοπλισμένου για να αντιμετωπίσει μια αναμενόμενη αύξηση των λοιμώξεων.
• Τη δυνατότητα διεξαγωγής τεστ – σε μαζική κλίμακα – για να διαπιστωθεί το πραγματικό μέγεθος της διασποράς του Covid 19 και η επίτευξη της πολυποθούμενης «ανοσίας της αγέλης».

Η Ευρώπη διαχειρίστηκε ως τώρα, με πανθομολογούμενη αδεξιότητα, το ζήτημα του συντονισμού στη λήψη των απαραίτητων μέτρων. Σήμερα, επιχειρεί να κερδίσει το χαμένο έδαφος, προβάλλοντας τις αξίες της αλληλεγγύης, της συνεργασίας και του δόγματος «κανένας να μη μείνει πίσω». «Συνθήματα» που δανείστηκε από την ευρωπαϊκή Αριστερά και τις ανυποχώρητες θέσεις της, όταν ακόμα Ευρωπαίοι ηγέτες και υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Ε.Ε. αμφιταλαντεύονταν ανάμεσα στο γενικό καλό και το πολιτικό κόστος, παλινωδούσαν μεταξύ της σκληρής αλήθειας και της λειασμένης πολιτικής ρητορείας, επιχειρούσαν μάταια να βάλουν ένα θλιβερά ανεπαρκές πλαφόν στις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας και της αναγκαίας βοήθειας.

Έτσι, σήμερα, με το φόβο πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αναλάβουν πρωτοβουλίες που θα γκρεμίσουν όσα διασώσαμε ως τώρα, με «καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης» να θυμίζουν στρατιωτικό νόμο και να αξιοποιούν την ευκαιρία για την επιβολή καθεστώτων που κουρελιάζουν τις ευρωπαϊκές συνθήκες και διαπομπεύουν τα δημοκρατικά ιδεώδη της Ένωσης, με την πραγματικότητα της «οικονομικής βοήθειας με το σταγονόμετρο», η Κομισιόν ανακοινώνει τις προτάσεις που θα υποβάλει στις κράτη μέλη της ΕΕ και περιλαμβάνουν:

• Την άρση των περιορισμών στις μετακινήσεις εντός των εσωτερικών συνόρων της Ευρώπης, στο «προσεχές μέλλον» και με συντονισμένο τρόπο.
• Την παράταση των περιορισμών στα εξωτερικά σύνορα της Ευρώπης, τουλάχιστον μέχρι τις 15 Μαΐου – με επαναξιολόγηση από αυτή την ημερομηνία και ύστερα, λαμβάνοντας υπόψιν την εξάπλωση του ιού εκτός ΕΕ.
• Την επαναφορά των συναθροίσεων, αλλά με πιθανές διαβαθμίσεις (περιορισμούς στα ωράρια, τον αριθμό ταυτόχρονης παρουσίας ανθρώπων στον ίδιο χώρο) και κατηγοριοποίηση ανάμεσα στις εμπορικές και κοινωνικές δραστηριότητες.
• Τη σταδιακή επιστροφή του υγιούς πληθυσμού στην παραγωγή του αλλά και την ταυτόχρονη διατήρηση του καθεστώτος τηλε-εργασίας, ώστε να μην επιστρέψουν όλοι οι εργαζόμενοι στον τόπο εργασίας τους, ταυτόχρονα.
• Την προστασία της εφοδιαστικής αλυσίδας, ώστε να μη σημειωθούν ελλείψεις σε αγαθά πρώτης ανάγκης.
• Την προστασία των ηλικιωμένων και των χρονίως πασχόντων για μεγαλύτερο διάστημα, με οικειοθελή παράταση της απομόνωσης.
• Την αξιοποίηση της τεχνολογίας ιχνηλάτησης της πορείας μετάδοσης του ιού, μέσα από τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα και την πλατφόρμα που πρότειναν οι δύο εταιρείες με τη μεγαλύτερη δυνατότητα διαχείρισης δεδομένων στον πλανήτη. «Με τη συγκατάθεση του χρήστη και το σεβασμό στο απόρρητο των προσωπικών δεδομένων».

Τη συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς και κοινωφελή ιδρύματα για τη χρηματοδότηση της έρευνας ανάπτυξης ενός εμβολίου κατά του κορονοϊού. Μάλιστα, στην κατεύθυνση αυτή, προγραμματίζεται ένα κοινό, online συνέδριο «οικονομικής δέσμευσης» για τις 4 Μαΐου, υπό την αιγίδα της Κομισιόν και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Κάθε νέο δραστικό βήμα προς την κανονικοποίηση της καθημερινότητας θα πρέπει να απέχει τουλάχιστον ένα μήνα από το προηγούμενο, ώστε να έχουν αξιολογηθεί αποτελεσματικά τα αποτελέσματα ή οι επιπτώσεις του προηγούμενου. Και οι αποφάσεις θα λαμβάνονται με την προηγούμενη έγκριση του επιστημονικού επιτελείου του ECDPC (Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων) που, σε μια ειρωνική νότα της Ιστορίας, έχει την έδρα του στη Σουηδία….

Είναι σωστή αυτή η προσέγγιση; Πρόκειται για μια επιφοίτηση που ήρθε καθυστερημένα και σε φτωχή δοσολογία;

Η απάντηση βρίσκεται στην αρχή αυτού του άρθρου. Ειλικρινά, δεν ξέρουμε. Δε γνωρίζουμε τη μελλοντική συμπεριφορά της ασθένειας, ή της οικονομίας – συχνά πολύ πιο απρόβλεπτης από οποιονδήποτε ιό.

