Τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, οι φορείς δημόσιας υγείας επισημαίνουν την αναζωπύρωση της πανδημίας Covid-19. Τα δικά μας προβλήματα έχουν συζητηθεί εκτενώς. Η ανάγκη μοριακού ελέγχου στην κοινότητα, ιχνηλάτησης των επαφών και λήψης μέτρων για την αποφυγή του συγχρωτισμού έχει τονιστεί επανειλημμένα. Έρχεται όμως ο χειμώνας κι αυτό θα επιβαρύνει την κατάσταση με δύο (τουλάχιστον) τρόπους: πρώτον, η ίδια η Covid-19 αναμένεται να παρουσιάσει έξαρση, λόγω του συνωστισμού σε κλειστούς χώρους· δεύτερον, η κατάσταση θα γίνει ακόμα πιο δύσκολή λόγω της εποχικής γρίπης και άλλων λοιμώξεων, που παρατηρούνται συνήθως από Νοέμβριο-Δεκέμβριο μέχρι και Μάρτιο.

Και μόνο η υποψία για πιθανή Covid-19 θα στείλει πολλούς με μη ειδικά συμπτώματα (βήχα, πυρετό, μυαλγίες, κλπ.) στους γιατρούς και τα διαγνωστικά κέντρα, αυξάνοντας τη ζήτηση για εξετάσεις.  Αυτό το φαινόμενο δεν το έχουμε δει σε μεγάλη έκταση μέχρι τώρα, γιατί η πανδημία εξαπλώθηκε μετά τον Δεκέμβριο του 2020. Τα περιοριστικά μέτρα εμπόδισαν την ανεξέλεγκτη διασπορά της στην Ελλάδα και ο πανικός αποφεύχθηκε. Μπορεί να μη συμβεί το ίδιο μέχρι το τέλος του χρόνου και τα μέσα του 2021, όπου περιμένουμε να αρχίσει ο μαζικός εμβολιασμός. 

Στο μεσοδιάστημα έχει νόημα να αποτυπωθεί η κατάσταση όπως πραγματικά είναι, τόσο για να αντιμετωπίσουμε βραχυπρόθεσμα την πανδημία όσο και για να συγκροτηθεί ένας μηχανισμός πιο μεσο-μακροπρόθεσμης αντιμετώπισης της νόσου. Το εμβόλιο θα είναι ένας σημαντικός παράγοντας για τον έλεγχο της Covid-19, αλλά σαφέστατα όχι η απόλυτη λύση. Απ’ ό,τι φαίνεται, τα εμβόλια που δοκιμάζονται είναι αποτελεσματικά σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη αντισωμάτων, αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμη πόση προφύλαξη μπορούν να προσφέρουν στον πληθυσμό. Επίσης δεν ξέρουμε με τι ρυθμό μεταλλάσσεται ο ιός και για πόσο διάστημα ένας συγκεκριμένος τύπος εμβολίου θα είναι αρκετός για περισσότερο από έναν χρόνο. Η διεθνής εμπειρία και η απλή λογική υπαγορεύουν μερικά αυτονόητα μέτρα, που παραθέτω παρακάτω.

