Ἠχῆστε οἱ σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές,
δονῆστε σύγκορμη τὴ χώρα πέρα ὡς πέρα…
Βογκῆστε τύμπανα πολέμου… Οἱ φοβερὲς
σημαῖες, ξεδιπλωθεῖτε στὸν ἀέρα!

Ἠχῆστε οἱ σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές,
δονῆστε σύγκορμη τὴ χώρα πέρα ὡς πέρα…
Βόγκα Παιάνα! Οἱ σημαῖες οἱ φοβερὲς
τῆς Λευτεριᾶς ξεδιπλωθεῖτε στὸν ἀέρα!

Μερικοί το προτιμούν βουβό. Και συνήθως έτσι είναι το πένθος, με τους οικείους αποσβολωμένους κι ενεούς από τ’ ανεπίστρεπτο κι αμετάκλητο του πράγματος. Όχι όμως πάντα και πάντως όχι στις 28 Φεβρουαρίου.

Το «έγκλημα των Τεμπών», ως γνωστόν, έλαβε χώρα στις 28 Φεβρουαρίου 2023 και σε λίγες ημέρες οι Έλληνες καλούνται να τιμήσουν την μνήμη των 57 θυμάτων. Όμως σε ένα τραγικό παιγνίδι των ημερομηνιών ακριβώς 80 χρόνια πριν είχε προηγηθεί μια άλλη νεκρώσιμη τελετή για έναν άλλο θάνατο. Τότε επρόκειτο για έναν μεμονωμένο υπέργηρο άνθρωπο όπου ο θάνατος του δεν ήταν καθόλου αιφνίδιος, δεδομένου ότι εκείνος ήταν βαριά άρρωστος. Ήταν ο ποιητής Κωστής Παλαμάς!

Ένα μήνα πριν (31/1/1943) ο στρατάρχης Φόν Πάουλους είχε υπογράψει την άνευ όρων παράδοση της 6^ης στρατιάς του, που είχε υποστεί πανωλεθρία έξω από το Στάλινγκραντ και μόλις μια εβδομάδα πριν την κηδεία του Παλαμά είχε εκδοθεί στην Αθήνα η γερμανική διαταγή για την πολιτική επιστράτευση (μεταφορά στην Γερμανία για καταναγκαστικά έργα), κάτι που είχε προκαλέσει μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις. Ο πόλεμος είχε ήδη στρίψει αλλά αυτό είναι πολύ αμφίβολο αν είχε συνειδητοποιηθεί πλήρως στην κατεχόμενη Αθήνα.

Δημιουργήθηκε μια παράξενη παράδοση πάνω από το φέρετρο του 84χρονου ποιητή που έμελλε δυστυχώς στα χρόνια  που ακολούθησαν να επαναληφθεί συχνά με τις κηδείες του Γρηγόρη Λαμπράκη, 51 (1963), του Σωτήρη Πέτρουλα, 22 (1965), του γερο-Παπανδρέου, 80 (1968), του Γεωργίου Σεφέρη, 71 (1971), του Αλεξάνδρου Παναγούλη, 37 (1976), του Αλεξάνδρου Γρηγορόπουλου, 16 (2008) και του Παύλου Φύσσα, 34 (2013) για να σταθούμε μόνο στις περιπτώσεις που πήραν χαρακτήρα συγκλονιστικών πανεθνικών γεγονότων.

Πλην Λακεδαιμονίων

Οι κατοχικές αρχές κι ο «πρωθυπουργός» τους Λογοθετόπουλος ήταν στην κηδεία του Παλαμά πρόθυμοι ν’ αποδώσουν κάθε τιμή και γι‘ αυτό εξάλλου παραβρέθηκαν αυτοπροσώπως. Όλοι τους θυμόταν, βεβαίως, ότι ο Παλαμάς είχε προτρέψει τους συμπατριώτες του κι ιδιαιτέρως την νεολαία για την πλέον αποφασιστική αντιμετώπιση των φασιστών: «Αυτό το λόγο θα σας πω δεν έχω άλλον κανέναν, μεθύστε με τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα!». Το θυμόταν κι οι Έλληνες που ακόμη και χωρίς διαδίκτυο διέδωσαν αστραπιαία την είδηση στην κατοχική Αθήνα και μετέτρεψαν την κηδεία του σε κορυφαία αντιστασιακή εκδήλωση.

Μάταιη αποδείχτηκε η προσπάθεια του να τιμηθεί επισήμως ο νεκρός, κι έτσι να «εξουδετερωθεί» το εθνικό μήνυμα, δια του πλήθους των παριστάμενων Γερμανών κι Ιταλών αξιωματούχων με τα στεφάνια τους κλπ. κλπ. Ο Σικελιανός τους εξήγησε ότι «σε αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα» ‘Αρα δεν είχαν θέση τα δικά τους βέβηλα χέρια.

Ο Κατσίμπαλης ήταν αυτός που άρχισε να τραγουδά τον Εθνικό Ύμνο κι ακολούθησε το συγκεντρωμένο πλήθος, «πρώτα δειλά –περιγράφει ο Κωνσταντίνος Τσάτσος– κι ύστερα με φωνή που κατάκτησε όλον τον κόσμο, μυριόστομη. Ήταν η στιγμή η πιο συγκινητική. Ο κόσμος τραγουδούσε με πάθος. Κάποιος φώναξε Ζήτω η ελευθερία του πνεύματος. Αλλά ο κόσμος ήθελε ελευθερία σκέτη και φώναζε Ζήτω η Ελευθερία!».

Η κορύφωση, που έμεινε όμως στην ιστορία ήταν η απαγγελία των Αγγέλου Σικελιανού και Σωτήρη Σκίπη. Ιδιαιτέρως ο πρώτος, μετέτρεψε τον θρήνο του θανάτου σε ανοικτή πρόσκληση εξέγερσης και νίκης εναντίον των παρισταμένων κατακτητών. Σάλπιγγές, τύμπανα πολέμου, φοβερές σημαίες να ξεδιπλώνονται στον αέρα ενώ βογκά ο παιάνας είναι μια περιγραφή παράταξης μάχης κι όχι μιας νεκρώσιμης πομπής.

Συμπέρασμα

Με όσα λένε σήμερα οι ουτιδανοί της κυβέρνησης φαίνονται λιγότεροι κι από τον Κουίσλινγκ Λογοθετόπουλο του 1943. Αυτό υποδεικνύει ότι αρκεί ο εθνικός ύμνος ως βέλτιστος αποχαιρετισμός στα χαμένα νιάτα των Τεμπών κι είναι αρκούντως επαναστατικός όταν έχεις απέναντι σου Λογοθετόπουλους. Από κει που δεν ήθελε ν΄ απεργήσει ο «υπεύθυνος» Παναγόπουλος της ΓΣΕΕ, με τα όσα λένε κατάφεραν να κατεβάζουν ρολά και τα μπουζουκτσίδικα. Αυτό που τους στέλνει αδιάβαστους είναι το μήνυμα να παραμείνει επαρκώς ευρύχωρο έτσι ώστε να χωράει όλους, πανανθρώπινα και χωρίς περιττές μικρόψυχες εξαιρέσεις.

Άμποτε ν’ ακουμπήσει στο φέρετρο των 57 όλη η Ελλάδα, πλην Λακεδαιμονίων…