Η συζήτηση που έχει ξεκινήσει στους «οικολόγους-πράσινους» (ΟΠ) για τον/τους επικεφαλής του κόμματος για τις ερχόμενες εθνικές εκλογές, μέχρι τώρα διεξάγεται με χαρακτηριστικά πολιτικού μάρκετινγκ, για να μην πω καλλιστείων. Να είναι νέος, να είναι γυναίκα, να «γράφει στο γυαλί», να είναι πολλοί, να είναι ένας, είναι μερικά από τα στοιχεία που κατατίθενται και συζητούνται. Μια συζήτηση αποκλειστικά τεχνική, αντί να προηγηθεί μια ουσιαστική πολιτική συζήτηση, για τα χαρακτηριστικά και την κατεύθυνση που πρέπει να έχουν οι ΟΠ και στην συνέχεια να συζητηθεί ποιος ή ποιοι θα μπορούσαν να εκφράσουν καλύτερα αυτή την πολιτική.
 

Ads

Μερικές διαπιστώσεις
 
1. Η εμφάνιση των ΟΠ πριν μερικά χρόνια στην κεντρική πολιτική σκηνή (ουσιαστικά το 2009 με την εκλογή ευρωβουλευτή και την συμμετοχή στις εθνικές εκλογές λίγους μήνες μετά), ήταν μάλλον λιγότερο απαιτητική από τους πολίτες, καθώς ήταν η πρώτη ουσιαστική εμφάνιση των ΟΠ σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο και κανένας δεν απαιτούσε πολλά. Έτσι μερικές γενικές αναφορές οικολογικής πολιτικής και συμπαθητικά νέα πρόσωπα, ήταν όπως φαίνεται αρκετά, για να δώσει ένα σημαντικό ποσοστό των πολιτών την ευκαιρία στους ΟΠ, να μπουν και αυτοί στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό, για να δοκιμάσουν τις ιδέες τους και να προσπαθήσουν να συμβάλλουν σε μια οικολογικοποίηση της πολιτικής.
 
Σήμερα όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει καθώς οι ΟΠ εκπροσωπούνται πλέον στο ευρωκοινοβούλιο, αλλά και σε περιφερειακά και δημοτικά συμβούλια. Επιπλέον οι συνθήκες οικονομικής αλλά και ευρύτερης κοινωνικής και οικολογικής κρίσης που επικρατούν τόσο στην χώρα μας όσο και στην Ευρώπη, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη, όχι πια για γενικόλογες απόψεις και αναλύσεις, αλλά για προτάσεις εφαρμοσμένης «πράσινης» πολιτικής.
 
Σε αυτό το πλαίσιο και παρά το πολύ θετικό κλίμα τόσο εσωτερικά (καθώς στις συνθήκες αυτές αναζητούνται εναλλακτικές λύσεις) αλλά κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι ΟΠ υπολείπονται κατά πολύ των απαιτήσεων της κοινωνίας και δεν έχουν καταφέρει να αποτελέσουν και σε εκλογικό επίπεδο μια σημαντική εναλλακτική λύση, σύμφωνα τουλάχιστον με τις μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις.
 
2. Όπως σε όλα τα κόμματα, έτσι και στους ΟΠ, υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις σε μια σειρά θεμάτων (κύριων ή δευτερευόντων). Μόνο που δυστυχώς στους ΟΠ αυτό δεν γίνεται μέχρι τώρα σε επίπεδο συγκροτημένων πολιτικών τάσεων ή ρευμάτων. Μάλιστα μέχρι τώρα κάτι τέτοιο (τα ρεύματα και οι τάσεις) φαίνεται να φοβίζουν τους ΟΠ, στο όνομα της ενότητας, αλλά και με βάση τα αρνητικά χαρακτηριστικά που συνοδεύουν συνήθως τις οργανωμένες τάσεις, με βάση τουλάχιστον τη μέχρι τώρα εμπειρία της αριστεράς. Εν τέλει όμως οδηγούνται στο ακριβώς αντίθετο σημείο, να αποφεύγουν ουσιαστικά την πολιτική λειτουργία και έτσι συνήθως να αποφεύγουν να απαντάνε συγκεκριμένα, ειδικά στα μεγάλα στα διλήμματα που τίθενται, χάνοντας την ευκαιρία να αναδειχθούν σε μια συγκροτημένη αλλά και ευρύτατη πολιτική δύναμη.
 