Ξέρουμε όμως αυτό: Η καραντίνα λειτούργησε. Με 80.000 νεκρούς στην Ευρώπη, το ένα τρίτο του παγκόσμιου απολογισμού, κάτι τέτοιο μπορεί να ακούγεται τραγελαφικό, ειδικά σε όσους θρηνούν δικούς τους ανθρώπους. Όμως, η προηγούμενη πανδημία, μόλις έναν αιώνα πριν, πήρε από πενήντα έως εκατό εκατομμύρια ψυχές. Η ελπίδα μας στην επιστήμη υπόσχεται ότι δεν θα πλησιάσουμε καν αυτούς τους αριθμούς.

Ξέρουμε επίσης ότι η Ευρώπη πρέπει να κινηθεί με ένα συντονισμένο σχέδιο – έστω και με δύο μήνες (για άλλους έως και τέσσερις) καθυστέρηση. Η εξισορρόπηση ανάμεσα στον βιολογικό αφανισμό και την οικονομική εξουθένωση είναι ένα δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο έργο. Η αλληλεγγύη των πράξεων και όχι των διακηρύξεων, θα το καταστήσει λιγότερο ουτοπικό.

Γι’ αυτό, και πάντα με σεβασμό στην επιστημονική προσέγγιση της άρσης του lockdown, θα συνεχίσουμε να επιδιώκουμε:

• Πλήρη αποκατάσταση της δημοκρατίας, σε όλα τα επίπεδα, όταν δε θα συντρέχουν οι λόγοι αυτής της, πολλές φορές άτσαλης και υποβολιμαίας εκχώρησής της. Διαφύλαξη των προσωπικών ελευθεριών του πολίτη, και αυστηρό έλεγχο των «προϋποθέσεων» που επιδιώκουν να τις αναστείλουν.
• Προστασία των προσωπικών δεδομένων, του νέου «ισχυρού νομίσματος της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας» με συγκεκριμένα νομοθετήματα που θα τα εξασφαλίζουν απόλυτα, χωρίς νομικά παραθυράκια και εξαιρέσεις.
• Ειδική μέριμνα για τις ευάλωτες ομάδες που θα παραμείνουν στη δυσάρεστη κατάσταση της απομόνωσης, χωρίς μάλιστα την παρηγοριά της μαζικής συμμετοχής σ΄αυτή τη δοκιμασία. Είναι οι πατεράδες και οι μανάδες μας, οι παππούδες και οι γιαγιάδες σας, και δε θα τους αφήσουμε ξεχασμένους σε ένα διαμέρισμα για να μη μας θυμίζουν τις δύσκολες εβδομάδες που περάσαμε όλοι μαζί.
• Εργασιακή ασφάλεια. Για όλους. Όσοι περιλαμβάνονται στα μέτρα στήριξης και όσοι ξεχάστηκαν από την κυβέρνηση και την Ευρώπη. Όσοι είναι αόρατοι για το υπουργείο εργασίας και το επιτελικό κράτος. Καμία δουλειά δε θα χαθεί, με το πρόσχημα της «ανάταξης της οικονομίας στα πραγματικά επίπεδα του διεθνούς πλούτου». Το κραχ του ’29 θα έπρεπε να έχει γίνει μάθημα για πολλούς. Η οικονομία είναι, πρώτα και πάνω από όλα, οι άνθρωποι και η παραγωγική δυναμική τους.
• Οικονομική βοήθεια με αληθινό αντίκρυσμα στην ανοικοδόμηση της γονατισμένης Ευρώπης. Που σημαίνει: περισσότερα χρήματα – λιγότερα βάρη. Η Κομισιόν γνωρίζει καλά τι απαιτούν οι λαοί των χωρών μελών της. Συμπεριλαμβανόμενης της Γερμανίας. Η οικονομική ελίτ δεν μπορεί να κρύβεται άλλο πίσω από το αφήγημα της προστασίας των συμφερόντων των ψηφοφόρων της. Στα διεθνή media, οι πρώτες διαρροές αποκαλύπτουν ήδη ότι δεν πρόκειται για αρραγές μέτωπο, ούτε για το φανταστικό δίπολο «εμείς και οι άλλοι» που επιχειρείται να εδραιωθεί. Ούτε και θα το αφήσουμε.

Βρισκόμαστε στις πρώτες μέρες της Άνοιξης. Μιας εποχής που συμβολίζει, σε κάθε δόγμα και κάθε φιλοσοφική προσέγγιση, την αναγέννηση. Την αναδημιουργία. Θα ξαναδημιουργήσουμε. Σε ένα μέλλον που μας φιλοδώρησε τουλάχιστον με κάτι που μπορεί να αξιοποιηθεί: την εικόνα με τις μάσκες που έπεσαν. Και δεν εννοούμε τις ιατρικές.

Αυτό το Πάσχα δε θα είναι μίζερο, εσωστρεφές, ερημικό, αποξενωμένο. Αυτό το Πάσχα δε θα μείνουμε μόνο σπίτι. Θα μείνουμε όρθιοι. Ώστε η επόμενη μέρα να μην είναι νύχτα.

Ή, όπως μας έχετε συνηθίσει να λέμε:

Venceremos.