Θέλω να καταθέσω μερικές σημειώσεις σχετικά με την αριστουργηματική Ορέστεια του Θεόδωρου Τερζόπουλου όπως την παρακολούθησα στο Αρχαίο Θέατρο Κουρίου, στην Κύπρο.

Είναι τόσα πολλά αυτά που κυριαρχούν στο μυαλό και το θυμικό μου από το βράδυ της παράστασης που μόνο αρθρωτά, ψηλαφιστά μπορώ να τα τακτοποιήσω.

Χρόνος

Η σχέση του Τερζόπουλου με την θεατρική Άπω Ανατολή είναι ανέκαθεν γνωστή σε επίπεδο τεκμηρίωσης αλλά και οφθαλμοφανής σε επίπεδο σκηνικής δράσης. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά των απωανατολικών αναφορών αυτών, είναι η διαχείριση του χρόνου. Όπως έλεγε ο Peter Brooke σε ένα από τα βιβλία του, τα 15 λεπτά που χρειάζεται ένα Γιαπωνέζος ηθοποιός για να διασχίσει διαγωνίως τη σκηνή είναι τόσο αναγκαία, τόσο κρίσιμα και τόσο καλά υπολογισμένα που δεν μπορούν παρά να αναβλύζουν αλήθεια. Ο χορός του Τερζόπουλου στην Ορέστεια, σχετικοποίησε τον χρόνο με τέτοιο τρόπο που ανέδειξε τις μακρές εισόδους και εξόδους του σε κάποιες από τις πιο συνταρακτικές περιόδους της παράστασης. Έβλεπες το κοινό να πετάει νοερά στη θεατρική αρένα του Άργους όποια συσκευή, όποια διαταγή, όποια ηλεκτρονική ή αναλογική ένδειξη θυμίζει καπιταλιστικό χρόνο.

Χώρος

Ο κύκλος με τις τρεις διαμέτρους του εδαφικού σκηνικού και η εναπόθεση της πορείας δολοφόνων, δολοπλόκων, εκδικητών, λαού και όχλου επάνω του λειτούργησε όπως ήλπιζες από την πρώτη στιγμή που το αντίκριζες: ασφυκτικά σε σημεία πρόκλησης έκρηξης. Η ψευδεπίγραφη παραδεδομένη γεωμετρία του κόσμου που οι ανέμπνευστες, mainstream σκηνοθεσίες της σειράς προσπαθούν σώνει και ντε να επανεντοπίσουν στα αρχαία κείμενα και να εξυμνήσουν, καταρρέει άλλοτε με πάταγο κι άλλοτε μ’ έναν λυγμό. Γιατί ο Τερζόπουλος δεν μιλάει για κάποιο ιδεότυπο του ‘’κόσμου’’ αλλά για τον σύγχρονο απονενοημένο, ασύμμετρο κόσμο του Dow Jones και των νεκρών παιδιών στην Παλαιστίνη, του Αρείου Πάγου της Αθηνάς και του Αρείου Πάγου του Predator. Η μόνη ισχύουσα γεωμετρία, η μόνη εναπομείνασα ακρίβεια είναι αυτή με την οποία γίνονται οι γενοκτονίες. Ο φωτισμός υπηρέτησε το όραμα με ευρηματικότητα. Εναλλασσόμενος μεταξύ κινηματογραφικών κάδρων και δημιουργίας πεδίου, έδεσε το σύνολο με την ατομικότητα σε μια αιμοσταγή ενότητα.

Δράση

Θυμάσαι τις παραστάσεις ρεπερτορίου που σου έκοψαν την ανάσα – θα τολμήσω να πω – παρά το πλήθος των διατυπούμενων ιδεών. Ή μάλλον, θυμάσαι εκείνες τις αποδόσεις που στάλαξαν τις ιδέες και τις σκέψεις του ποιητή σε όσα γίνονται. Εκεί που η ιδέα γίνεται ο καταλύτης της δράσης, εκεί, πια, ο σκηνοθέτης και ο ηθοποιός δεν εκφράζουν αλλά εκφράζονται. Αν αυτά ακούγονται υψιπετή και αφηρημένα, τότε αρκεί να δει κάποιος πώς γεννιέται η προφητεύουσα μανία της Κασσάνδρας, πώς τα δολοφονικά κίνητρα του Ορέστη γίνονται πιστευτά επί τόπου από το κοινό. Αρκεί να δει κανείς το κόκκινο χαλί των πτωμάτων που πατάει ο Αγαμέμνων ή το ανθρώπινο κουβάρι των Ερινυών που καταπίνουν τον Ορέστη. Πράγματι, κάποια πράγματα στο θέατρο ούτε εξηγούνται, ούτε μεταφέρονται με κείμενα όπως το παρόν.

Μέλος

Η σχεδόν παντελής απουσία ομαδικών χορικών αντικαθίσταται με συναρπαστικό τρόπο από την εκτροπή του μέλους σε κλιμακούμενα φωνητικά και σωματικά trance, μέσα σε ένα περιβάλλον από samples, ανατριχιαστικά μινιμαλιστικούς, υποδόριους  μουσικούς τόνους και τον ρόγχο του χορού που επί 3,5 ώρες καταδίωξε κάθε ελπίδα για ζωή και ειρήνη όσο πιστεύουμε ότι «ο θεός θα βάλει το χέρι του». Το body percussion και οι φωνητικές επαναλήψεις αναδιατυπώνουν ένα σταθερό αίτημα που σπάνια ικανοποιείται στις σύγχρονες προσεγγίσεις του αρχαίου δράματος: ρυθμός. Ρυθμός που προκύπτει σαν καταστάλαγμα όλων των στοιχείων του έργου και δεν σταματά να υπενθυμίζει: τικ τακ, τικ τακ, τικ τακ. Την ώρα που γράφεται αυτό το κείμενο αναμένουμε να δούμε αν θα πάρει και πάλι φωτιά ο κόσμος.

Αντί κατακλείδας

Το θέατρο μπορεί να μην αλλάζει τον κόσμο από μόνο του. Όποτε όμως ο κόσμος άλλαξε, θεατρικές στάσεις και αντιστάσεις όπως του Τερζόπουλου ήταν παρούσες.