Όσο όμως η συζήτηση (και η σύνθεση) δεν γίνεται σε πολιτική βάση, οι λειτουργούσες ομαδοποιήσεις κινούνται κατά βάση με χαρακτηριστικά προσωπικά, τοπικά, κοινής πορείας στο παρελθόν και πολλές φορές με τη λογική «να μη δυσαρεστήσουμε κανέναν» (εσωκομματικά), για να εξασφαλίσουμε την εκλογή μας στα διάφορα όργανα. Είναι χαρακτηριστικό ότι βασικά πολιτικά στελέχη των ΟΠ δεν έχουν πάρει θέση για κρίσιμα θέματα που προέκυψαν (πρόταση για υπουργείο από το ΠΑΣΟΚ κατά την ανάληψη της κυβέρνησης, υποστήριξη του Καμίνη στο δήμο Αθήνας, συνεργασίες κ.λπ).
 
Για να είμαστε δίκαιοι, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η κατάσταση με την πάροδο του χρόνου βελτιώνεται και ότι υπάρχουν και σημαντικές εξαιρέσεις σε επίπεδο στελεχών, όμως τα παραδείγματα είναι λίγα και δεν αλλάζουν την συνολική εικόνα.
 
Κατά μια άποψη η έλλειψη πολιτικής συγκρότησης είναι μάλλον αναμενόμενη καθώς οι ΟΠ, παρά τα χρόνια ιστορίας τους ως κόμμα, βρίσκονται ακόμη σε μια πρώιμη φάση. Όμως τόσο η παρουσία τους στην κεντρική πολιτική σκηνή, (στην ευρωβουλή αλλά και σε δημοτικό και περιφερειακό επίπεδο) όσο και η συγκεκριμένη πολιτική περίοδος, είναι τα κρίσιμα γεγονότα που επιταχύνουν αναγκαστικά την πολιτικοποίηση στους ΟΠ και απαιτούν την άσκηση πολιτικής.
 
Το προβληματικό όμως για τους ΟΠ δεν είναι κυρίως αυτή η υστέρηση, αλλά το ότι δεν έχουν κάποια θεσπισμένη διαδικασία συζήτησης, ώστε να ευνοηθεί και να επιταχυνθεί η πολιτική τους συγκρότηση. Σε οργανωτικό επίπεδο, υπάρχει ουσιαστικά μόνο η διαδικασία αποφάσεων στα διάφορα όργανα, λείπει μια ευρεία διαδικασία συζήτησης και διαβούλευσης, ενώ η οργανωτική συγκρότηση με βάση τις «πολιτικές κινήσεις» (ΠΚ) και τις «θεματικές ομάδες» (ΘΟ) δεν βοηθάει σε μια τέτοια κατεύθυνση, καθώς στην πλειοψηφία των περιπτώσεων τα σύνολα είναι μικρά. Η χρηματοδοτούμενη εξ ολοκλήρου από το κόμμα, εφημερίδα, αφ’ ενός δεν έχει καταφέρει να αποκτήσει σταθερή (μηνιαία) συχνότητα, αφ’ ετέρου απέχει κατά πολύ στο να βοηθήσει στην ανάπτυξη ενός προβληματισμού που απασχολεί ή θα έπρεπε να απασχολεί τους ΟΠ, περιοριζόμενη στην κλειστή λογική της εκδοτικής της ομάδας. Η πρόσφατη δραστηριοποίηση του «πράσινου ινστιτούτου» φαίνεται ότι θα μπορούσε να βοηθήσει σε μια τέτοια διαδικασία, όμως ανάλογες πρωτοβουλίες θα πρέπει βέβαια να αναληφθούν σε όλα τα επίπεδα, κεντρικά και περιφερειακά, κάτι που δεν φαίνεται να αξιολογείται σαν προτεραιότητα.
 
3. Υπάρχει και μια ακόμη αντίληψη για την επιλογή επικεφαλής, που υποβαθμίζει ή αγνοεί εντελώς τα πρόσωπα, κρίνοντας ότι δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία. Ενδεχομένως αυτό θα μπορούσε να γίνει ακόμη και με κλήρωση μεταξύ μιας ομάδας υποψηφίων. Η άποψη αυτή υποτιμάει αφενός τις διαφορετικές απόψεις που υπάρχουν στους ΟΠ αλλά την διαφοροποίηση σε ατομικό επίπεδο, περιορίζοντας τον/τους επικεφαλής στο ρόλο του εκφωνητή, καταλήγοντας σε κάτι που αφ’ ενός δεν αντιστοιχεί στην πολιτική πραγματικότητα, αφ’ ετέρου έχει και χαρακτηριστικά ισοπέδωσης και εντέλει κινδυνεύει να εκληφθεί σαν μια ολοκληρωτική άποψη.
 