• Η έλλειψη αντιδραστηρίων για τον μοριακό έλεγχο της Covid-19 στην πρώτη και τη δεύτερη υγειονομική περιφέρεια υπογραμμίζει ξανά την ανάγκη να αναπτυχθούν εγχώρια τεστς, όπως είχε αρχικά εξαγγελθεί με τη δημιουργία της «επιτροπής Δερμιτζάκη». Πέρα από την οικονομία κλίμακος, αυτό θα αποφέρει πολλαπλά ωφελήματα σε ό,τι αφορά τη διενέργεια άμεσων μαζικών ελέγχων, όποτε χρειαστεί. Η δυνατότητα σχεδιασμού τέτοιων τεστς με βάση τις οδηγίες και τα πρωτόκολλα του ΠΟΥ είναι εντελώς μέσα στις δυνατότητες των ελληνικών ιατρικών σχολών και των ερευνητικών κέντρων.
• Επίσης εκκρεμεί η χαρτογράφηση της γενετικής ταυτότητας του ιού στην ελληνική επικράτεια, άλλη μια αρμοδιότητα που είχε αναλάβει η «επιτροπή Δερμιτζάκη». Διαβάζουμε για «λιγότερο θανατηφόρα» ή για «πιο μεταδοτικά» στελέχη του ιού που απομονώθηκαν στο εξωτερικό, αλλά δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια τι συμβαίνει στο ελληνικό περιβάλλον. Το είδος των μεταλλάξεων, αλλά και ο ρυθμός εμφάνισής τους, εξαρτώνται σε έναν βαθμό από την πορεία του ιού στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.
• Έχει τεράστια σημασία να ανακοινώνεται αναλυτικά κατά Περιφέρεια, Νομό και επιμέρους κοινότητα, Ίδρυμα ή Μονάδα,  ο αριθμός των διαγνωσμένων κρουσμάτων. Πώς αλλιώς θα λαμβάνονται τα κατάλληλα (εξειδικευμένα) μέτρα χωρίς να αιφνιδιάζεται και να απορεί ο κόσμος γιατί συμβαίνει -ή δεν συμβαίνει- αυτό; Δεν μπορεί να ζητείται εγρήγορση της κοινωνίας και ανάληψη ατομικής ευθύνης, εάν δεν είναι σαφές σε όλους τί συμβαίνει κατά τόπους. Η ασάφεια στα στοιχεία που παρέχει ο ΕΟΔΥ είναι μια μικροπολιτική τακτική, που περισσότερο φοβίζει παρά προφυλάσσει το κοινό (όπως στο παράδειγμα της Πάρου).
• Πρέπει να γίνεται μία διάκριση ανάμεσα στα μέτρα που ανακοινώνονται και τα μέτρα που υλοποιούνται σωστά. Για παράδειγμα, μια προσωπική παρατήρησή μου στο αεροδρόμιο των Ιωαννίνων είναι ότι πάνω από το 50% όσων έχουν μάσκα δεν καλύπτουν το στόμα και τη μύτη τους! Χρειάζεται επομένως ένας μηχανισμός επιτήρησης (δηλαδή κατά τόπους επόπτες), που θα επισημαίνει στους πολίτες ότι πρέπει να εφαρμόσουν τις οδηγίες όπως πρέπει και όχι όπως βολεύει εκείνους. Επίσης, μια κατηγορία αντισηπτικών που διατίθενται στους δημόσιους χώρους, όπως εκείνα που παρασκεύασε ο Ελληνικός Στρατός, είναι μάλλον ακατάλληλα, διότι έχουν μια κολλώδη υφή και κατά πάσα πιθανότητα δεν περιέχουν τη σωστή πυκνότητα αλκοόλης μετά από πολύωρη χρήση. Η εντύπωση ότι έχουμε απολυμάνει τα χέρια μας, χωρίς στην πραγματικότητα να το έχουμε κάνει, οδηγεί σε έλλειψη εγρήγορσης και μεταφορά του ιού από τον έναν στον άλλον.
• Η «αραίωση» των ατόμων σε κλειστούς χώρους (εστίαση, Σχολεία, Πανεπιστήμια, κλπ.) δεν συναρτάται μόνο με τον εμβαδόν, αλλά και με τις συνήθειες ή τις δυνατότητες χρήσης του χώρου. Τι να την κάνεις την «αραιή» διάταξη των μαθητών ή τη μάσκα, όταν τα παιδιά γυρνούν σαν σβούρες από το ένα θρανίο στο άλλο και ανταλλάσσουν αντικείμενα -μεταξύ των οποίων και μάσκες. Τί να το κάνεις το μεγάλο εμβαδόν ενός φοιτητικού αμφιθεάτρου, όταν ο εξαερισμός του χώρου είναι υποτυπώδης, το ένα μάθημα εναλλάσσεται με το άλλο χωρίς διακοπή ή όλοι οι φοιτητές έχουν συγκεντρωθεί σε δύο μεγάλες παρέες στα έδρανα των πρώτων σειρών; Το μέτρο των 50 φοιτητών ανά μάθημα που εισηγήθηκε το υπουργείο είναι σωστό σαν γενικός κανόνας αν λάβουμε υπ’ όψιν όλες αυτές τις ιδιομορφίες, που θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να εξειδικευθούν για κάθε μάθημα και κάθε περίπτωση. Οι απλοί κανόνες είναι κλειδί στην περίπτωσή μας. Και πάντως καλύτερα να κάνουμε λάθος προς την κατεύθυνση της περισσότερης προσοχής (to err on the side of caution), όπως λένε κι οι Αγγλοσάξωνες. 
• Εύκολη και φτηνή λύση για την αποφυγή του συγχρωτισμού δεν υπάρχει. Στα Σχολεία χρειάζονται περισσότερες τάξεις, άρα και περισσότεροι εκπαιδευτικοί. Ας δημιουργηθούν περισσότερες τάξεις. Στο τέλος της πανδημίας θα μας μείνει το (καλό) μέτρο της εκπαίδευσης  σε μικρές ομάδες, που είναι και ακαδημαϊκά πιο καλό!
• Στους χώρους εστίασης, επειδή η «αραιή» τοποθέτηση των πελατών συνεπάγεται αυτονοήτως λιγότερα έσοδα, χρειάζεται η οικονομική στήριξη και η μέριμνα από την Πολιτεία. Όμως μου έλεγε μια γνωστή μου που διατηρεί μαγαζί στο Παγκράτι, αν δεν συμβεί αυτό, οι ιδιοκτήτες των εστιατορίων και των καφενείων θα έχουν να διαλέξουν ανάμεσα στην παραβίαση του μέτρου με κίνδυνο το τσουχτερό πρόστιμο ή την πλήρη συμμόρφωση και τη χρεωκοπία της επιχείρησής τους -δηλαδή, μια κατάσταση “lose-lose”.
• Τέλος, ας ξανασκεφτούν τόσο η κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση πώς θα συμπεριφερθούν σε σχέση με τη σχεδιαζόμενη αγορά νέων οπλικών συστημάτων. Στην παρούσα συγκυρία, η αγορά νέων όπλων είναι ευθέως ανταγωνιστική προς τις απαραίτητες δαπάνες που πρέπει να γίνουν στην Υγεία και την Παιδεία.  Στο τέλος, θα μας μείνουν οι πύραυλοι και τα αεροπλάνα, ενώ θα έχει παντελώς εξαφανιστεί το κοινωνικό κράτος. Τα περισσότερα όπλα, εξ άλλου, δεν επιλύουν τα εθνικά προβλήματα. Απλώς δημιουργούν την αυταπάτη της αμυντικής ασφάλειας, που μπορεί να καταρρεύσει εν μια νυκτί εάν παρέμβουν υπέρτερες (εξωτερικές) δυνάμεις ή εάν ο αντίπαλος αποφασίσει να θυσιάσει εκατοντάδες χιλιάδες στρατιωτών και αμάχων για να προωθήσει τα ηγεμονικά του σχέδια.