Το παγκόσμιο σύμφωνο του ΟΗΕ για τη μετανάστευση εγκρίθηκε επισήμως στο Μαρακές του Μαρόκου ενώπιον μιας διακυβερνητικής διάσκεψης περίπου 150 χωρών, αν και το ενέκριναν λιγότερες κυβερνήσεις απ’ όσες είχαν εργασθεί για την πρόταση. Απέναντι στο σύμφωνο οι ΗΠΑ του Τραμπ αλλά και 14 χώρες (Αυστρία, Αυστραλία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Εσθονία, Ουγγαρία, Ιταλία, Τσεχία, Δομινικανή Δημοκρατία, Λετονία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία και Ελβετία) που ανακοίνωσαν πως αποχωρούν από το Σύμφωνο ή παγώνουν την απόφασή τους γι’ αυτό, αν και  το είχαν εγκρίνει στις 13 Ιουλίου στη Νέα Υόρκη.

Υπέρ του οι κυβερνήσεις που θέλουν να καταγραφούν ως υπέρμαχοι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αναγνωρίζουν πως χωρίς συνεργασία μεταξύ των χωρών προέλευσης και χωρών υποδοχής δεν μπορεί να γίνει τίποτα. Εναντίον του οι ακροδεξιές φωνές οι οποίες θεωρούν ότι ενθαρρύνει τις ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές και είναι πραγματικά αξιοπρόσεκτο και δυσοίωνο το γεγονός πως παρά τον μη δεσμευτικό του χαρακτήρα δεν το υπερψήφισαν προφανώς κρίνοντάς το ως επικίνδυνο καθώς θέτει ένα πολιτικό πλαίσιο για την προστασία των  δικαιωμάτων προσφύγων και μεταναστών. 

Το Σύμφωνο απαριθμεί τις αρχές -υπεράσπιστη των ανθρώπινων δικαιωμάτων, των παιδιών, αναγνώριση της εθνικής κυριαρχίας- και καταγράφει προτάσεις για να βοηθηθούν οι χώρες να αντιμετωπίσουν τις μεταναστεύσεις -ανταλλαγές πληροφοριών και εμπειρογνωμοσύνης, ενσωμάτωση των μεταναστών κ,α. Απαγορεύει τις αυθαίρετες κρατήσεις, καθώς δεν επιτρέπει τις συλλήψεις παρά ως ύστατο μέτρο. Αυτά τα λίγα σημεία έχουμε για την ώρα στη διάθεσή μας καθώς το πλήρες κείμενο δεν έχει δημοσιευθεί. 

Χαρακτηρίστηκε από τον υπουργό μεταναστευτικής πολιτικής κο Βίτσα σε ραδιοφωνική του συνέντευξη ως μια ιστορική συμφωνία. Μπορούμε όμως να το υποστηρίξουμε με το χέρι στην καρδιά;

Χωρίς καμία διάθεση να υποτιμήσουμε τον ιστορικό χαρακτήρα της πρωτοβουλίας του ΟΗΕ για το σύμφωνο, δεν μπορούμε να κάνουμε τα στραβά μάτια στις αντιφάσεις που προκύπτουν από τη διαχείριση του μεταναστευτικού και πολύ περισσότερο να θριαμβολογήσουμε για την υπογραφή του.

Το σύμφωνο αυτό έχει μη δεσμευτικό χαρακτήρα, δεν δεσμεύεται κανείς νομικά να τηρήσει τους όρους που θέτει. Γιατί να ελπίζουμε λοιπόν πως οι ηγέτες θα κάνουν μια στροφή προς το ανθρωπιστικότερο όταν ήδη καταπατούν τη συνθήκη της Γενεύης; Την ώρα που υπογράφεται το σύμφωνο είναι σε ισχύ η κατάπτυστη Διακήρυξη της Μάλτας, που ορίζει ως υπεύθυνο για τη «διάσωση» των προσφύγων στη Λιβύη το λιμενικό σώμα της Τρίπολης το οποίο επιστρέφει μετανάστες και πρόσφυγες στον τόπο βασανισμού τους. Δηλαδή στα σκλαβοπάζαρα όπου βιάζονται, πωλούνται, δολοφονούνται καθημερινά. Αυτή η «διάσωση» χρηματοδοτείται από την ΕΕ και αυτό το λιμενικό εκπαιδεύεται στην Ευρώπη, ορισμένοι από τους άνδρες του λιμενικού σώματος έχουν εκπαιδευτεί στην Κρήτη μάλιστα. 

Στη γειτονική Ιταλία εισαγγελείς παραπέμπουν μέλη των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στα δικαστήρια με βαριές κατηγορίες γιατί έμειναν πιστοί στην τήρηση της συνθήκης της Γενεύης.

Πρόσφατα  εν μέσω των πιο αιματηρών συγκρούσεων στο Αφγανιστάν κράτη – μέλη της Ευρώπης έκαναν επαναπροώθηση μεταναστών, προφανώς γιατί θεωρούν ασφαλή χώρα το κατά 70% ελεγχόμενο από τους Ταλιμπάν Αφγανιστάν. Κάποιοι από αυτούς σκοτώθηκαν λίγες μέρες μετά την άφιξή τους στα πάτρια εδάφη. 

Στα camp εντός και εκτός της Ελλάδας το κλίμα είναι ζοφερό και η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας το μόνο που κατάφερε είναι να εγκλωβίσει και να ταλαιπωρήσει μετανάστες και πρόσφυγες που βλέπουν το μαρτύριό τους να μην έχει τέλος. 

Θα λύσει τα παραπάνω θέματα λοιπόν το Παγκόσμιο Σύμφωνο του ΟΗΕ για τη μετανάστευση; Όχι θα απαντήσουν οι νοήμονες εξάλλου ο ρόλος του ΟΗΕ είναι περιορισμένος γι’αυτό άλλωστε έχουν συμβολικό χαρακτήρα οι πρωτοβουλίες του. Όμως δεν χρειαζόμαστε άλλον συμβολισμό, χρειαζόμαστε πολιτικές που αποτρέπουν εγκλήματα.

Μπορούμε να αισιοδοξούμε με την διακήρυξη της Μάλτας και τη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας εν ισχύ; Και γιατί να πιστέψουμε ότι θα γίνει σεβαστό το σύμφωνο όταν ψηφισμένες συνθήκες με δεσμευτικό μάλιστα χαρακτήρα έχουν γίνει κουρελόχαρτο; Όταν, όχι απλά δεν βάζει κανείς φρένο στις φασιστικές μεθόδους της Ιταλικής κυβέρνησης απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες, αλλά συχνά η ΕΕ σύρεται πίσω από τις πολιτικές της; Όταν χρηματοδοτούνται οι βασανιστές των προσφύγων για να τους αποτρέψουν να έρθουν στα νερά μας; 

Καμία συμφωνία δεν πρέπει να αποκαλείται ιστορική αν δεν εγγυάται πως θα αλλάξει κάτι στην πράξη.  Και μακάρι να βγούμε ψεύτες, αλλά με τις πολιτικές που ασκούνται σήμερα, κανένα σύμφωνο, με μη δεσμευτικό μάλιστα χαρακτήρα δεν μπορεί να μας κάνει να αισιοδοξούμε. Κι όσο κι αν θα κατηγορηθούμε όσοι το πούμε ανοιχτά, ναι καλός ο συμβολισμός και το πολιτικό πλαίσιο αλλά η πραγματικότητα το κάνει να φαίνεται υποκριτικό.