Πώς λοιπόν η επιλογή επικεφαλής θα γίνει χωρίς πολιτικά χαρακτηριστικά, όταν στους ΟΠ παρατηρούνται (τουλάχιστον ) οι παρακάτω ομαδοποιήσεις;

• Περιβαλλοντιστές. Αυτό που καταλαβαίνει κάποιος με την λέξη: βλέπουν και παραμένουν μόνο τα επιφαινόμενα της οικολογικής κρίσης. Στην άποψη αυτή η οικολογία έχει μια ουμανιστική διάσταση. Όλοι οι άνθρωποι θα αλλάξουν την συμπεριφορά τους για να αντιμετωπιστούν τα θέματα, με λίγη βοήθεια της «πράσινης» τεχνολογίας

• «Αριστεροί». Βασικό τους χαρακτηριστικό ο (οικολογικός) κρατισμός και η αντίθεση σε οτιδήποτε δεν είναι κρατικό. Μαχητικότητα λόγου, συνήθως χωρίς αντικείμενο και με έντονα λαϊκίστικα χαρακτηριστικά.

  Ads

• Φιλελεύθεροι. Στον αντίποδα της παραπάνω κατηγορίας, φιλελεύθεροι όχι μόνο στα κοινωνικά θέματα (όπως η πλειοψηφία στους ΟΠ), αλλά και στα θέματα οικονομίας, κράτους κ.λπ.

• Πολιτική και κοινωνική οικολογία. Προσπάθεια σύνθεσης σε μια νέα κατεύθυνση, σε μια «πράσινη» πρόταση.

• Αριβίστες. Πολυπληθής ομάδα χωρίς πολιτική κατεύθυνση. Συνήθως πάνε «όπου φυσάει ο άνεμος», αρκεί να περιλαμβάνονται και οι ίδιοι στις εσωκομματικές ρυθμίσεις που προκύπτουν. Διακρίνονται για την ικανότητα εγγραφής «μελών-ψηφοφόρων».

• Απολιτικοί. Συμπαθής κατηγορία που δεν ενοχλεί, αλλά δεν μπορεί και να εξελιχθεί, με την υπάρχουσα δομή και λειτουργία.

• Ανενεργοί. Η πολυπληθέστερη ομάδα, καθώς σε αυτήν συγκαταλέγονται τα μισά περίπου μέλη, δικαίως, δυστυχώς, αρκετές φορές.

Οι ομαδοποιήσεις που περιγράφονται, ίσως να είναι και λίγο αυθαίρετες, αν και μάλλον δεν απέχουν και πολύ από την πραγματικότητα. Ακόμα όμως και να υπάρχουν λάθη σε τίτλους ή και κάποιες υπερβολές στις συνοδευτικές ερμηνείες, η πραγματικότητα των διαφορετικών προσεγγίσεων είναι υπαρκτή και δεν μπορεί να ξεπεραστεί η επιλογή επικεφαλής, χωρίς να έχει προηγηθεί μια πολιτική διαδικασία. Ούτε η μέθοδος της αποφυγής διατύπωσης απόψεων από τους «δελφίνους» ευνοεί μια τέτοια διαδικασία.
 
4. Στα θέματα που δεν γίνεται συζήτηση περιλαμβάνονται και μερικά κρίσιμης σημασίας, όπως είναι η συζήτηση για τους τρόπους, τα μέσα με τα οποία πιστεύουν οι ΟΠ ότι θα αλλάξει η κοινωνία (πέραν των δελτίων τύπου, που έχουν αναδειχθεί σε μια νέα μορφή αγώνα), αλλά και οι συνεργασίες που πρέπει γίνονται σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.
 
Αν και δεν φαντάζομαι να νομίζει κανένας ότι η κοινωνία θα αλλάξει με την εκλογή 8-10 βουλευτών των ΟΠ στις ερχόμενες εκλογές, η απουσία θέσεων αλλά διαλόγου και στα συγκεκριμένα θέματα, δείχνει την απουσία μακροπρόθεσμου πολιτικού σχεδιασμού.
 
Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι ενώ οι ΟΠ καταφέρνουν σε ένα τέτοιο ευνοϊκό περιβάλλον να βολοδέρνουν δημοσκοπικά στο όριο του 3%, βασικά στελέχη των ΟΠ (που λίγο-πολύ είναι τα ίδια που ανακυκλώνονται για χρόνια στις κεντρικές πολιτικές θέσεις του κόμματος) όχι μόνο αδυνατούν να δουν την πραγματικότητα, ότι δηλαδή η «πράσινη» πρόταση ακόμα δεν έχει διατυπωθεί, αλλά επιζητούν να συνεχίσουν την ίδια πορεία, αντί της αυτογνωσίας και της προσπάθειας να τεθούν νέες βάσεις για την συνέχεια. Ή εφευρίσκουν την εύκολη λύση, τα «εχθρικά ΜΜΕ».
 
Μέσα σε όλα αυτά, ευτυχώς η πολιτική παρέμβαση των ΟΠ στην ευρωβουλή που κλείνει πια τα 2.5 χρόνια της, αξιολογείται πλέον ως ιδιαίτερα πετυχημένη και αυτή η θετική αξιολόγηση της από τους πολίτες , δίνει και την δυνατότητα κεφαλαιοποίησης και για την συνέχεια, καθώς αποτελεί την πρώτη συμμετοχή των ΟΠ σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο.
 
Σημαντική και αξιόλογη δουλειά έχει ξεκινήσει να γίνεται και σε επίπεδο περιφέρειας και δήμων μετά τις τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές, που όμως ακόμη χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να αρχίσει να αποδίδει.
 
Γενικότερο συμπέρασμα: όπου γίνονται παρεμβάσεις κοινωνικές και εξωστρεφείς, η «πράσινη» προσέγγιση δείχνει να αποκτάει μια αξιόλογη αποδοχή, δείχνοντας ότι αυτή πρέπει να είναι η κατεύθυνση. ‘Αλλωστε και αυτή καθαυτή η πολιτική συγκρότηση (που απαιτείται για τους ΟΠ) δεν μπορεί να είναι ένα αποκλειστικά εσωτερικό θέμα, δεν μπορεί και δεν πρέπει να επιτευχθεί από μια «φωτισμένη πρωτοπορία», αλλά με μια ανοικτή κοινωνική παρεμβατική διαδικασία.
 
5. Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, είναι ο τρόπος επιλογής των επικεφαλής, καθώς δεν υπάρχει στους ΟΠ σταθερή καταστατική πρόβλεψη, κι έτσι έχουν δοκιμαστεί διαφορετικά μοντέλα στις μέχρι τώρα ανάλογες περιπτώσεις. Έτσι στην επιλογή της ευρωλίστας, ακολουθήθηκε η μέθοδος του εσωτερικού δημοψηφίσματος μεταξύ όλων των μελών, ενώ στις τελευταίες εθνικές εκλογές, η επιλογή των επικεφαλής έγινε από προεκλογικό συνέδριο και τους συνέδρους που παραβρέθηκαν σε αυτό.
 
Από τις δύο εκδοχές σαφώς υπερέχει ο τρόπος του εσωτερικού δημοψηφίσματος, (δηλαδή να ψηφίσουν όλα τα μέλη). Είναι απορίας άξιον γιατί οι ΟΠ (το κόμμα που κατεξοχήν υποστηρίζει τα δημοψηφίσματα και γενικά τις μορφές άμεσης δημοκρατίας) δεν επιλέγουν αυτή την διαδικασία, δηλαδή τη διαδικασία ψηφοφορίας όλων των μελών και στην ερχόμενη διαδικασία εκλογής επικεφαλής, αλλά και γενικότερα σαν μια μέθοδο που θα εφαρμόζουν όσο το δυνατόν συχνότερα στην εσωτερική τους λειτουργία. Προφανώς γιατί η μέθοδος επιλογής υποκρύπτει αριθμητικούς υπολογισμούς των ομαδοποιήσεων, αποκαλύπτοντας όμως την κουλτούρα περιθωρίου, αλλά και κομματικού ελέγχου, που διακρίνει και τους ΟΠ.

Ο Σπύρος Σγούρος είναι αναπληρωματικό μέλος της περιφερειακής γραμματείας Αττικής, των ΟΠ

Πηγή: Προοδευτική Πολιτική